Siirt Arapçasının Korunmasında Sözlü Kültürün Rolü

Yıl 2019, Cilt: 6 Sayı: 1, 67 - 88, 28.06.2019

Emin Cengiz

https://doi.org/10.34247/artukluakademi.558047

Cited By: 2

Öz

Arapça,
günümüzde çok geniş bir coğrafyada konuşulan dünyanın en köklü dillerinden
birisidir. Türkiye’nin Güney ve Güneydoğu illerinde de
Arapçaya ait lehçeleri konuşan insanlar bulunmaktadır. Bu bölgelerden birisi de
Siirt ilidir. Bu yörede yaşayan Araplar kendi dillerini yazılı kültürden yoksun
bir şekilde tamamen sözlü geleneğe dayanarak asırlar boyunca muhafaza etmeyi
başarabilmişlerdir. Tarihi süreç içerisinde doğal olarak oluşan sözlü
kültür, yöre halkının kimliğini oluşturan bütün kodları içinde barındıran bir
kara kutu mahiyetindedir. Bunun yanı sıra Siirt Arapça diyalektinde kullanılan
sözlü edebiyat ürünleri, söz konusu lehçenin muhafazası ve gelecek kuşaklara
aktarılması noktasında önemli bir rol üstlenmiştir. Bu çalışmada Siirt Arapça
diyalektinin sözlü edebiyat ürünleri ve bu ürünlerin söz konusu lehçenin korunmasındaki
rolü ele alınacaktır. 

Anahtar Kelimeler

Siirt Arapçası, diyalekt, dilbilim, sözlü edebiyat, sözlü kültür

The Role of the Oral Culture in the Protection of Siirt Arabic Dialects

Öz

Arabic
is one of the ancient and most widely spoken languages in the world today. In
the regions that extend to the south and southeast of Turkey, there are people
who speak dialects of Arabic. One of these regions is Siirt province. Arabs
living in this region have managed to preserve their native languages for
centuries, without any written culture, on the basis of a completely oral
tradition. Oral culture, which is formed naturally in the historical process,
is the black box that contains all the codes that constitute the identity of
the people of the region. In addition, the oral literature products used in
Siirt Arabic dialect have played an important role in preserving the dialect
and transferring it to future generations. In this study, the oral literature
products of Siirt Arabic dialect and the importance of these products in the
protection of dialect will be discussed.

Anahtar Kelimeler

Siirt Arabic, linguistics, dialect, oral literature, oral culture

Kaynakça

• Aksoy, Ömer Asım, Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü, İstanbul: İnkılap Kitabevi, 2018.
• Arı, M. Ali (Emekli banka müdürü), https://www.youtube.com/watch?v=ibJ2GeMs7hw (Erişim Tarihi: 31.03.2019).
• ………., https://www.youtube.com/watch?v=tYoa6Hn1XfM (Erişim: 01.04.2019).
• ………., https:// https://www.youtube.com/watch?v=YOOYPMyyvt8 (Erişim Tarihi: 01.04.2019).
• ………., https://www.youtube.com/watch?v=hQEa0d9dwJk (Erişim Tarihi: 01.04.2019).
• ………., https://www.youtube.com/watch?v=hQEa0d9dwJk (Erişim Tarihi: 01.04.2019).
• ………., https://www.youtube.com/watch?v=hQEa0d9dwJk (Erişim Tarihi: 01.04.2019).
• ………., https://www.youtube.com/watch?v=tYoa6Hn1XfM (Erişim Tarihi: 01.04.2019).
• ………., https://www.youtube.com/watch?v=wZoPraKKaZA (Erişim Tarihi: 01.04.2019).
• ………., https://www.youtube.com/watch?v=wZoPraKKaZA (Erişim Tarihi: 01.04.2019).
• Bituna, Gabriel, Morfo-Sintaxa Dıalectului Arab Nord-Mesopotamian Din Siirt, Turcia, Bükreş: Bükreş Üniversitesi Yayınevi, 2016.
• el-Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm el-Cu‘fî, Sahîhu’l-Buhârî (I-III), Kahire: Mektebetu’s-Safâ, 2003.
• Cengiz, Emin, “Siirt Arapçasını Yaşatmak”, Türkiye’de Konuşulan Arap Diyalektleri, ed. Yaşar Acat, 1. bs., İstanbul: Akdem Yayınları, 2018.
• ………., “Türkçenin Siirt Arapçasına Etkisi”, Dil Bilimleri Klasik Sorunlar-Güncel Tartışmalar, ed. M. Nesim Doru, Ömer Bozkurt, Ankara: Mardin Artuklu Üniversitesi Yayınları, Mardin Sesi Gazetecilik Matbaacılık Yayıncılık, 2018.
• Cengiz, Tekin (Doğum 1986 İkizbağlar (Tôm köyü)/Tillo) ile yapılan 02.04.2019 tarihli mülakat).
• Doğru, Erdinç, Dilin Derin Devleti Deyimler, 1. bs., Ankara: Fecr Yayınları, 2011.
• Gezer, Süleyman, Sözlü Kültürden Yazılı Kültüre Kur’an, 1. bs., Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2008.
• Göker, Osman, Uygulamalı Türkçe Bilgileri I, Ankara: MEB Yayınları, 2001.
• Görgin, M. Şefik, Arapça Qëltu Lehçesi Siirt Arapçası (‘Arabî l-Welêyé), 1. bs., Kocaeli: Özlem Ofset Matbaa, 2017.
• Gül, Necim, Siirt Arapçasını Kurtarmak, ys: Sage Matbaacılık, 2013.
• Hamdemir, Berken ve Çelik, Adem, “Türkiye’de Parti Sistemleri”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 67/4, (2018): 697-733.
• Kılıççıoğlu, Cumhur, Her Yönüyle Siirt, Ankara: Kadıoğlu Matbaası, 1992.
• Köklügiller, Ahmet, Türkçe Edebiyat Sözlüğü, (stanbul: Hür Yayınevi, 1974.
• Mergen, Ayhan, Siirtlinin Gönlünden Diline Yansıyan Atasözleri ve Deyimler Arapça Söylenişleriyle, Siirt: Özel Basım, 2017.
• Muhtar, Cemal, “Antere”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA), (İstanbul, Türkiye Diyanet Vakfı, 1991, III, 237.
• Ong, Walter J., Sözlü ve Yazılı Kültür Sözün Teknolojileşmesi, 6. bs., çev. Sema Postacıoğlu Banon. İstanbul: Metis Yayınları, 2018.
• Rousseau, Jean-Jacques, Melodi ve Müziksel Taklit ile İlişki İçinde Dillerin Kökeni Üstüne Deneme, 7. bs., çev. Ömer Albayrak. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2018.
• Timurtaş, Abdulhadi, “el-Mevrûs eş-Şa‘bî li ‘Arab Es‘ird”, Dirâsât fi’l-Lehecâti’l-‘Arabiyye el-Mehkiyye fî Türkiye, 1. bs., ed. Yaşar Acat, İstanbul: Akdem Yayınları, 2018.
• Yazıcı, Hüseyin “Sîretü Seyf b. Zîyezen”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA), İstanbul, Türkiye Diyanet Vakfı, 2009, XXXVII, 271.