Elazığ Müzesindeki Osmanlı Dönemi Eşik ve Seccade Halıları

Yıl 2013, Sayı: 9, 12 - 33, 07.03.2013

İsmail Aytaç

https://doi.org/10.34242/akmbaris.2019.47

Öz

Bu bildiride ele alınacak eşik ve seccade halıları, Elazığ Müzesinde bulunmaktadır. Halıların incelenmesinde, envanter numarası,
müzeye geliş tarihi ve kimden satın alındığı,
ebatları, hav yükseklikleri, düğüm sayıları,
motif ve kompozisyon özellikleri belirtilmiştir. Halıların motifleri çizilmiş ve fotoğrafları
çekilmiştir.
Müzede incelenen sedir halıların atkı, çözgü
ve düğüm ipliklerinde genellikle yün malzeme
kullanılmıştır. İncelenen halılarda, ipliklerin
boyanmasında çoğunlukla doğal, az olarak
suni boyalar kullanılmıştır. Atkı ve çözgüler
genellikle boyanmamıştır. İncelenen 5 adet
halıda Türk (Gördes) düğüm tekniği kullanılmıştır.
Halıların bir kısmı Elazığ ve yöresinde dokunmuş, diğer kısmı da bölgeye satılarak getirilmiştir. Şavak halıları olarak bilinen örnekler,
yöreye has renk ve motif özellikleri taşımaktadır. İncelenen halılar 18. yüzyılın sonları ile
20. yüzyılın başlarında dokunmuştur.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Halısı, Halı, Seccade, Motif, Elazığ Müzesi

Kaynakça

• Elazığ İl Yıllığı (1998), Elazığ Valiliği, Ankara.
• Acun Hakkı (1998), “Türk Halı Sanatındaki Yozlaşma”, Türk Soylu Halklarının Halı, Kilim ve Cicim Sanatı Uluslararası Bilgi Şöleni Bildirileri, Kayseri, 1996, s. 15-23, Ankara, AKM Yayını.
• Anonim, (1998),Türk El Dokuması Halılar, C. 1, 2, 3, 4, 5, Ankara, Kültür Bakanlığı Yayınları
• Ardıçoğlu Nurettin (1964), Harput Tarihi, İstanbul.
• Arslan Celil (2003), Elazığ’da Türk İslam Dönemi Yapıları, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Ens. (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Konya.
• Aslanapa Oktay (1987), Türk Halı Sanatının Bin Yılı, İstanbul, Eren Yayıncılık
• Aşan M. Beşir (1992), Elazığ, Tunceli ve Bingöl İllerinde Türkistan İzleri, (XII-XIII. Yüzyıllar), Ankara.
• Ataoğlu Remzi (1992), “Harput’ta Artuklu İdaresi”, Tarih İçinde Harput, s.53-57, Elazığ. F.Ü. Araştırma Merkezi Yayınları.
• Artuk İbrahim (1944), Mardin Artukoğulları Tarihi, İstanbul.
• Aytaç Gülsüm (2004), “Elazığ Arkeoloji ve Etnoğrafya Müzesi”, Harvak, Y.1, S.2, s. 72-74, Elazığ.
• Aytaç İsmail, vd. (1992), Malatya Motifi Yöresel El Sanatlarımız, Ankara.
• Danık Ertuğrul (1999), “Ortaçağ Harput’unun Kentsel Gelişimi”, Dün ve Bugünüyle Harput Sempozyumu, C.1, s.17-49, Ankara.
• Darkot Besim, (1950), “Harput”, İslam Ansiklopedisi, MEB Yayınları, C. 5, s. 296-299.
• Deniz Bekir (2000), Türk Dünyasında Halı ve Düz Dokuma Yaygıları, Ankara: AKM Yayınları
• ---------, (2002), “Osmanlı Dönemi Halı ve Düz Dokuma ve Yaygıları.”, Türkler Ansiklopedisi, C. 12, s.385-400, Ankara. Yeni Türkiye Yayınları.
• ---------,(2009), “Türk Dünyasında Ölümlük Halı, Düz Dokuma Yaygı ve Keçe Geleneği.”, Akdeniz Sanat Dergisi, s.1–16, Antalya.
• Durul Yusuf (1987), Türk Kilim Motifleri, Ankara.
• Evliya Çelebi (1986), Seyahatname, C.3–4, İstanbul.
• Genç Reşat (1998), “Kaşgarlı Mahmud’a Göre XI. Yüzyılda Türklerde Dokuma ve Yaygı İşleri”, Türk Soylu Halklarının Halı, Kilim ve Cicim Sanatı Uluslararası Bilgi Şöleni Bildirileri, s.131-135, Ankara, AKM Yayınları.
• Görgünay Neriman (1977), Doğu Yöresi Halıları, Ankara, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları
• ---------, (2002), Oğuz Damgaları ve Göktürk Harflerinin El Sanatlarındaki İzleri, Ankara. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Hallaçoğlu Ahmet,(1994)“Elazığ Maddesi”, İslam Ansiklopedisi, C.10,s.551,552, İstanbul, TDV Yayınları.
• Honigman Ernst (1970), Bizans Devletinin Doğu Sınırı, ( Tercüme: Fikret Işıltan), İstanbul.
• Kafalılar A (1982), Halıcılık Teknolojisi, Ankara: T.C. Köy İşleri ve Kooperatifleri Bakanlığı Kooperatifler Genel Müdürlüğü.
• Karamağaralı Beyhan (1997), “Türk Halı Sanatındaki Motiflerin Yorumu Üzerine”, Arış, Y.1, S.3, s. 28-39, Ankara, AKM. Yayınları
• Kırzıoğlu M. Fahrettin (1963), “450 Yıl Önceki Harput Mahalleleri ile Nahiyeleri”, Yeni Fırat, S. 17,s.1718,İstanbul.
• Kırzıoğlu Neriman Görgünay (1995), Altaylardan Tuna Boyuna Türk Dünyası’nda Ortak Motifler, Ankara, Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Kutlu M. Muhtar (1987), Şavaklı Türkmenlerde Göçer Hayvancılık, Ankara, Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Memişoğlu Ferhan (2006), Harput’da Gelenekler, İnançlar ve El Sanatı, Ankara.
• Sunguroğlu İshak (1958), Harput Yollarında, C.1, İstanbul.
• Sümer Faruk (1984), Karakoyunlular, Ankara, TTK Yayınları.
• Tekçe E. Fuat (1993), Pazırık, Altaylardan Bir Halının Öyküsü, Ankara, Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Tuncel Mehmet (1994), “Elazığ “, İslam Ansiklopedisi, C.10, s. 553, İstanbul: TDV Yayınları.
• Turan Osman (1993), Selçuklular Zamanında Türkiye, İstanbul, Boğaziçi Yayınları.
• Tüten Ahmet (2004), Elazığ Müzesindeki Halılar, F.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Elazığ.
• ---------, (2004), “Şafak Yastık Halıları”, Şafak Bülteni, S.20, s.11-15, Elazığ.
• Yinanç M. Halil (1994), Türkiye Tarihi, Selçuklular Devri, İstanbul.