18.YÜZYIL’DA İSTANBUL’DA TAMİRAT, İSTİBDȂL VE İCȂRETEYN BAĞLAMINDA VAKIFLARIN SÜRDÜRÜLEBİLİRLİĞİ

Yıl 2020, Cilt: 3 Sayı: 2, 79 - 91, 29.11.2020

Gökay Karaduman

Öz

Osmanlı Devlet’inde modern belediye teşkilatı kurulmadan önce birçok belediye hizmetinin vakıflar tarafından sağlandığı bilinmektedir. Vakfın kendisinden yararlanılan çeşmeler, hastaneler, okullar gibi vakıf binalar, bazı belediye hizmetlerini yerine getirmektedir. Bunun yanında; ev, bağ, dükkân, hân gibi geliri olan vakıfların gelirlerinin bir kısmı da yine bazı belediye hizmetlerine sarf edilmektedir. Bu bağlamda, Osmanlı Devleti’nde belediye hizmetlerin sürdürülmesinin, vakıfların sürdürülebilir olması ile bağlantılı olduğu değerlendirilmiştir. Bu çalışmada, 18.yüzyılda İstanbul ahkâm kayıtları, İstanbul kadı sicillerindeki vakfiyeler ve bazı dava örneklerinden yararlanılmıştır. Vakıflarda, özellikle gelirlerin azalmasını ya da yok olmasını önleyecek tamirat, mülklerin değişimi anlamındaki istibdal ve vakıf kiralama yöntemleri gibi uygulamalar vakfın sürdürülebilirliği çerçevesinde ele alınmıştır. İlk olarak, kadı sicillerindeki vakfiyelerde, tamirat ve gelir getiren vakıfların satın alınmasına ilişkin veriler değerlendirilecek ve sonrasında, istibdal ve kiralama usullerinin ne olduğu ve vakıf açısından önemi açıklanmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

İstanbul, Vakıflar, istibdal, icareteyn, sürdürülebilirlik, tamirat

Kaynakça

• ALTIN, A. ve KAHRİMAN, S. YILMAZ, C(ed.). (2019), İstanbul Kadı Sicilleri,Eyüp Mahkemesi 182 Numaralı Sicil Cilt 72, Hüküm No:1059 (120a-1), Tarih 1741
• ATAY, S. ve KILIÇ, H. YILMAZ, C(ed.). (2011), İstanbul Kadı Sicilleri, Bab Mahkemesi 46 Numaralı Sicil Cilt 19, Hüküm No:106 (13b-2), Tarih 1685
• BEYAZTAŞ, M. (2001), İslam Hukukunda Vakıf Gayrimenkullerin Kiraya Verilmesi Usulleri ve İcareteyn, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2001
• BEYAZTAŞ, M. (2016), İslam Hukukunda Vakıfların Tağyiri ve İstibdali, Yayınlanmamış Doktora Tezi, s.182, Konya, 2016
• COŞKUN, A., ve SİVRİDAĞ, A., YILMAZ, C.(ed.). (2019), İstanbul Kadı Sicilleri, Türk Diyanet Vakfı İslam Araştırmaları Merkezi, Bab Mahkemesi 150 Numaralı Sicil Cilt 65, Hüküm No:337 (75b-2), Tarih 1730
• EROL, R. ve SİVRİDAĞ, A. YILMAZ, C.(ed.). (2019), İstanbul Kadı Sicilleri, Evkaf-ı Hümayun Müfettişliği 1 numaralı sicil, Cilt 45, Hüküm no:290, (88b-1),1608-1626.
• KAHRİMAN, S ve YILDIZTAŞ, M. YILMAZ, C.(ed.). (2019), İstanbul Kadı Sicilleri, İstanbul Mahkemesi 25 Numaralı Sicil Cilt 76, Hüküm No:221 (100-2), Tarih 1765
• KAYA, S. (2010), XVIII.Yüzyıl Sonlarında Üsküdar Vakıflarının gelir kaynakları, Divan Disiplinlerarası Çalışmalar Dergisi Cilt 15, Sayı 29, s.95-132
• KÖPRÜLÜ, B. (2001), Evvelki Hukukumuzda Vakıf Nev’iyetleri ve İcareteynli Vakıflar, Fasıl IV, s.707-716, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, İstanbul Üniversitesi, 2011, Sayı 17, s.685-716
• KURT, İ.. (2010), Para Vakıfları ve Davut Paşa Mahkemesi’nde Kayıtlı Para Vakfiyeleri, 2010, Prof.Dr.Sacit Adalı’ya 65,yaş armağanı, İstanbul, Filiz Kitabevi,s.179-214
• OĞUZ, İ., (2015), Osmanlı Vakıflarında İstibdal Problemi (Midilli Örneği), TAD, C. 34/ s. 58, 2015, s.583-601
• ÖZKAYA, G. H. (2010), Vakıf İstibdal Kayıtları, İstanbul’da Barınma Kültürü ve Kent Yapısına Dair Neler Sunar? Türkiye Araştırmalar Literatür Dergisi, Cilt 8, Sayı 16, 2010, 467-488
• PAKIRDAĞ, N ve SİVRİDAĞ, A. YILMAZ, C.(ed.). (2019), İstanbul Kadı Sicilleri, Bab Mahkemesi 92 Numaralı Sicil, Cilt 60
• SİVRİDAĞ, A. ve COŞKUN, A. YILMAZ, C.(ed.). (2019), İstanbul Kadı Sicilleri, Bab Mahkemesi 151 Numaralı Sicil, Cilt 66, Hüküm No:33 (7b-2), Tarih 1731
• TABAKOĞLU, A. (1998), İstanbul Külliyatı V, İstanbul Ahkam Defterleri İstanbul Vakıf Tarihi 1, İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi İstanbul Araştırmaları Merkezi, 2/154/528-4/314/931-2/78/265-1/32/149-1/14/61