Sade Hayatın İz Bırakan Dokuması: Terpink’te Hasır-Hesir

Yıl 2023, Sayı: 85, 29 - 39, 01.01.2023

Davut Kaplan

Öz

Terpink (Aşağı Çamlı-Oltu) yerleşimi kurulduğu günden bu yana su kaynakları açısından çevre yerleşimlerinin bazılarına göre daha zengin konumda olduğu kesindir. Sınırları içerisinde kısmen heyelan bölgeleri bulunduran Terpink arazisinde bazı noktalarda birikinti-çökelti gölleri oluşmuştur. Bu göllerden sızan sular ise hasır dokumanın hammedelerinin en yaygın büyüme alanlarıdır. Sepet, sele, çepük, depolamak için vazo biçiminde tasarlanmış büyüklü küçüklü sepetler, çemberli gibi bitkisel örgüler bu zenginliğin sonuçlarıdır. En önemli dokumacılık türü ise hasır dokumadır. Hasır dokuma kırsal kesimde ticaret amaçlı üretimden çok dışarıya bağımlılığı azaltan ve kendi kendine yeten üretimin en güzel örneklerinden biridir. Her ne kadar günümüe kadar ulaşmış hasırların kökenlerine ait bulgular olmasa da özgün örgü ve şekli açısından Terpink hasırları adından söz ettirmekteydi. Yüzlerce yıl aynı tip ve aynı teknikte üretilerek geleneklere bağlılığın göstergesi bu hasırlar, doğumdan ölüme kadar günlük yaşamın her alanında kullanılmış örnekleridir. Kullanımları ise sahiplerinin tercihine göre yaz ve kışın günlük işlere, mekanlara göre değişiklik gösterir. Bazıları tahılları kurutmak için sergi, bazıları uyumak için yaygı, bazıları ise ölüyü gizlemek için örtü işlevindedir. Çalışmada hasırların hammadesi olan cil ve mısır gibi bitkiler, özellikleri, temini, hasırın dokuma tekniği ve kullanım alanları değerlendirilmiştir. Ulaşım ve haberleşme ağlarının 1990 sonrası kısa bir dönemde gelişmesi ile dar coğrafyada kendi kendine yeten Terpink’te çok sayıda yerel üretim yok olmuştur. Fabrikasyon halı ve kilimler gibi yeni ürünlerin ortaya çıkması ile birlikte hasır dokumacılığı da terk edilmiştir. Terpink’te hasır dokumacılığı ile ilgili tespitler ve geleceği ile ilgili öneriler sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Bitkisel hammadde, Hasır, Hasır dokuma, Terpink, Aşağı Çamlı

Kaynakça

• Akyurt, Ç. (2001), Çetin Akyurt, “Padişah Halk Buluşmasını temin eden Törenlerden Birisi: Cuma Selamlığı”, Tarih İncelemeleri Dergisi, XVI, 2001, s.201- 204.
• Avcı, C. (2002), Casim Avcı, “Kisra”, İslam Ansiklopedisi, Türkiye Diyanet Vakfı, Cilt 26, 2002, s.71-72.
• Güner, G. (2016), Galip Güner, “Codex Cumanıcus Bağlamında Kumanların / Kıpçakların Gündelik Hayatına Dair Söz Varlığı: Eşya Adları”, Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, Sayı: 5/4, 2016, s. 1544-1560.
• Heyd, U. (1973), Uriel Heyd, Studies in Old Ottoman Law, Oxford 1973.
• Kaya, H. (2010), Hasan Kaya, “Azmizâde Hâletî Divanı’nda Âdet ve Gelenekler, Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi 5, 2010, 133-183.
• Koçu, R. E. (1958), Reşat Ekrem Koçu, “Başta Hasır Yakmak”, İstanbul Ansiklopedisi, C.IV, 1958, s.2166-2167.
• Onay, A. T. (1996), Ahmet Talat Onay, Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar ve İzahı, İstanbul 1996.
• Özdemir, A. (2002), Abdulkadir Özdemir, “Kalkolitik Smintheon (Gülpınar)’da dokumacılık ve halıcılık”, Anadolu- Anatolia, Sayı 38, 2012, s.139-153.
• Özgişi, T. (2021), Tunca Özgişi, “Osmanlı Adalet Sisteminde Bireysel Başvuru Hakkı”, Yalova Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı 8, 2021, s.52-66.
• Tavkul, U. (2003), Ufuk Tavkul, “Codex Cumanicus ve Karaçay-Malkar Türkçesi”, Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, 15, 2003, s.45-81.