Meala Fîrûz Adlı Kürtçe Meâlin Biçimsel ve Dilsel Tahlili

Yıl 2016, Cilt: 3 Sayı: 2, 93 - 117, 12.12.2016

Haşim Özdaş

Öz

: Molla Muhammed Garsî Farqînî (Mehmet Demirdağ) pek çok sıkıntı ve
ekonomik zorluklara göğüs gererek 2003 yılında Meala Fîrûz Şerha Qur’ana Pîroz
adıyla Kur’ân-ı Kerim’in Kürtçe meâlini hazırlamıştır. Bu meâlde, şiveden
kaynaklanan bazı dilsel yanlışlıklar ile baskıdan dolayı bir takım hatalar
meydana gelmiştir. Bunlardan bazıları gramer hatası veya anlatım bozukluğu
kısmına girmekte diğer bazısı ise ayetlerin anlamını doğrudan etkilemekte;
yanlış veya eksik bir sonuca götürmektedir. Meâl dışındaki bir eserde bu tür
hata ve yanlışlıklar normal karşılanabilir. Ancak konu Kur’ân-ı Kerim meâli olduğunda, bu tür hata ve yanlışları belirlemek ve dile getirmek bir görev halini
alır.

Anahtar Kelimeler

Meala Fîrûz, Qur’ana Pîroz, biçimsel tahlil, dilsel tahlil, Kürtçe meâl

Formal and Linguistic Analysis of Kurdish Meaning Named Meala Fîrûz

Öz

Mullah Mohamed Garsi Farqînî (Mehmet Demirdağ), by standing out
against the many shortages and economic difficulties, has prepared Kurdish
meaning of Qur'an in named Meala Fîrûz Şerha Qur’ana Pîroz in 2003. In this
meaning, because of some linguistic inaccuracies resulting from accent and due
to print, a number of errors have occurred. Some of them are included in the
scope of grammar error or incoherency. The other some directly affect meaning
of verses, so it leads to incorrect or incomplete results. In a work except for
meaning, such errors and inaccuracies can be taken normally. But, because the
meaning of Qur'an is of concern, it is needed to determine such errors and
mistakes and to utter them.

Anahtar Kelimeler

Meala Fîrûz, Qur’ana Pîroz, formal analysis, linguistic analysis

Kaynakça

• Âdîme, Muhammed Abdülhalik (ö. 1984), Dirasât li üslûbi’l-Kur’ân’il-kerîm, Darü’l-Hadîs, Kahire ts.
• Arslan, Mesut, Di Dewra Osmaniyan de Weşangeriya Kitêbên Kurdî (1844-1923), Yüksek Lisans Tezi, Danışman: Kadri Yıldırım, Mardin Artuklu Üniversitesi Türkiye'de Yaşayan Diller Enstitüsü Kürt Dili ve Kültürü Anabilim Dalı, Mardin 2014. (Bu çalışma, Peywend Yayınevi tarafından 2015 yılında İstanbul’da basıldı.) Aydar, Hidayet, “Kur’an”, DİA, XXVI, TDV Yayınları, İstanbul 1995.
• Durmuş, Zülfikar, Kur’ân’ın Türkçe Tercümeleri –‘Aziz Kur’ân’ ve ‘İnsanlığa Son Çağrı’ Örneği-, Rağbet Yayınları, İstanbul 2007.
• Ebu Hayyan, Muhammed b. Yusuf el-Endülûsî (ö. 745/1344), Tefsîrü’lbahri’l-muhît, thk.: Adil Ahmet Abdülmevcut vd., 1. Baskı, Darü’lKütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1993.
• Garsî Farqînî, Mele Muhammed (Mehmet Demirdağ), Meala Fîrûz Şerha Qur’ana Pîroz, Nûbihar Yayınları, İstanbul 2003.
• Hakkari, Muhammed, Ronahiya Qur’ana Pîroz, Ravza Yayınları, İstanbul 2011.
• Hamidullah, Muhammed (ö. 2002), İslam Peygamberi, trc. Salih Tuğ, 5. Baskı, İstanbul, İrfan Yayımcılık ve Ticaret, 1993.
• _________, Kur’ân-ı Kerim Tarihi, trc. Abdülaziz Hatip ve Mahmut Kanık, Beyan Yayınları, İstanbul 2013.
• _________, Dîroka Qur’ana Pîroz, trc. Murad Pola, Hîvda İletişim, İstanbul 2011.
• İbn Hîşâm Abdullah b. Yusuf el-Ensârî (ö. 761/1360), Şerhû katri’n-neda ve belli’s-seda, Darü’l-Hayr, Dimeşk 1990.
• Kamiran Alî Bedirxan, Dersên Şerîetê/Hedîsên Cenabê Pêxember, haz., Mesûd Serfiraz, Avesta Yayınları, İstanbul 2012.
• Özdaş, Haşim, Kur’an’ın Kürtçe Çevirilerinde Karşılaşılan Problemler ‘Meala Fîrûz Şerha Qur’ana Pîroz’ Örneği, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Dicle Üniversitesi SBE, Danışman: Nurettin Turğay, Diyarbakır 2015.)
• Rağıb el-İsfahâni Muhammed b. Hüseyin b. Muhammed (ö. 502/1108),, Müfredat elfazi’l-Kur’ân, , thk.: Sefvan Adnan Davûdî, 3. Baskı, Darü’lKalem Dimeşk ile ed-Dar eş-Şamiyye, Beyrut 2002.
• Samur, Aziz, Rêziman Kurdiya Kurmancî, Nûbihar Yayınları, İstanbul 2012.
• Semîn el-Halebî, Ahmed b. Yusuf (ö. 756/1355), ed-Dürrü’l-masûn fî ulûmi’lkitabi’l-meknûn, thk.: Ahmet Muhammed el-Harrat, Daru’l-Kalem, Dimeşk ts.
• Suyûtî, Abdurrahman b. Ebu Bekr (ö. 911/1505), el-İtkan fî ulûmi’l-Kur’ân, thk.: Ahmet b. Ali, Dâru’l-Hadis, Kahire 2006.
• Tan, Samî, Rêzimana Kurdî, Weşanên Enstîtuya Kurdî ya Stenbolê (İstanbul Kürt Enstitüsü Yayınları), İstanbul 2011.
• Yıldırım, Kadri, Temel Alıştırma ve Metinlerle Kürtçe Dilbilgisi (Kurmancî Lehçesi), Avesta Yayınları, İstanbul 2013.
• Zerkeşî, Bedrüddîn Muhammed b. Bahâdır (ö. 794/1392), el-Burhan fî ‘ulûmi’l-Kur’ân, thk.: Muhammed İbrahim, Daru’t-Turas, Kahire 1984.
• AZAD, “Çend âyetin ji Qur’an a Mecîd”, Nûbihar, c. 1, sayı. 1, 1992, ss. 7-8;
• Nûbihar, c. 1, sayı. 2, 1992, ss. 8-9; Nûbihar, c. 1, sayı. 3, 1992, ss. 9-10;
• Nûbihar, c. 1, sayı. 4, 1993, ss. 7-8; Nûbihar, c. 1, sayı. 5, 1993, ss. 7-8;
• Nûbihar, c. 1, sayı. 6, Adar/Mart 1993, ss. 5-8; Nûbihar, c. 1, sayı. 7, 1993, ss. 5-6.
• Bedirhan, Kamran Alî Bedir-Xan, “Tefsîra Quranê” Hawar Kovara Kurdî (Hawar Kürtçe Dergi), Amadekar/haz., F. Cewerî (Weşanê Nûdem Sockholm 1998), c. II, sayı. 27, 1941, ss. 685-686; c. II, sayı. 28, Mayıs 1941, ss. 705-706; c. II, sayı. 29, Haziran 1941, ss. 725-726; c. II, sayı. 30, Temmuz 1941, ss. 745-746; c. II, sayı. 31, Ağustos 1941, ss. 765-766; c. II, sayı. 32, Eylül 1941, ss. 785-786; c. II, sayı. 33, Ekim 1941, ss. 805-806; c. II, sayı. 34, Ekim 1941, ss. 825-826; c. II, sayı. 35, Kasım 1941, ss. 845- 846; c. II, sayı. 36, Aralık 1941, ss. 865-866; c. II, sayı. 37, ss. 885; c. II, sayı. 38, Ocak 1942, ss. 905-906; c. II, sayı. 39, Şubat 1942, ss. 925-926; c. II, sayı. 40, Şubat 1942, ss. 941-942; c. II, sayı. 41, Mart 1942, ss. 957-958; c. II, sayı. 42, Nisan 1942, s. 973-974; c. II, sayı. 43, Mayıs 1942, s. 989- 990; c. II, sayı. 44, Mayıs 1942, ss. 1005-1007; c. II, sayı. 45, Haziran 1942, ss. 1020-1021; c. II, sayı. 46, Temmuz 1942, ss. 1035; c. II, sayı. 47, Temmuz 1942, ss. 1043; c. II, sayı. 48, Ağustos 1942, ss. 1051; c. II, sayı. 49, Eylül 1942, ss. 1059; c. II, sayı.50, Ekim 1942, ss. 1071; c. II, sayı. 51, Kasım 1942, s. 1079; c. II, sayı. 53, Mart 1943, ss. 1107; c. II, sayı. 54, Mayıs 1943, ss. 1115; c. II, sayı. 55, Haziran 1943, ss. 1123; c. II, sayı. 56, Temmuz 1943, ss. 1131; c. II, sayı. 57, Ağustos 1943, ss. 1139.
• _________, “Tefsîra Quranê”, Roja Nû, 24.09.1945, ss. 3; 08.10.1945, ss. 2-3;
• 05.11.1945, ss. 2; 26.11.1945, ss. 2-3; 17.12.1945, ss. 2-3; 14.01.1946, ss. 2- 3; 04.02.1946, ss. 1-2; 25.02.1946, ss. 2; 25.03.1946, ss. 2; 13.05.1946, ss. 1.
• Özdaş, Haşim, “Kürtçe Meâl-Tefsir Gelişim Süreci (Kurmancî Örneği)”, e- Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi, Nisan 2016, c. VIII, sayı. 1 (15), ss. 340-357.
• Serfiraz, Mesûd, “Sê Berhemên Îslamî yên Kamiran Alî Bedirxan”, Nûbihar, c. XVIII, jimar/sayı. 130, Zivistan 2015, ss. 33-37.
• Sırma, İhsan Süreyya “Paris Müslümanları Öksüz”, Yeni Dünya Dergisi, Mayıs 1997, yıl. 4, sayı. 44, ss. 49-50.
• War (Araştırma-İnceleme Dergisi), sayı. 4, 1998, ss. 151-161.
• http://quran.al-shia.org/kur_eng/tarjome/index.htm (erişim tarihi 11.06.2016)
• http://www.kulturname.com/?s=muhammed&paged=7
• http://www.maktabah.org/en/item/592-the-holy-quran-translated-in-kurdish
• http://www.qurandatabase.org/Database.aspx