Bitlis Etnoğrafya Müzesinde Bulunan Düz Dokumalar

Yıl 2015, Sayı: 11, 81 - 95, 02.12.2015

Sultan Sökmen

https://doi.org/10.34242/akmbaris.2019.69

Öz

Geleneksel Türk El Sanatlarının zengin örneklerine sahip olan illerimizden birisi de Bitlis’tir. Dokumacılık tarihi eski bir geçmişe sahip olan Bitlis’te el tezgâhlarında yapılan dokumalar genellikle köylerde olmak üzere bazı evlerde ve müzede yerini korumaktadır. Bu çalışmayla, ilgili makamlardan gerekli izinler alınarak Bitlis Etnografya Müzesinde bulunan 15 adet düz dokuma örneği teknik, renk, desen ve kompozisyon özelliklerine göre incelenmiş, 10 örnek çalışmaya eklenmiştir. Bu çalışmada verilen düz dokumalardan dördü kilim, ikisi cicim, dördü de palazdır. İncelenen kilimlerin hepsinin ilikli kilim olduğu ve yün ile dokunduğu, cicim ve palazların yün ve kıl ile dokundukları görülmüştür. İncelenen düz dokumaların hepsinde siyah rengin, bunun haricinde kırmızı, beyaz, yeşil, pembe ve turuncu renklerin kullanıldığı görülmüştür. Araştırmada müzede bulunan düz dokumaların envanter kaydının tutulmadığı görülmüştür. Araştırma sonucunda, müzede sergileme ve depolama, restorasyon ve konservasyon konularında daha yoğun ve ayrıntılı çalışmaların yapılması gerektiği, müze yetkililerinin bir an önce yöresel düz dokumaların envanter kayıtlarını oluşturmaları, yöresel düz dokumalardan daha fazlasının müzeye kazandırılması, müzede bir etnolog ve tekstil uzmanının istihdam edilmesi gerektiği kanısına varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Bitlis, museum, flat weaving, rug, palaz, cicim

Kaynakça

• Barışta, H. Örcün (1998). Türk El Sanatları, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Başaran, Fatma Nur ve Nuran Kayabaşı (2007). “Konya-Ereğli İlçesindeki El Dokuması Halıların Desen Özellikleri”, 38. ICANAS Kongresi, Bildiriler - Maddi Kültür, 10-15 Eylül 2007, c.1, T.C. Başbakanlık Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Başkanlığı, Ankara, s.241-260.
• Deniz, Bekir (2002). “Osmanlı Dönemi Halı ve Düz Dokuma Yaygıları”, Türkler, Cilt:12, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, s.621-652.
• Deniz, Bekir. (2009). “Karadeniz Bölgesinde Gelenekli Bir Dokuma Çeşidi: “Dastar”, Akdeniz Sanat Dergisi, Y. 2, S. 3, s.25-32, Antalya.
• Ergüder, A. Aslıhan (2009). Kars Yöresi Düz Dokumaları, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi.
• Falay, Nihat (2011). “Geçmiş Yüzyıllarda Van Gölü Havzası’nın ve Bitlis’in Ekonomik Özellikleri”, IV. Uluslararası Van Gölü Havzası Sempozyumu (17-21 Haziran 2008, Ahlat), Ankara.
• Görgünay Kırzıoğlu, Neriman (1994). Türk Halk Kültüründe Doğu Anadolu Dokumaları ve Giysileri, Ankara: Türk Halk Kültürü Araştırma ve Tanıtma Vakfı Yayınları No:7.
• Görgünay Kırzıoğlu, Neriman (1995). Altaylard’dan Tunaboyu’na Türk Dünyası’nda Ortak Motifler, Türksoy Yayınları No: 3, Ankara.
• Görgünay Kırzıoğlu, Neriman ve Melda Akansel (1999). “Kaybolan Dokumalarımızı Kazanabilir miyiz?”, 2000’li Yıllarda Türkiye’de Geleneksel Türk El Sanatsal, Tarımsal ve Ekonomik Boyutu Sempozyumu Bildirileri, Ankara, s.160-180.
• Hidayetoğlu, Melek (2009). “Konya Yöresi Cicim Teknikli Yük Örtüleri”, Akdeniz Sanat Dergisi, Y. 2, S. 3, s.39-56, Antalya.
• Onuk, Taciser ve Feriha Akpınarlı (1998). “Güneydoğu Anadolu Karakeçili Türkmen Kilimleri”, Türk Soylu Halkların, Halı, Kilim ve Cicim Sanatı Uluslararası Bilgi Şöleni Bildirileri 27-31 Mayıs 1996 Kayseri, Atatürk Kültür merkezi Başkanlığı Yayınları, s.240-248, Ankara.
• Onuk, Taciser ve Feriha Akpınarlı (2003). Şanlıurfa Karakeçili Kilimleri, Yüksek Kurumu Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayını 295, Ankara.
• Öztürk, İsmail (1994). “Etnografik Eserlerin Müzecilik ve Koleksiyonculuk Açısından Önemi”, Dokuz Eylül Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Dergisi, Yıl.5, Sayı. 9, s.171-177.
• Öztürk, İsmail (2007). Dokumaya Giriş (Halı, Düz Dokumalar ve Dokuma Kumaşların Üretim Teknikleri), Ankara: Mor Fil Yayınları.
• Pamuk, Şevket (2005). Osmanlı Ekonomisinde Bağımlılık ve Büyüme (1820-1913), Tarih Vakfı Yurt Yayınları (Türkiye Araştırmaları 8), İstanbul.
• Parlak, Tahsin (2002). Oltu ve Köylerinde Bardız Kilimciliği, Erzurum.
• Soysaldı, Aysen (1999). “Türk Kilimlerinde Dokuma Teknikleri ve Boyama Özellikleri”, Erdem Dergisi Halı Özel Sayısı III, Cilt:10, Sayı:30, Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Kültür Merkezi, Duman Ofset, Ankara.
• Soysaldı, Aysen (2009). Düz Dokuma Teknikleri ve Teknik Desen Çizimleri. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları 379.
• Sökmen, Sultan (2013). Bitlis Yöresi El Dokumacılığı, Isparta Süleyman Demirel Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Sanatta Yeterlik Tezi.
• Yağan, Şahin Yüksel (1978). Türk El Dokumacılığı, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Sanat Dizisi: 29, Yayın No: 178.