XIX. YÜZYILDA KAMUSAL YAPI ÜRETİMİ; KASTAMONU KENTİ ÖRNEĞİ

Yıl 2022, , 16 - 33, 28.03.2022

Zeynep Günay

Öz

Osmanlı Devleti’nde XIX. yüzyılda yaşanan değişimin simgesi olan kamusal yapılar; kent ve mekan üzerinde etkili olmuştur. Osmanlı başkentinde yaşanan değişimlerin tezahürü Anadolu topraklarında da yaşanmıştır. Vilayetlerin stratejik öneme sahip olması onları diğer şehirlerden farklı kılabilmektedir. Örneğin Kastamonu şehri tarihten günümüze kadar her dönem bir “liman şehri” özelliğine sahip olması hasebiyle tarih boyunca önemli bir kent olmuştur. Liman kenti olması onu uluslararası ticaretin bir parçası haline getirmiştir. Liman kentleri ticaret için oldukça elverişli bir konumda olmaları; hububattan tekstile hatta yapı inşaat malzemelerinin de ihraç edilmesi hususunda önemli bir paya sahiptir. Bu minvalde ticaret arenası içinde yer alan bazı liman kentleri liman kent özelliği taşımayan bazı şehirlere göre daha avantajlı bir konuma sahiptir. Devlet özellikle bu liman şehirlerinde daha fazla kamusal yapı üretimine destek vererek, şehrin siluetinde “devlet nasıl yönetilir?” sorusunun cevabına yanıt verir. Böylelikle şehirlerde kamu alanı ile kamusal alanları bir arada bulundurarak, halkın devlet ile temasının kolaylaştırılması amacıyla “Hükümet Konakları” inşa ettirmiştir. Hükümet Konakları ile devlet bir çok resmi daireyi bir arada bulundurma fırsatı da elde etmiştir. Kamusal yapı inşaatlarında yaşanan artış sivil yapı üretiminin artmasına da sebebiyet vermiştir. Bu çalışmada özellikle 1892- 1896 yıllarında Kastamonu vilayet salnamesinde kayıtlı olan sivil ve kamusal yapılar mukayese edilmiştir. Sivil yapı üretiminde bilhassa ticari gayrimenkullerin inşa edilmesi bölgede nüfus hareketliliğine sebebiyet vermiştir. Bu durum kentte yapı üretiminde pozitif eğilimli bir hareketliliğe de sebep olmuştur.

Anahtar Kelimeler

Hükümet Konağı, Kastamonu, XIX. Yüzyıl, Kamu Yapıları

Kaynakça

• Aytekin, Halil, “Cumhuriyet’in Devraldığı Kastamonu Eğitim Müesseseleri (1910-1918)”, Türk Tarihinde ve Kültüründe Kastamonu Tebliğler 19-21 Ekim 1988, Kastamonu, s.101-108
• BAO, A.(DVNSMHM.d., Yer Bilgisi 6- 1234), H-05-11-972
• BOA., ML.EEM., Yer Bilgisi; 1094/3:3,4.,R-10-04-1330.
• BOA., MKT.MHM., Yer Bilgisi; 434/18: 1,2., H-25-10-1285.
• Bazna, Yalçın, “ Osmanlı Taşra idaresi: Kastamonu Örneği(1839-1876)”, (Yayınlanmış Doktora Tezi), Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı, 2021.
• Bilirli, Tahir, Tanzimat Dönemi İmar Meclisleri (1845-1846), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 2019, s. 23-24
• Birkan, Güven, Ortaylı, İlber, “Söyleşi: Osmanlı’dan Bugüne Hükümet Konakları”, Mimarlık, Sayı: 203, İstanbul 1984, s. 5.
• Darkot, Besim, “Kastamonu”, İslam Ansiklopedisi, C. 6, Milli Eğitim Bakanlığı Basımevi, İstanbul, 1977, 399-403.
• Fahrettin, Tızlak, “XIX. yüzyılın İlk Yarısında Anadolu Madenleri”, Prof. Dr. Bayram Kodoman’a Armağan, Samsun,1993, s.295.
• İlhan Şahin, Dia Maddesi , Kastamonu, 2001,24. Cilt, s.585
• Koç,Yunus, XVI. Yüzyıl Ortalarında Osmanlı İmparatorluğu’nda Suhte Olayları, Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 2013 Bahar (18), s.147-159
• Maden, Fahri, Kastamonu’da Eşkıyalık Hareketleri, Kitabevi Yayınları, İstanbul, 2018, s. 97-125.
• Muhimme ,(3 Numaralı Mühimme Defteri) (966-968/1558-1560), Özet Ve Transkripsiyon. T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü (Haz.), Ankara, 1993.
• Sahillioğlu, Halil, “Osmanlı Para Tarihinde Dünya Para ve Maden Hareketlerinin Yeri”, ODTÜ Gelişme Dergisi Türkiye İktisat Tarihi Üzerine Araştırmalar Özel Sayısı, Ankara 1978, s.4. Seyitdanlıoğlu, Mehmet, “Tanzimat Dönemi İmar Meclisleri”, OTAM, Sayı: 3, Ocak 1992, s. 326.
• Suraiya, Faroqhi, Osmanlı’da Kentler ve Kentliler, Çev. Neyyir Kalaycıoğlu, İstanbul 1994.
• Şahin, Burhan, “Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Kastamonu Nüfusu”, Akademik Bakış Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler E-Dergisi, S. 17, Temmuz-Ağustos-Eylül 2009, s. 3-4. Taneri, Aydın “Hüsameddin Çoban”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 18, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları İstanbul, 1998, S.513. (513); Yücel (1980), A.G.E., S.37.
• Turan, Osman, Selçuklular Tarihi Ve Türk-İslam Medeniyeti,Turan Neşriyat Yurdu, İstanbul, 1969, S.218.
• Turan, Refik, “Selçuklular Döneminde Kastamonu”, Türk Tarihinde Ve Kültüründe Kastamonu Tebliğler, 19-21 Ekim 1988 Kastamonu, Ayyıldız Matbaası, Ankara 1989
• Ünver, Metin, “Tanzimat Taşrasının İstanbul Buluşması: İmar Meclislerinin Kurulması Süreci”, Eski Çağ’dan Günümüze Yönetim Anlayışı ve Kurumlar, (Editör: Feridun M. Emecen), Kitabevi, İstanbul 2009
• Yazıcı, Nurcan, Amasya’daki Hükümet Konağı Binaları, Sanat Dergisi, Sayı 18, 2011, S.3
• Yücel, Yaşar, “Candaroğulları”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 7, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları İstanbul, 1993, S.146