Peyzaj fonksiyonlarının analizi ve haritalanması; Adana örneği

Yıl 2021, Cilt: 4 Sayı: 2, 12 - 23, 30.12.2021

Asuman Aysu , Nuriye Say

Öz

Kentlerin gelişim süreçlerinde doğal ve kültürel peyzajların kontrolsüz kullanımı, peyzaj öğelerinin tahribatına
hatta yok olmasına neden olmaktadır. Peyzajların sürdürülebilirliğini sağlamak için peyzaj alanların korunması ve
geliştirilmesine gereksinim duyulmaktadır. Bu amaç doğrultusunda koruma, kullanım ve gelişim bakımından
çeşitli analizlerin yapılması peyzajların sürekliliği için önem kazanmaktadır. Bu analizlerden birisi olan peyzaj
fonksiyon analizi Adana ilinin Yüreğir, Seyhan, Sarıçam ve Çukurova ilçelerinde yapılmıştır. Peyzaj fonksiyon
analizlerinin yapılabilmesi için gerekli olan doğal ve kültürel peyzaj envanteri oluşturulmuştur. Bu veriler uzaman
görüşleri ile değerlendirilerek CBS yardımıyla analiz edilmiştir. Analizler sonucunda doğal peyzaj alanları
kapsamında erozyon riski, yüzey geçirimliliği, biyoklimatik konfor ve doğallık düzeylerinin fonksiyonları
değerlendirilmiştir. Kültürel peyzaj alanlarının belirlenmesi kapsamında ise görsel kalite analizi ve kültürel peyzaj
değerleri analizi yapılmıştır. Fonksiyon analizi sonuçlarına göre alanda çok şiddetli erozyon riski % 4,12’dir. Çok
yüksek geçirimli alanlar, çalışma alanının kuzeyinde alanın % 8,16’sını oluşturmaktadır. Biyoklimatik konfor
bakımından alanın %59,41’lik bölümü “konforsuz” olarak sınıflandırılması ve doğal–doğala yakın alanların
kültürel alanlara oranla çok daha düşük olması dikkat çekmektedir. Sonuç olarak bu çalışmada, peyzaj fonksiyon
analizi ile koruma değerleri yüksek peyzaj envanterlerinin ortaya konulması ve bu alanların koruma önceliklerinin
belirlenmesi amaçlanmıştır. Ortaya çıkan sonuç haritalarındaki uygunluk değerlerine göre yeni kullanım alanları
için doğru yer seçimine katkı sağlayacaktır.

Anahtar Kelimeler

Doğal Peyzaj, Kültürel Peyzaj, Peyzaj Fonksiyon Analizi, CBS, Adana

Destekleyen Kurum

TÜBİTAK

Proje Numarası

116O890

Teşekkür

Bu çalışma TÜBİTAK (Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu) (Proje No: 116O890) ve Çukurova Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri (Proje no: 2012.05.01.001) tarafından desteklenmiştir

Analysis and mapping of landscape functions; Adana Case

Öz

Uncontrolled use of natural and cultural sources in the developing cities causes the deterioration or even
disappearance of significant landscape units. In order to ensure the sustainability of landscapes, there is a need to
protect and develop landscapes. For this purpose, making various analyses in terms of protection, use, and
development has gained importance for the continuity of landscapes. Landscape function analysis, which is one
of these analyses, was carried out in Yüreğir, Seyhan, Sarıçam, and Çukurova districts of Adana province. The
required natural and cultural landscape inventories were created in order to perform landscape function analysis.
These data were evaluated with expert opinions and analyzed by the means of GIS. As a result of the analyses, the
functions of erosion risk, surface permeability, bio-climatic comfort, and naturalness levels were evaluated within
the scope of natural landscapes. Visual quality analysis and cultural landscape values analysis were carried out
within the scope of determining cultural landscape areas. According to the results of function analysis, it was
determined that 4,12% of the study area has very severe risk of soil erosion. Extremely high permeability zones
were founded by % 8,16 in north of study area. It is noteworthy that 59.41% of the area is classified as
"uncomfortable" in terms of bioclimatic comfort, and that the natural - close to nature areas are much lower than
the cultural areas. This study suggests that mapping suitability of landscape functions can ease the selection of
prospected landscape types.

Anahtar Kelimeler

Natural Landscape, Cultural Landscape, Landscape Function Analysis, GIS, Adana.

Proje Numarası

116O890

Kaynakça

• [1] Say N. (2017). Peyzaj Planlama Projesi Ders notları (Basılmamış). Ç.Ü. Peyzaj Mimarlığı Bölümü, Adana.
• [2] Hills, G. A. (1955). Field Methods for Investigating Site: GA Hills (No. 4). Province of Ontario, Department of Lands and Forests.
• [3] Lewis, Philip H. (1964). Quality corridors for wisconsin. landscape architecture 54, no. 2.
• [4] McHarg, I. L., Mumford, L. (1969). Design with nature. New York: American Museum of Natural History.
• [5] Şahin, Ş., Perçin, H., Kurum, E., Uzun, O., Bilgili, B. C. (2014). Bölge - alt bölge (il) ölçeğinde peyzaj karakter analizi ve değerlendirmesi ulusal teknik kılavuzu. Müşteri Kurumların T.C. İçişleri Bakanlığı, T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ve T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı olduğu, T.C. Ankara Üniversitesinin Yürütücü Kuruluş olduğu ve TÜBİTAK KAMAG 1007 Programı 109G074 No’lu PEYZAJ-44 Projesi Çıktısı, 148 Sayfa, Ankara.
• [6] Çetinkaya, G., Uzun, O. (2014). Peyzaj Planlama. Birsen Yayınevi, İstanbul.
• [7] Uzun, O., İlke, E.F., Çetinkaya, G., Erduran, F., Açıksöz, S. (2012). Konya İli Bozkır-Seydişehir-Ahırlı-Yalıhüyük İlçeleri ve Suğla Gölü Mevkii Peyzaj yönetimi koruma ve planlama projesi. Peyzaj Planlama. Orman ve Su İşleri Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü, Ankara. ISBN No: 978-605-4610-09-9.
• [8] Erdoğan, A. (2014). Peyzaj karakter analizi: Artvin Şavşat İlçesi örneği. Doktora Tezi. Atatürk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Erzurum.
• [9] Gülçin, D., Yılmaz, K. T. (2020). Mapping Landscape Potential for Supporting Green Infrastructure: The Case of a Watershed in Turkey. Land, 9(8), 268.
• [10] De Groot, R. (2006). Function-analysis and valuation as a tool to assess land use conflicts in planning for sustainable, multi-functional landscapes. Landscape and Urban Planning, 75(3-4), 175-186.
• [11] Shaker, R. R. (2018). Examining sustainable landscape function across the Republic of Moldova. Habitat International, 72, 77-91.
• [12] Russoa, P., Carullob, L., Riguccioa, L. Tomaselli, G. (2011). Identification of landscapes for drafting Natura 2000 network Management Plans: A case st
• [13] Atik, M., Işıklı, R.C., Yıldırım, E. (2010). Kentsel ve kırsal peyzajların tanımlanmasında peyzaj karakter analizi yöntem yaklaşımı. Peyzaj Mimarlığı 4. Kongresi 21-24 Ekim 2010, Selçuk-İzmir.
• [14] Yücel, M., Say, N. Çolakkadıoğlu, D. (2013). Peyzaj planı nedir, ne olmalıdır?. Peyzaj Mimarlığı 5. Kongresi, 14 - 17 Kasım 2013, TMMOB Peyzaj Mimarları Odası, Adana.
• [15] Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü, (1996). Adana İli Arazi Varlığı. Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü Ankara.
• [16] Thom, E. C. (1959). The discomfort index. Weatherwise, 12, 57-60
• [17] Clay, G. R., Daniel, T. C. (2000). Scenic landscape assessment: the effects of land management jurisdiction on public perception of scenic beauty. Landscape and urban planning, 49(1-2), 1-13.
• [18] Tüfekçioğlu Kuğu, H. (2008). Tarihsel çevrede görsel peyzaj kalite değerlendirmesi İstanbul yedikule örneği. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı, İstanbul.
• [19] Özgeriş, M. (2014). Tortum ve Uzundere’deki rekreasyonel tesislerin görsel kalite analizi. Doktora tezi, Atatürk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Erzurum.
• [20] Othman, N., Mohamed, N. Ariffin, M. H. (2015). Landscape aesthetic values and visiting performance in natural outdoor environment. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 202, 330-339.
• [21] Dudley, N. (2008). Guidelines for applying protected area management categories, IUCN Publications Services, UK. 106 s.