KENT MEYDANLARININ BİÇİMLENİŞİ ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA

Yıl 2021, Cilt: 3 Sayı: 1, 35 - 47, 01.07.2021

Esra Abacıoğlu Gitmiş

Öz

Kentleşmenin ortaya çıkışıyla beraber kentlerin gelişimine paralel olarak kent meydanları da varlık kazanmaya başlamıştır. Kentleşmenin yaratmış olduğu bir ihtiyacın gereği olarak kentliler, çok eski tarihlerden beri ortak bir kamusal alanda toplanma ve sosyalleşme amaçları için bir takım toplanma alanları oluşturmuşlardır. Tarih boyunca her dönem farklı adlandırılan, temelde aynı işlevlere sahip ve toplumların siyasal ve sosyal yapısına göre şekillenen kamuya açık kentsel mekanlar olarak oluşmaya başlamıştır. Başlangıçta fiziksel bir mekân olarak biçimlenmeye başlayan bu mekanlar, zaman içerisinde kentlerin en belirgin noktalarında toplumların gelenekleri, değerleri ve fikirlerinin aktarımı ve etkileşimini sağlayan sosyal yaşam odaklarına dönüşerek kent meydanı niteliği kazanmışlardır. Kentlilerin toplandıkları ve sosyalleştikleri kentsel açık mekanlar olarak meydanlar, çeşitli eylem ve etkinlikler bağlamında toplumsal ilişkilerin kurulması, sürdürülmesi ve dayanışmanın yerleşmesinde, kent kimlik ve kültürünün geliştirilmesinde önemli işlevler üstlenmiştir. Günümüzdekent meydanları hızlı kentleşme, nüfus artışı, yapılaşma, trafik ve teknoloji gibi nedenlerle çağın gereklerine bağlı olarak ya değişmiş ya da kent içi ulaşım sistemlerinin bir parçası haline dönüşerek kavşak rolü kazanmaya başlamıştır. Meydanların kentsel mekândaki fonksiyonlarının bu yöndeki değişimi ile nitelikleri ve işlevsellikleri kaybolarak kamusal değerleri de yok olmaya başlamışlardır. Oysaki kentlerin mekânsal kimliğinin korunmasında kentlerin bir simgesi niteliğinde olan meydanların korunması çok önemlidir. Kent meydanları, bir kentin tarihsel bilgi birikimini, deneyimlerini ve kimliğini yansıtan önemli mekansal unsurlardır.

Bu bağlamda çalışmada Avrupa ve Türkiye kentlerinde kent kimliğine kattıkları anlamları ile öne çıkan meydanların, mekânsal gelişimleri ve biçimlenişleri üzerine etkilerin ortaya konulmasına çalışılmıştır. Elde sonuçlar doğrultusunda incelenen meydanların biçimlenmelerinde benzer ve farklı yönler tartışılarak meydanların sahip olduğu mekansal kimliğin korunması ve sürdürülebilmesi noktasında öneriler getirilmeye çaba gösterilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kent Meydanları, Concorde Meydanı, Eski Kent Meydanı, Navona Meydanı, Taksim Meydanı, Kahramanmaraş Atatürk Meydanı

AN ASSESSMENT ON THE SHAPING OF URBAN SQUARES

Öz

With the emergence of urbanization, in parallel with the development of cities, urban squares have also started to come into existence. As a requirement of urbanization, the citizens have created so many meeting areas for the purposes of gathering and socializing in a common public space since the ancient times. These areas, which have been named differently throughout history, have started to be formed as public urban spaces that basically have the same functions and are shaped according to the political and social structure of the societies. These places, which started to be shaped as a physical space in the beginning, have turned into social life centers that enable the transfer and interaction of the traditions, values and ideas of the societies at the most prominent points of the cities and have gained the character of urban squares in time. As urban open spaces where citizens gather and socialize, squares undertake important functions in the establishment and maintenance of social relations in the context of various actions and activities, and in the establishment of solidarity, and in the development of urban identity and culture. Today, urban squares have either changed due to reasons such as rapid urbanization, population growth, construction, traffic and technology, or they have become a part of urban transportation systems and have started to gain the role of intersection. With the change of the functions of the squares in the urban space in this direction, their qualities and functionalities have disappeared and their public values have started to disappear. However, in protecting the spatial identity of cities, it is very important to protect the squares, which are the symbols of cities. Because urban squares are indispensable elements in terms of reflecting the historical knowledge, experiences and identity of a city. In this context in this study, it has been tried to reveal the effects on the spatial development and formation of the squares that come to the fore with the meanings they add to the urban identity in the cities of Europe and our country, and to examine the spatial shaping of the squares. By discussing similar and different aspects in the shaping of the squares examined in line with the results obtained, efforts have been made to make suggestions for the protection and maintenance of the spatial identity of the squares.

Anahtar Kelimeler

Urban squares, Concorde Square, Old Town Square, Navona Square, Taksim Square, Kahramanmaraş Atatürk Square

Kaynakça

• Abacıoğlu, E. ve Altunkasa, M. F., (2018). Mekansal Algılama ve Davranışsal Başarım: Kahramanmaraş Atatürk Meydanı Örneği. Çukurova Üniversitesi Fen ve Mühendislik Bilimleri Dergisi, 35:3.
• Acarlı B., Kiper T., Korkut A., (2019). Kent Meydanlarının Fiziksel Mekan Kalitesi: İstanbul Taksim Meydanı ve Yakın Çevresi. Kent Akademisi, 12:29-41.
• Alada, A. B., (2008). Osmanlı Şehrinde Mahalle (1.b). Sümer Kitabevi, İstanbul.
• Allen, D., (2009). Memory and Place: Two Case Studies. UC Berkeley Places, 21:1, 56-61.
• Alves, F.B. (2017). The Traditional Urban Square – A Vital Organ in the City or a “Thing” of the Past?. In: Abrantes V., Rangel B., Amorim Faria J. (eds) The Pre-Fabrication of Building Facades. Building Research: Design, Construction and Technologies. Springer, Cham. https://doi.org/10.1007/978-3-319-22695-8_5.
• Akman, K., (2020). Kent Meydanlarının Önemi ve Değişen İşlevi. Akademik Düşünce Dergisi, 1:17-33.
• Atalay, B., (2008). Mer’aş Kelimesi. Maraş Tarihi ve Coğrafyası, Ukde Yayınları, Kahramanmaraş, s.17.
• Boe G. D., and Verhaeghe F., (1997). Urbanism in Medieval Europe. Scientific Institution of the Flemish Community, Zellik Belgium.
• Drdacky T. And Teller J., (2006). Strategic Assessment of Urban Cultural Heritage : The Case of Old Town Square in Prague. Scientific Congresses and Symposiums Book. 195-202.
• Erdönmez, M.E., Akı A., (2005). Açık Kamusal Kent Mekanlarinin Toplum İlişkilerindeki Etkileri. Megaron YTÜ Mim. Fak. e-Dergisi, 1:1. 67-87.
• Evert, K.J., Ballard, E.B., Elsworth, D.J., Oquiñena, I., Schmerber, J.M., Stipe, R.E. (eds), (2010). Encyclopedic Dictionary of Landscape and Urban Planning. Springer, Berlin, Heidelberg. https://doi.org/10.1007/978-3-540-76435-9_15580.
• Gökgür, P., Çelikyay, H.S., Özer, M.N., Çabuk, S., Tarhan, S., Açıksöz. S., (2017). Kamusal Alanların Mekânsal Organizasyonu. Bartın Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yayınları. Ss: 142.
• Eyicil, A., (2009). Yakınçağda Kahramanmaraş. Ukde Yatınları, Kahramanmaraş, 418s.
• Fu, C., Cao, W. (2019). An Exploration of the Vigorous Growth of Urban Squares. In: An Urban History of China. China Connections. Springer, Palgrave Macmillan, Singapore. https://doi.org/10.1007/978-981-13-8211-6_13.
• Google Maps, (2021). Retrive from: https://www.google.com.tr/maps
• Gökgür, P., (2017). Kamusal Alanların Mekânsal Organizasyonu, 1. Bölüm, (Editör: H. Selma Çelikyay). Bartın Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yayınları, 1-17.
• Gökhan İ., (2019). Kahramanmaraş Tarihi. Kahramanmaraş Büyükşehir Belediyesi Yayınları, Kahramanmaraş, 833s.
• Gus Camargo E., (1985). Piazza Navona, Harvard Square, Piccadilly Circus: A Study About Morphology and Use. Master Thesis. Massachusetts Institute of Technology, Department of Architecture.
• Hatipoğlu, H., (1994). Kentsel Yapılaşmış Çevrenin Oluşumunda Dış Mekan Yaşantısının Yeri ve İşlevi: İstanbul Taksim Meydanı Örneği. İTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• İnceoğlu, M., 2007. Kentsel Açık Mekânların Kalite Açısından Değerlendirilmesine Yönelik Bir Yaklaşım: İstanbul Meydanlarının İncelenmesi. Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Mimarlık Anabilim Dalı Mimari Tasarım Programı (Doktora Tezi), İstanbul.
• KBB, (2021). Kahramanmaraş Büyükşehir Belediyesi, Fotoğraf Arşivi.
• Karaman, A., Ünsal, F., Karabey, H., Tekökoğlu, T., Erbey, E., (2011). Beyoğlu Kentsel Sit Alanı. Kegelya Kentsel Gelişmeyi İnceleme ve Yönlendirme Atölyesi, 1:1-343.
• Keleş, (1989). Kent Bilim Terimleri Sözlüğü, İstanbul: İmge Yayınevi.
• Koç K., (2010). Kahramanmaraş’ta Sosyal Hayatın Fiziki Yapıya Etkisi. Ukde Yayınları, Kahramanmaraş, s.179.
• Özer, M.N. ve Ayten, M.A., (2005). Kamusal Odak Olarak Kent Meydanları. Planlama Dergisi, 3:96-103.
• Sami Z., Bilgen M., Erdönmez E., (2020). Navona Meydanının Tarihsel Süreç İçerisinde Fiziksel ve İşlevsel Özelliklerinin İncelenmesi. Kent Akademisi, Kent Kültürü ve Yönetimi Dergisi, 13:1, 112-122.
• Taylor N., (1999). The Elements of Townscape and The Art of Urban Design. Journal of Urban Design, 4:2, 195-209.
• Vardar, A., (1990). Meydansız Kentler. Planlama Dergisi 90:3-4, Şehir Plancıları Odası Yayını, ss. 30-42, Ankara.
• Wikipedia, (2021). Retrive from: https://en.wikipedia.org
• Wikimedia Commons, (2021). Retrive from: https://commons.wikimedia.org
• Yıldırım, E., (2004). İstanbul’da Kent Mobilyaları’nın Değerlendirilmesi Sultanahmet Meydanı Örneği. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi.
• Zhytkova, L., (2020). Evolution of Parisian Women through Art. North Carolina Journal of European Studies, 1:1.