FIGURED METAL TANKARD LOCATED IN KAYSERİ SELCUK CIVILIZATION MUSEUM

Yıl 2024, Sayı: ARIŞ 24. SAYI, 86 - 105, 27.06.2024

Yurdagül Özdemir , Ayben Kayın

https://doi.org/10.32704/akmbaris.2024.193

Öz

The subject of this study is a figurative metal tankard located in the Kayseri Seljuk Civilization
Museum. The artwork, acquired through purchase, is a unique piece with its decorative figurative
designs on the body. Made of a copper alloy bronze material using the casting technique, the tankard
has a conical short-ring base and a pear-shaped body. The body of the artwork is divided into eight
sections adorned with herringbone motifs. Within these eight sections, there are seated human figures
and various rosettes with different ornaments. On the neck of the artwork, there is an inscription
written in Thuluth script, conveying good wishes to its owner. The artwork has undergone extensive
corrosion both internally and externally and has been subject to restoration.
The aim of this study is to present and describe the form and decorative characteristics of the
artwork in detail, and to propose a possible date based on these features, by comparing it with similar
examples. The artwork possesses unique features with its decorations on the body, and although
an identical piece has not been found in research, a few similar pieces with similar decorations and
forms have been encountered in foreign museums. In our study, the tankard was evaluated by relating
its material, form, the use of herringbone motifs on the body, the details of the figures’ faces,
clothing, and headgear, as well as the rosettes on the lower part of the body, to similar examples.
While it is not possible to determine the exact place of production of the artwork acquired for the
Kayseri Seljuk Civilization Museum through purchase, based on its iconographic features and the
characteristics of the inscribed text, it is suggested that it can be dated to the Seljuk period.

Anahtar Kelimeler

Seljuk Civilization Museum, Seljuk Period Metal Art, Seljuk Decorative Art, Metal Tankard, Figurative Decoration

KAYSERİ SELÇUKLU UYGARLIĞI MÜZESİ'NDE BULUNAN FİGÜRLÜ MADENİ MAŞRAPA

Öz

Çalışmanın konusunu Kayseri Selçuklu Uygarlığı Müzesi’nde bulunan figürlü, madeni maşrapa
oluşturmaktadır. Satın alma yoluyla müze koleksiyonuna dahil edilen eser, gövdesi üstünde bulunan
figürlü süslemeleri ile ünik özelliktedir. Bakır alaşımlı tunç malzemeden döküm tekniği ile yapılmış
olan eser, konik kısa halka kaideli, armudi gövdelidir. Ağıza doğru hafifçe dışarıya açılan konik bir
boyuna sahip eserin gövdesi, sekizgen formda olup her bir köşe, balık sırtı motifi ile süslenmiştir.
Bu sekiz kenar içerisinde bağdaş kurup oturan insan figürleri ve çeşitli süslemelere sahip rozetler
bulunmaktadır. Eserin boyun kısmı üstünde ise nesih hatlı, sahibine iyi dilekler içeren bir yazı şeridi
yer almaktadır. Eser, içte ve dışta yoğun korozyonlu olup restorasyon geçirmiştir.
Çalışmamızın amacı, eseri form ve süsleme özellikleri ile ayrıntılı bir şekilde ele alıp tanıtmak
ve bu özelliklerine göre benzer örneklerle ilişkilendirerek tarihlendirme önerisinde bulunmaktır.
Eser, gövdesinde bulunan süslemeleriyle ünik özellikte olup, yapılan araştırmalarda birebir aynı
örnek bulunamamakla birlikte, yurtdışı müzelerinde süsleme ve form açısından benzer nitelikte az
sayıda eserle karşılaşılmıştır. Çalışmamızda ele aldığımız maşrapa, malzeme, form, çokgen gövdenin
köşelerindeki balık sırtı motifli süslemeleri, figürlerin yüz, kıyafet ve başlık detayları ve gövdenin
alt kısmında bulunan rozetler gibi unsurlarla benzer örneklerle ilişkilendirilerek değerlendirilmiştir.
Satın alma yolu ile Kayseri Selçuklu Uygarlığı Müzesi koleksiyonuna dahil edilen eserin üretim
yerine ilişkin kesin bir şey söylemek mümkün değildir. Ancak eserin ikonografik özellikleri ve
üstündeki yazının özelliklerine bakılarak Selçuklu dönemine tarihlendirilebileceği önerilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Selçuklu Uygarlığı Müzesi, Selçuklu Dönemi Maden Sanatı, Selçuklu Süsleme Sanatı, Madeni Maşrapa, Figürlü Süsleme

Kaynakça

• Atıl, E. (1972). Two Il-hanid Candlesticks at the University of Michigan. Vol. 8, s.1-33.
• Canby, Sheila R., Beyazıt, Deniz, Rugiadi, Martina & Peacock, A.C.S. (2016). Court and cosmosthe great age of the Seljuqs. New Haven and London: Yale University Press.
• Erginsoy, Ü. (1978). İslam maden sanatının gelişmesi (başlangıcından Anadolu Selçuklularının sonuna kadar). İstanbul: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Folsach, K. V. (2001). Art from the world of Islam in David Collection.
• Gladiß, A. V. (2012). Glanz und Substanz: Metallarbeiten in der Sammlung des Museums für Islamische Kunst (8. bis 17. Jahrhundert). (Ed. Minerva). Museum für Islamische Kunst Berlin, & zu Berlin, S. M.
• Göktaş Kaya, L. (2001). 13.-14. yüzyıllara ait çan gövdeli şamdanların incelenmesi. Doktora Tezi. (Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü), Ankara.
• Göktaş Kaya, L. (2005). Taht ve eğlence sahneli Anadolu şamdanları. Sanat Tarihi Dergisi, 14 (1), 8-42.
• Kutluay, S., & Şahin, S. (2015). İhtişamlı bir imparatorluk görkemli bir miras Selçuklular. Konya: Selçuklu Belediyesi.
• Öney, G., (2016). Büyük Selçuklu seramik sanatında resim programı ve gelişen figür üslubu. Sanat Tarihi Dergisi, XIII (1), 61-82.
• Raby, J., (2012). The Principle of parsimony and the problem of ‘Mosul School of metalwork’. V. Porter, M. Bosser-Owen (Eds.), Metalwork and material culture in the Islamic world, Art craft and text (s. 11-85). London: I.B.Tauris.
• Ward, R. (1993). Islamic metalwork. New York: Thames and Hudson.
• Ward, R. (2014). Court and craft-A masterpiece from Northern Iraq. Londra: The Courtauld Gallery.
• Watson, Oliver (2004). Ceramics from Islamic lands. Thames & Hudson Ltd.