Mali İmparatorluğu’nun Siyasi Tarihi (13. ve 14. Yüzyıllar)

Yıl 2023, , 112 - 121, 30.03.2023

Arif Demirer

https://doi.org/10.11616/asbi.1205376

Öz

Bu çalışma da Bilad Es-Sudan topraklarında hüküm süren Mali İmparatorluğu’nun kuruluşundan 1400 yılına kadar olan siyasi tarihi ele alınmaktadır. İmparatorluğun kuruluşu Sundiata destanı üzerinden anlatılarak kurucu Sundiata’nın başından geçen hadiselere değinilmiş ve Mali’nin nasıl siyasi bir birlik haline geldiği sorusuna yanıt aranmıştır. İbn Haldun’un aktarmış olduğu tarihi kayıtlardan faydalanılarak Mali tahtına geçen mansaların siyasi faaliyetlerinden kronolojik sırayla bahsedilmiş ve imparatorluğun gelişimi özetlenmeye çalışılmıştır. Mali tarihinde öne çıkan liderlerden olan Mansa Musa’nın hac yolculuğunda yaşadıklarına değinilerek bu yolculuk sonrasında ülkesinde gerçekleştirdiği işlerin neler olduğu anlatılmıştır. Mansa Süleyman devrinde 1252-3’te Mali’yi ziyaret eden ünlü seyyah İbn Battuta’nın Mali sarayında şahit olduğu siyasi entrikalara yer verilerek imparatorluğun nasıl zayıflamaya başladığı analiz edilmeye çalışılmıştır. İmparatorluğun yıkılış dönemine dair bilgiler kısıtlı olması nedeniyle İbn Haldun’un bahsettiği son Mansa olan Mahmud’la çalışma sonlandırılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Mali, Mali İmparatorluğu, Sundiata, Mansa Musa, Krina Savaşı.

The Political History of the Mali Empire (13th and 14th Centuries)

Öz

In this study, the political history of the Mali Empire, which ruled in the territory of Bilad al-Sudan, was described; and it covered the period between its foundation and the year 1400. The foundation of the empire was described through the Epic of Sundiata, and the events that the founder Sundiata lived through were referred to, also the question of how Mali became a political union was tried to be answered. Thanks to the historical records conveyed by Ibn Khaldun, the political activities of the mansas who ruled Mali were mentioned in chronological order and the development of the empire was summarized. Referring to the pilgrimage experiences of Mansa Musa, one of the prominent leaders in the history of Mali, what he did for his country after this pilgrimage journey was discussed. The famous world traveler Ibn Battuta, who visited Mali in the years 1252 and 1253, tried to analyze how the empire began to decline by taking into account the political intrigues he witnessed in the Mali palace during the reign of Mansa Sulayman. Due to the limited information about the dissolution period of the empire, this study was ended with Mahmud, the last mansa mentioned by Ibn Khaldun.

Anahtar Kelimeler

Mansa Musa, Mali Empire, Krina War., Sundiata, Mali

Kaynakça

• Al Hajj Mahmut Kati. (2011), Ta’rîkh al fattâsh The Timbuktu Chronicles 1493-1599, Edit. Christopher Wise, Africa Word Press, New Jersey.
• Al-Sa'di, 'Abd Al-Rahman İbn 'Abd Allah. (2003), Timbuktu and the Songhay Empire: Al-Sa’dîs Ta'rikh Al-Sudan Down to 1613 and Other Contemporary Documents, Translated and edited. John O. Hunwick, Brill Press, Boston.
• Anonim Ek. (1913), "Tarikh el-Fettach" ou Chronique du Chercheur: Documents Arabes Relatifs à l'histoire du Soudan, Traduction française O. Houdas et M. Delafosse, L’ecole des Langues Orientales Vivantes, Paris.
• Commission. (2005) Mali Empire, Encyclopedia of African History and Culture, 2, Ed. Willie F. Page, A Learning Source Book Press, New York, p.148-149.
• Conrad, D. (2005), Empires of Medieval West Africa Ghana, Mali, and Songhay, Fact on File Inc. Press, New York.
• Davidson, B. (1991) Africa in History, Simon&Schuster Paperbacks, Newyork.
• Gaıley, H. A. (1981), History of Africa, 1, Robert E. Krıeger Publıshıng Company, Florida.
• İbn Battûta Tancî. (2016), İbn Battûta Seyahatnâmesi, Çev. A. Sait Aykut, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul,
• İbn Fazlullah El-Ömerî. (2010) Mesâlikü’l-ebṣâr fî memâliki’l-emṣâr, 2, Edt. Kamil Salmân al-Jubûrî- Mahdi al-Najm, Dar A-Katab Al-İlmiyah Yayınları, Lübnan.
• İbn Fazlullah El-Ömerî. (2001), Mesâlikü’l-ebṣâr fî memâliki’l-emṣâr, 4, Tahkik; Muhammed Abdülkadir Hiresat, İsam Mustafa Akle, Yusuf Ahmed Beni Yasin, Merkezu Zayed li't-Türas ve't-Tarih Yayınları, BAE el-Ayn.
• Kavas, A. (2003), Mali, DİA, 27, TDV Yayınları, İstanbul, s. 493-504.
• Levtzion, N. (1963), The Thirteenth and Fourteenth Century Kings of Mali, The Journal of African History, 4(3). Cambridge University Press, p. 341-353.
• Levtzion, N. (1977), The Western Maghrib and Sudan, The Cambridge History of Africa, Vol III, Cambridge University Press, New York, p. 331-463.
• Levtzion, N. (1987), The early states of the Western Sudan to 1500, The History of West Africa, edited by J. F. A. Ajayi and Michael Crowder, Vol. I, Columbia University Press, New York: p. 114-151.
• Levtzion, N. (1973), Ancıent Ghana and Mali, Methuen&Co LTD Press, London.
• Levtzion, N. (2011), Corpus of Early Arabic Sources for West Africa, Markus Wiener Publishers, Princeton.
• Monteil, C. (1929), Les Empires Du Mali: étude d'histoire et de Sociologie Soudanaises, Bulletin du Comite' d 'Etudes Historiques et Scientifiques de l'Afrique Occidentale Française, 12(1-2), Nouvelle edition, Maisonneuve et Larose, Paris, p. 291-447.
• Mvuyekure, P. D. (2004), World Eras 500-1590 West African Kingdoms, 10, Thomson Gale İnc. Press, New York.
• Niane, D. T. (1984), Mali and the Second Mandingo Expansion, General History of Africa, 4, Edt. Djibril Tamsir. Niane, Unesco/University of California Press, Berkeley, p.117-172.
• Niane, D. T. (2006), Sundiata an epic of old Mali, Trans. G. D. Pickett, Pearson Longman Press, Harlow, England, p.15-21.