A Study On Nesîmî From The Seven Great Poets And The Noun Phrases In His Poems

Yıl 2024, Cilt: 2 Sayı: 1, 77 - 96, 30.06.2024

Can Cüneyt Şahin

Öz

Nesîmî, one of the most influential poets of Divan literature in the field of Azerbaijani Turkish, is an artist who has attracted the attention of the society both with his poems and with his anti-period structure in the world of thought. The poet, who grew up under the influence of Alevi culture, is the supporter and son-in-law of Fazlullah Hurufi, who is considered the founder of Hurufism. Seyyid Nesîmî's closeness with Fazlullah Hurufi paved the way for radical changes in the world and spiritual life of the artist. The concept of concretizing God and putting him into a body, which is in the Hurufism sect, was adopted by Nesîmî and spread by supporting the artist's thoughts. The influence of the Hurufism sect is clearly seen in the poems of the poet, who has two different divans, Turkish and Persian. Because he was the spokesman of the sect in question, Nesîmî was put under pressure by the clergy and statesmen of the period. The poet, who did not turn away from the path he thought was right and did not hesitate to say what he thought was right, was skinned and executed in Aleppo because of his views. In this study, information about Nesîmî's life will be given and the noun phrases in some of his poems will be determined. In this way, in addition to the poet's literary knowledge, his linguistic richness in terms of noun phrases will be revealed.

Anahtar Kelimeler

Nesîmî, Alevism, Hurufism, noun phrases

Yedi Ulu Ozan’dan Nesîmî ve Şiirlerindeki İsim Tamlamaları Üzerine Bir İnceleme

Öz

Divan edebiyatının Azerbaycan Türkçesi sahasındaki en etkili şairlerinden olan Nesîmî, gerek şiirleriyle gerekse düşünce dünyasının yaşadığı devre aykırı yapısıyla toplumun dikkatini çekmiş bir sanatçıdır. Alevi kültürünün etkisiyle yetişen şair, Hurufiliğin kurucusu kabul edilen Fazlullah Hurufi’nin destekçisi ve damadıdır. Seyyid Nesîmî’nin Fazlullah Hurufi ile yakınlığı, sanatçının dünyevi ve manevi hayatında köklü değişikliklere zemin hazırlamıştır. Hurufilik mezhebinde yer alan Allah’ı somutlaştırma, bir bedene büründürme anlayışı, Nesîmî tarafından benimsenmiş ve sanatçının düşünceleriyle desteklenerek yayılmıştır. Türkçe ve Farsça olmak üzere iki farklı divana sahip olan şairin şiirlerinde Hurufilik mezhebinin etkisi açıkça görülmektedir. Söz konusu mezhebin sözcüsü olması sebebiyle Nesîmî, dönemin din ve devlet adamları tarafından baskı altına alınmıştır. Kendince doğru bildiği yoldan dönmeyen ve doğru bildiğini söylemekten çekinmeyen şair, görüşleri sebebiyle Halep’te derisi yüzülerek idam edilmiştir. Bu çalışmada Nesîmî’nin hayatı hakkında bilgiler verilip şiirlerinin bir kısmında yer alan isim tamlamaları tespit edilecektir. Böylelikle şairin edebî birikiminin yanı sıra isim tamlamaları bakımından dilsel zenginliği de ortaya konulmuş olacaktır.

Anahtar Kelimeler

Nesîmî, Alevilik, Hurufilik, isim tamlamaları

Kaynakça

• Aksu, H. (1998). “Hurûfîlik”. TDV İslâm Ansiklopedisi. C. 18. Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. 408-412.
• Ayan, H. (2020). Nesîmî Hayatı, Edebî Kişiliği, Eserleri ve Türkçe Divanının Tenkitli Metni. Türk Dil Kurumu Yayınları. Banarlı, N. S. (1983). Resimli Türk Edebiyatı Tarihi. (1), Millî Eğitim Basımevi.
• Banguoğlu, T. (2015). Türkçenin Grameri. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Coşar, A. M. (1993). Türkçe İsim Tamlamalarının Tasnifi (Tez No. 25539). [Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/giris.jsp
• Demir, C. (2007). “Türkiye Türkçesi Gramerlerinde İsim Tamlaması Sorunu ve Bir Tasnif Denemesi”. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi / Journal of Turkish World Studies, 7(1), 27-54.
• Karabey, T. (2010). “Nesîmî’nin Hayatı ve Farsça Divanı”. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, (7), 67-75.
• Kayaokay, İ. (2017). “Klâsik Türk Şiirinde Bir Efsânevî Kahraman Olarak Seyyid Nesîmî”. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, (19), 193-216.
• Korkmaz, Z. (2010). Gramer Terimleri Sözlüğü. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Macit, M. (2022, 3 Ağustos). Mukaddimetü’l-Hakâyık (Nesîmî). Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü.
• http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/mukaddimetu-l-hakayik-nesimi[Erişim Tarihi: 18.01.2024].
• Olgun, İ. (1970). “Nesîmî Üzerine Notlar”. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı- Belleten, (18), 47-68.
• Özmen, İ. (1998). Alevi-Bektaşi Şiirleri Antolojisi. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Sawalha, M. (2023). “Ali Şir Nevayi’nin Mesnevilerindeki Zincirleme İsim Tamlaması Yapısı”. Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (12), 733-744.