Realîzma Sosyalîst û Minetdariya li Hemberî Sovyetan di Romanên Hopo û Jiyana Bextewar de

Yıl 2025, Sayı: 19, 17 - 32, 30.03.2025

Hüseyin Kar

https://doi.org/10.35859/artuklukurdology.1641642

Öz

Realîzma sosyalîst, doktrîneke polîtîk a edebî ye ku di 1934an de ji aliyê Sovyetan ve bi awayekî fermî hatiye qebûlkirin û li ser nivîskarên Sovyetê hatiye ferzkirin. Li gor vê doktrînê, divê nivîskar wekî endezyarên civakê tev bigerin û berhemên xwe li gor wê binivîsinin. Di edebiyata kurdî ya Sovyetê de, Erebê Şemo, yekem ji wan kesan e ku berhemên xwe bi rê û rêbazên realîzma sosyalîst dinivisîne. Ew di berhemên xwe de cih dide neçarî û hejariya karker û gundiyan û paşê wan bi sosyalîzmê digihîjîne zanîn, kêfxweşî û rehetiyê. Lehengên berhemên wî, ji ber vê yekê tim û dayîm minetdarê Sovyetan in. Her wiha ew, fedakar û nobedarên pergala nû ne. Erebê Şemo, di her du romanên xwe Hopo û Jiyana Bextewar de prototîpa “insanên nû yên Sovyetê” destnîşan dike. Di van romanên xwe da axa, beg û kedxuran mehkûm dike, Lenîn û dîwana Sovyetê hêjayî pesnan dibîne. Ev xebat li ser jiyana Erebê Şemo, berhemên wî û nîşaneyên realîzma sosyalîst di her du romanên wî Hopo û Jiyana Bextewar de, disekine. Her wiha di van her du romanên navborî de şopên minetdariya pergala Sovyetan vedikole û analîz dike.

Anahtar Kelimeler

Edebiyata Kurdî ya Sovyetê, Realîzma Sosyalîst, Erebê Şemo, Jiyana Bextewar, Hopo

Hopo ve Jiyana Bextewar Romanlarında Sosyalist Realizm ve Sovyetlere Duyulan Minnettarlık

Öz

Sosyalist realizm, 1934 yılında Sovyetler tarafından resmi olarak kabul edilen ve Sovyet yazarlarına dayatılan politik ve edebi bir doktrindir. Bu doktrine göre, yazarlar toplumun mühendisleri gibi davranmalı ve eserlerini buna göre yazmalıdır. Sovyet Kürt Edebiyatı’nda, Erebê Şemo, eserlerini Sosyalist Realizm’in yöntemleriyle yazan ilk yazarlardandır. Eserlerinde işçi ve köylülerin çaresizliğine ve yoksulluğuna yer verir, onları sosyalizmle bilgi, mutluluk ve rahatlığa ulaştırır. Bu nedenle, eserlerinin kahramanları Sovyetler'e her zaman minnettardır. Ayrıca onlar, yeni sistemin fedakar ve sadık savunucularıdır. Erebê Şemo, her iki romanı olan Hopo ve Jiyana Bextewar'da "yeni Sovyet insanı" prototipini ortaya koyar. Bu romanlarında toprak ağalarını, beyleri ve işverenleri mahkum eder, Lenin ve Sovyet sistemini övgüye değer bulur. Bu çalışmada, Erebê Şemo'nun hayatı, eserleri ve her iki romanı olan Hopo ve Jiyana Bextewar'daki sosyalist realizmin izleri incelenmektedir. Ayrıca, bu iki romanda Sovyet sistemine minnettarlığın izleri araştırılmakta ve analiz edilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Sovyet Kürt Edebiyatı, Sosyalist Realizm, Erebê Şemo, Jiyana Bextewar, Hopo

Socialist Realism and Gratitude Towards the Soviets in the Novels Hopo and Jiyana Bextewar

Öz

Socialist realism is a political and literary doctrine officially adopted by the Soviets in 1934 and imposed on Soviet writers. According to this doctrine, writers should act as engineers of society and write their works accordingly. In Soviet Kurdish literature, Erebê Şemo is one of the first writers to compose his works using the methods of socialist realism. In his works, he addresses the helplessness and poverty of workers and peasants, and then leads them to knowledge, happiness, and comfort through socialism. The heroes of his works are therefore always grateful to the Soviets. Moreover, they are devoted and loyal defenders of the new system. In both of his novels, Hopo and Jiyana Bextewar, Erebê Şemo presents the prototype of the "new Soviet man." In these novels, he condemns landowners, beys, and employers, while praising Lenin and the Soviet system. In this study, the life of Erebê Şemo, his works, and the traces of socialist realism in both of his works, Hopo and Jiyana Bextewar, are examined. Additionally, the traces of gratitude towards the Soviet system in these two novels are explored and analyzed.

Anahtar Kelimeler

Erebê Şemo, Socialist Realism, Kurdish Literature, Hopo, Jiyana Bextewar, Soviet Kurdish Literature

Kaynakça

• Ahmedzade, H. (2011). Romana kurdî û nasname, wer. Fahriye Adsay. Avesta.,
• Alakom, R. (1991). Kürdolojî biliminin 200 yıllık geçmişi (1787-1987), Deng.
• Alan, R. (2009). Bendname. Avesta.
• Boyîk, E. (2019). Çanda kurdên sovêtê. Peywend.
• Boyîk, E. (2014). Rojnameya riya teze. Nûbihar, 126 (Jimara Taybet), 9-15.
• Celalî, M. (2014). Di romanên Erebê Şemo Jiyana Bextewar û Hopo de: Tîpên şoreşger ên romantik, Nûbihar, 126 (Jimara Taybet), 72-76.
• Çoban, B. (2017). Lehengên erênî û şoreşger di romanên kurdî yên sovyeta berê de, Wêje û Rexne, 9/10, 105-124.
• Ergün, Z. (2017). Ducemseriya realîzma sosyalîst di romanên Erebê Şemo û Heciyê Cindî de, e-Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi, 9(2), 644-661.
• Ergün, Z. (2018a). Fonksiyonên hevbeş û zincîreya rûdanê di vegêrana edebiyata kurdî ya sovyetê de. e-Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi, 10(3), 805-818.
• Ergün, Z. (2018b). Taybetiyên vegêrana edebiyata kurdî ya sovyetê. Mukaddime, 9(1), 133-150.
• Ergün, Z. (2022). Emerîkê Serdar: Dengekî ciyawaz di edebiyata kurdî ya sovyetê de, Mukaddime, 13(1), 147-169.
• Moran, B. (2009). Edebiyat kuramları ve eleştiri. İletişim.
• Reşan, N. G. (2008). Navdarên kurd. Doz.
• Şamil, H. (2005). Diaspora kürtleri. Perî
• Şemo, E. (1994). Jiyana bextewar. Deng.
• Şemo, E. (2007). Hopo. Lîs.
• Şemo, E. (2009). Şivanê Kurmanca. Lîs.
• Tagızade, L. (2006). Sosyalist realizm: Kökeni, oluşum süreci ve kavramı. Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, 3(4), 7-24.
• Xelîl, T. (2014). Antologiya 35 helbestvan û nivîskarên kurd ên sovyeta bere. Na.
• Yavuzer, M. N. (2020). Panoramaya nasnameya neteweyî di romana Êwra Kavkazê de (1935-1991). dnd. Destpêka romana kurdî. Edt. M. Zahir Ertekin-Mehmet Yıldırımçakar, Peywend. 49-78.
• Yıldırımçakar, M. (2020). Bi perspektîfa hînwerîya lehengên erênî tîpê şoreşger ê rûs di romana kurdê rêwî ya sehîdê îbo de. dnd. Destpêka romana kurdî. Edt. M. Zahir Ertekin-Mehmet Yıldırımçakar, Peywend. 155-169.