KONUT ALANLARINDA KENTSEL TASARIMIN MARDİN’DEKİ ESKİ VE YENİ KONUT DOKUSU ÜZERİNDEN KARŞILAŞTIRILMASI

Yıl 2022, Cilt: 4 Sayı: 1, 85 - 108, 30.06.2022

Esra Acar , Merve Dağ Rüya Ardıçoğlu

https://doi.org/10.57165/artgrid.1087238

Cited By: 3

Öz

Konut, temelde barınma ihtiyacını gideren bir mekân olarak ele alınsa da çevresiyle birlikte değerlendirilen, bireylerin fiziksel, sosyal ve algısal yönleriyle de etkileşim içinde olan kentsel çevrelerdir. Konut alanlarındaki yapı ve açık alanların oluşturduğu bütüncül kurgunun oluşturduğu mekânsal özellikler konut alanlarının mekânsal kalitesini belirlemektedir. Konut alanlarında mekânsal kalitenin sağlanması ise bu alanlardaki kentsel tasarım düzeyleriyle doğrudan ilişkilidir. Konut alanlarının yerleşim planı, mimari tipolojisi, alanın erişilebilirlik ve sirkülasyon özellikleri, yapısal ve bitkisel peyzaj düzenlemeleri, iklimsel özellikler, mekanların okunabilirliği ve estetik değerleri konut alanlarının kentsel tasarımını oluşturan bileşenlerdir. Aynı zamanda bu bileşenler konut alanlarının barınma, konfor, mahremiyet ve sosyal olanaklarını belirleyen ölçütlerdir. Bu doğrultuda çalışmada konut dokularının kentsel alandaki biçimlenişini kentsel tasarım ölçütleri ve ihtiyaçları üzerinden incelenmesi amaçlanmıştır. Bu kapsamda Mardin kentinde farklı dönemlerde gelişen üç farklı konut alanı çalışma alanı olarak seçilmiş, bu üç alanın kentsel tasarım ölçütlerince değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Çalışmanın yöntemi olarak altı ana başlıkta toplam otuz sorunun yer aldığı bir kentsel tasarım ölçüt cetveli oluşturulmuş, üçlü Likert ölçeği kullanılarak bulgular sayısallaştırılmıştır. Araştırma bulgularında geleneksel konut dokusunun mimari tipoloji, iklim ve okunabilirlik yönlerinden sürdürülebilir ve iyi düzeyde tasarım anlayışına sahip olduğu, buna karşın kentin yeni konut alanının yapısal ve bitkisel peyzaj, erişilebilirlik yönlerinden yeterli düzeyde olmasına karşın diğer yönlerden yetersiz olduğu sonucuna varılmıştır. Geleneksel ve yeni konut alanı arasında yer alan konut alanının ise bu iki alan arasında bir ara yüz oluşturduğu ve kentsel tasarım açısından en zayıf düzeyde olan konut yerleşimi olduğu görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Konut alanı tasarımı, kentsel tasarım, tasarım ilkeleri, Mardin

COMPARISON OF URBAN DESIGN IN RESIDENTIAL AREAS THROUGH OLD AND NEW RESIDENTIAL PATTERNS IN MARDIN

Öz

Fundamentally, dwelling is considered as a place that meets the need for shelter. Add to this, it is also an urban environment that is evaluated together with its environment and interacts with the physical, social and perceptual aspects of individuals. The spatial features created by the holistic layout formed by the structures and open spaces in the residential areas determine the spatial quality of the residential areas. The provision of spatial quality in residential areas is directly related to the levels of urban design in these areas. The layout of the residential areas, architectural typology, accessibility, structural and vegetative landscapes, climatic features, legibility and aesthetic values of the spaces are the components that make up the urban design of the residential areas. At the same time, these components are the criteria that determine the accommodation, comfort, privacy and social opportunities of the residential areas. In this direction, it is aimed to examine the formation of residential sites in the urban area through urban design principles and needs. In this context, three different residential areas that developed in different periods in the city of Mardin were chosen as study areas, and it was aimed to evaluate these three areas according to urban design principles. As the method of the study, an urban design criterion, which includes a total of thirty questions under six main headings was created. Evaluation of each area was made with yes, no or partial answers given to the questions, and the findings were converted to quantitative results using a triple Likert scale. In the research findings, it was concluded that the traditional residential pattern is sufficient in terms of architectural typology, climate and legibility. while the contemporary residential area of the city is at a sufficient level in terms of structural and vegetative landscape, accessibility, however, it is insufficient in other aspects. It has been observed that the residential area which is located between the traditional and contemporary residential area, forms an interface between these two areas and is the residential settlement at the weakest level in terms of urban design.

Anahtar Kelimeler

residential site degisn, urban design, design criteria, Mardin

Kaynakça

• Akyıldız, N. A. (2017). İnsan-Mekân İlişkisi Bağlamında ’Yaşlı Dostu Mekânlar’. Grafiker Yayınevi, Basım Sayısı:1, Sayfa Sayısı 500, ISBN:978-605-9247-62-7.
• Akyıldız, N. A. (2020). Kentleşme ve Kentsel Gelişim Bağlamında Açık Kamusal Alanların Sürdürülebilir Kentler Açışından Değeri. Milli Folklor, 16(125), 188-201.
• Alioğlu, F. (1988). Mardin şehir dokusu ve evler üzerine bir deneme. İTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, İstanbul. s.48.
• Alioğlu, F. (1996). Mardin söylenceler ve tarih. Arkitekt, 3, 31-44.
• Ardıçoğlu, R. (2019). Kıyı dolgularının kent morfolojisine etkisinin mekân dizimi yöntemiyle incelenmesi: İstanbul tophane Bölgesi. Doktora tezi. Ankara Üniversitesi
• Arup, U.D. (2008). Nordhavnen environmental sustainability. Arup Urban Design Studio. pp8-14, London.
• Avar, A. (2009). Lefebvre’in Üçlü – algılanan-tasarlanan-yaşanan mekan diyalektiği. TMMOB Mimarlar Odası Ankara Şubesi, Dosya 17, s:7-16
• Aydın, S., Emiroğlu, K., Özel, O. ve Ünsal, S. (2000). Mardin aşiret-cemaat-devlet. İstanbul: Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı.
• Başal, M. (2008). Sürdürülebilir peyzaj tasarım yaklaşımları. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları. no:1563, s.1-2-7-18-47-62-66, Ankara.
• Bilgin, İ.( 2002). Toplu konuta tarihsel perspektif içinde bakmak. Konut Kurultayı 22-23-24 Mayıs 2002. TMMOB Şehir Plancıları Odası, İstanbul Şubesi, p.263-268.
• Çelik, D. ve Yazgan, M.E. (2007). Kentsel peyzaj tasarımı kapsamında tarihi çevre korumaya yönelik yasa ve yönetmeliklerin irdelenmesi. ZKÜ Bartın Orman Fakültesi Dergisi. Cilt:9, Sayı:11, s.3, Bartın.
• Diyarbakır Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu Arşivi, (2017)
• Eminağaoğlu, Z. ve Yavuz, A. (2005). Artvin kent dokusunda yeşil alan incelemesi. Kafkas Üniversitesi Artvin Orman Fakültesi Dergisi. 6 (1-2) (2005), 191-202.
• Gürkaş, E.T. (2012). Mardin izlenim notları: varsayımlar versus yüzleşmeler. Arredamento Mimarlık, 252, 103-111.
• Hillier, B. ve Hanson, J. (1984). The social logic of space. Cambridge University Press
• Kahvecioğlu, H. (1998). Mimarlıkta imaj: mekânsal imajın oluşumu ve yapısı üzerine bir model. Doktora Tezi. İTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, 144s.
• Kaplan, H. (1989). Kentsel ulaşım planlamasında erişilebilirlik yeri ve önemi. Planlama Dergisi. 89(1), 8-14.
• Kolsal, F.ve Yeşiltepe, A. D. (2020). Konut alanı tasarımına geleneksel ve çağdaş konut dokuları üzerinden karşılaştırmalı bir bakış. Online Journal of Art and Design, 8(4).
• Küçük, M. (2013). Aidiyetin mekânı: Mardin’de kimlik ve mekânın değişimi. İdealkent dergisi. Kent Araştrmaları Merkezi. 9, 114-149.
• Lawrence, R. J., Hacıhasanoğlu, O., Turgut, H., Ünügür, M. 1(997). Culture and Space in the home environment. Dünya Yayıncılık, İstanbul
• Lawrence, R.J. (1987). Housing, dwellings and homes; design theory, research and practice. John Wiley and Sons Ltd. London.
• Lynch, K. (1960). The image of the city. MIT Press, Cambridge MA.
• Memlük Y. ve Yılmaz O. (1999). Kentsel tasarım ve peyzaj mimarlığı. 1. Uluslararası Kentsel Tasarım Kongresi Bildiriler Kitabı. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Şehir ve Bölge Planlama Bölümü, s.81-82, İstanbul.
• Nicolin, P., Branzi A. ve Zucchi C. (2004). Urban housing. Lotus, vol:120; pp.5-7, Milano.
• Özsoy, A., Altaş, N.E., Ok, V. ve Pulat, G., (1995). Toplu konutlarda davranışsal verilere dayalı nitelik değerlendirilmesi. Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırma Kurumu, İstanbul.
• Rapoport, A. (1969). House form and culture, 46.
• Salingaros, N. A. (1998). Theory of urban web. Journal of urban design. vol. 3, no. 1, p.53, USA
• Sarte, S. B. (2010). Sustainable infrastructure: the guide to green engineering and design. John Wiley & Sons.
• Taner N. ve Taner, P. (1949). Mardin şehri kesin imar planı izah notu. Arkitekt. 207-208, 66-70.
• TÜİK. (2021). Nüfus bilgileri. Erişim adresi: http://www.tuik.gov.tr
• Türkoğlu, K. (1973). Mardin kent imar planı analitk etüdleri. Ankara: A Mimarlık-Şehircilik Bürosu.
• Ünal, M. ve Uslu, C. (2018). Evaluating and optimizing urban green spaces for compact urban areas: Cukurova district in Adana, Turkey. ISPRS International Journal of Geo-Information. 7(2).
• Wright Wendel, H.E., Zarger, R.K.,Mihelcic, J.R.(2012). Accessibility and usability: green space preferences, perceptions, and barriers in a rapidly urbanizing city in Latin America. Landscape. Urban Plan. 107, 272–282.
• Yekbun Aksu, E. ve Altınörs Çırak, A. (2018). Mardin tarihi kent dokusunda form değişiminin incelenmesi. Türkiye Kentsel Morfoloji Araştırma Ağı II. Kentsel Morfoloji Sempozyumu. İstanbul
• Yılmaz, O. (2011). Ankara üniversitesi ders notu. Web sitesi. http://www.agri.ankara.edu.tr/oyilmaz/ Erişim Tarihi:09.02. 2011.