The Impact of the First Nagorno-Karabakh War on Azerbaijan-Türkiye Political Relations

Yıl 2024, , 762 - 779, 31.07.2024

Bahar Özsoy

https://doi.org/10.11616/asbi.1455248

Öz

After independence in 1991, Azerbaijan faced a political and economic crisis and was forced to war with Armenia over its claim to Nagorno-Karabakh. During this period, the political instability in the country extended the field of war and also delayed Azerbaijan's integration in the global sphere. As a matter of fact, until the ceasefire agreement in 1994, Nagorno-Karabakh and its surrounding cities were occupied and Azerbaijan did not receive the necessary support from the international community. However, Türkiye was the first country to recognise Azerbaijan in 1991 and soon diplomatic relations were established. Turkey, which has been on Azerbaijan's side politically and economically, has provided a significant support to the Baku government in resolving the Karabakh issue. This study analyses the first 10-year period in which the basis of Azerbaijan-Türkiye political relations was formed. The article draws attention to the fact that the political relations between the two countries, which were built on the "Nagorno-Karabakh issue", evolved into the aim of integrating Azerbaijan in the international arena after the ceasefire agreement.

Anahtar Kelimeler

Nagorno-Karabakh, Political Relations, Azerbaijan, Türkiye.

Birinci Dağlık Karabağ Savaşı ve Azerbaycan-Türkiye Siyasi İlişkileri

Öz

1991 yılındaki bağımsızlığın ardından siyasi ve ekonomik bir kriz yaşayan Azerbaycan Dağlık Karabağ üzerindeki hak iddiası nedeniyle de Ermenistan’la savaşmak zorunda kalmıştır. Bu dönemde ülkedeki siyasi istikrarsızlık savaşın alanını genişletirken Azerbaycan’ın küresel alana entegrasyonunu geciktirmiştir. Nitekim, 1994 yılındaki ateşkes anlaşmasına kadar Dağlık Karabağ’ın yanı sıra çevre kentler işgal edilmiş ve Azerbaycan uluslararası kamuoyundan gereken desteği alamamıştır. Bununla birlikte, Türkiye 1991 yılında Azerbaycan’ı tanıyan ilk ülke olmuş ve kısa süre içerisinde diplomatik ilişkiler kurulmuştur. Siyasi ve ekonomik olarak Azerbaycan’ın yanında olan Türkiye Karabağ meselesinin çözülmesi konusunda Bakü yönetimine önemli bir destek sağlamıştır. Bu çalışma Azerbaycan-Türkiye siyasi ilişkilerinin temelinin oluşturulduğu ilk 10 yıllık dönemi incelemektedir. Çalışma ile iki ülke arasında “Dağlık Karabağ meselesi” üzerine inşa edilen siyasi ilişkilerin ateşkes anlaşması sonrasında Azerbaycan’ın uluslararası alana entegre edilmesi amacına evrildiğine dikkat çekilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Dağlık Karabağ, Siyasi İlişkiler, Azerbaycan, Türkiye

Kaynakça

• Arslan, G. (2022), Hocalı Katliamının Tarihsel Arka Planı ve Katliamın Türk ve Batı Basınına Yansımaları, Vakanüvis-Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi, 7 (2), s. 522-570.
• Aslanlı, A. ve Hesenov, İ. (2005), Haydar Aliyev Dönemi Azerbaycan Dış Politikası, 1. Baskı, Ankara: Platin
• Azarova, V. (2015), Chiragov and others v. Armenia Judgment (Application no: 13216/05), Strasbourg.
• Azərbaycan Tarixi (2007), Cilt I., Azerbaycan: Çıraq Nəşriyyatı.
• Azerbaycan-Ermenistan Savaşı (1993), 32. Gün Arşivi, https://www.youtube.com/watch?-v=VjTnmn5Q7c4, (Erişim Tarihi: 12.02.2024).
• Babayeva, V. (2013), Haydar Aliyev Dönemi Türkiye-Azerbaycan İlişkileri, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Ticaret Üniversitesi.
• Bayramlı, N. (2023), Qarakənd faciəsindən 32 il ötür..., Yeni Azərbaycan, https://www.yeniazerbaycan.com /-xeberlenti_e93250_az.html (Erişim Tarihi: 31.05.2024).
• Bozdağlıoğlu, Y. (2012), Konstrüktivizm ve Rol Teorisi: Kimlik, Rol ve Dış Politika Analizi, (Der. T. Arı), Uluslararası İlişkilerde Postmoder Analizler-1, s. 127-150, Bursa: MKM Yayınları.
• Caferov, N. ve Aslanlı, A. (2016), Karabağ Sorunu’nda Ateşkes ve Rusya, Ermeni Araştırmaları, 53, s. 239-260.
• Cafersoy, N. ve Aslanlı, A. (2021), Russia’s Policy During the 44-Day Karabakh War, Insight Turkey, 23 (4), s. 213-230.
• Cornell, Svante E. (1997), Undeclared War: The Nagorno-Karabakh Conflict Reconsidered, Journal of South Asian and Middle Eastern Studies, 20(4), s. 1-20.
• Cornell, Svante E. (1998), Turkey and the Conflict in Nagorno Karabakh: A Delicate Balance, Middle Eastern Studies, 34 (1), s. 51-72.
• Cornell, Svante E. (2011), Azerbaijan Since İndependence, M.E. Sharpe Armonk, New York London, England.
• Çevikel, Ş. (2023), Resulzade’den İlham Aliyev’e Azerbaycan-Türkiye Siyasi İlişkileri Üzerine Bir Değerlendirme, Anasay, 26, s. 156-171.
• Çevikel, Ş. ve Özsoy, B. (2023), Azerbaycan Ermenistan Sorununda Türkiye, (Ed.: F. Kaya), Türkiye'nin Orada Ne İşi Var? -Türkiye'nin Bölge Ülkeleriyle İlişkileri, s. 163-186, Ankara: Nobel Yayınları.
• Çiloğlu, F. (1998), Rusya Federasyonu’nda ve Transkafkasya’da Etnik Çatışmalar, İstanbul: Sinatle.
• Davutoğlu, A. (2009), Stratejik Derinlik- Türkiye’nin Uluslararası Konumu, İstanbul: Küre Yayınları.
• Dormer, R. (2017), The Impact of Constructivism on International Relations Theory: A History, Kwansei Gakuin University Social Sciences Review, 22, s. 51-64
• Əhmədov, E. (2010), Azərbaycan-Türkiyə Strateji Tərəfdaşlığı Yeni Mərhələdə, Xalq Qəzeti, https://www.- elibrary.az/docs/qazet/qzt2010_2465.pdf , (Erişim Tarihi: 13.02.2024).
• Emerson, M., Tocci, N. ve Celac, S. (2000), A Stability Pact for the Caucasus, A Consultative Document of the CEPS Task Force on the Caucasus. CEPS Working Documents.
• Fuller, E. (2013), Azerbaijan’s Foreign Policy and the Nagorno-Karabakh Conflict, Istituto Affari Internazionali (IAI), Azerbaijan’s Foreign Policy and the Nagorno-Karabakh Conflict on JSTOR, (Erişim Tarihi: 18.02.2024).
• George, A.L. and Bennett, A. (2005), Case Studies and Theory Development in Social Sciences. Cambridge: MIT Press.
• Göcen, S. (2017), Türkiye’nin 1990-2015 Dönemi’ndeki Ekonomik Performansı Üzerine Bir Değerlendirme, Marmara İktisat Dergisi, 1(1), s. 61-76.
• Cagaptay, S. (2005), Good Relations between Azerbaijan and Israel: A Model for Other Muslim States in Eurasia? https://www.washingtoninstitute.org/policy-analysis/good-relations-between-azerbaijan-and- israel-model-other-muslim-states-eurasia, (Erişim Tarihi: 11.02.2024).
• Halaçoğlu, Y. (2001), Ermeni Meselesi ile İlgili Birkaç Rus Kaynağı, Yeni Türkiye, 7(38), Ankara.
• Hesenov, A. (2005), Müasir Beynəlxalq Münasibətlər və Azərbaycanın Xarici Siyasəti. Dərslik, Bakı: “Azərbaycan” Nəşriyyatı.
• İbadov, A. (2007), Azerbaycan Dış Politikasında Dağlık Karabağ Sorunu ve Ermeni Sorunu: Çözümler, Öneriler, Basılmamış Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi.
• İsmailzade, F. (2005), Turkey-Azerbaijan: The Honeymoon is Over, http://turkishpolicy.com/images/stories /2005-04-neighbors/TPQ2005-4-ismailzade.pdf, (Erişim Tarihi: 01.02.2024).
• Kara, A. (2012), Turgut Özal ve Türk Dünyası, İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayıncılık.
• Kasım, K. (2012), The Nagorno Karabakh Conflict From its Inception to the Peace Process, Caucasus International, 2(1), s. 93-110.
• Kerimoğlu, H. (2022), Azerbaycan, (Ed.: S. O. Çaycıoğlu), 21.Yüzyılda Kafkasya, İstanbul: Kitabevi Yayınları, s. 1-35.
• Lütem, Ö. E. (t.y.), Türkiye ve Azerbaycan’ın Ermenistan ile Sorunları, Karabağ Sorunu, http://www.erarenorg /bilgibankasi/tr/index3_1_2.htm, (Erişim Tarihi: 01.02.2024).
• Mekhtiev E. (2001), NATO-EAPC Research Fellowship: “Security Policy in Azerbaijan”. https://www.nato.- int/acad/fellow/99-01/mekhtiev.pdf, (Erişim Tarihi: 01.02.2024).
• Memmedova, A. (2020). 20 Yanvar-Qan Yaddaşımız. Bakı. Azerbaycan Milli kütüphanesi.
• Neciyev, E. ve Gasımlı, T. (2020), Azerbaycan-İran İlişkileri (1991-2018), Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(4), s. 1267–1273
• Nolyain, I. (1999), Moscow's Secret Initiation of the Azeri‐Armenian Conflict (A Study of Divide‐and‐Rule Policy in Modern History), The Journal of Slavic Military Studies, 12(3), s. 38-100.
• Oral, E. (2002), Azərbaycan-Türkiyə Əlaqələri və Heydər Əliyev, Bakı: Qafqaz Universiteti Nəşri.
• Özdaşlı, E. (2021), Bağımsızlığını Yeniden Kazanışının 30. Yılında Azerbaycan, Türk Dünyası Araştırmaları, 129(255), s. 335-362
• Özdemir, H. (2014), Turgut Özal, İstanbul: Doğan Egmont Yayıncılık.
• Özsoy, B. ve Sipahi, E.B. (2017), Azerbaycan’da Süreğen Bir Sorun Alanı Olarak “Qaçqın” ve “Mecburi Köçkünler”, (Ed.: S. Güleç Solak ve Ş. Pekküçükşen), Farklı Yönleriyle Göç ve Yönetimi, s. 102-117, Lap Lambert, Mauritius.
• Özsoy, B. ve Aydemir Baş, F.B. (2022), Küresel Çözümsüzlükten Vatan Muharebesine: Dağlık Karabağ’da Minsk Grubu’nun Rolü Üzerine Bir Değerlendirme, Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 13(33), s. 143-160.
• Palabıyık, M. S. Ve Deveci Bozkuş, Y. (2000), Türkiye-Ermenistan İlişkileri (1918-2009), (Ed.: Ö. E. Lütem Ermeni Sorunu: Temel Bilgi ve Belgeler, AVİM Yayınları.
• Paşayeva, G., Bağirova I.; Makili-Alíyev K. ve Mehdíyev, F. (2013), SSCB’de Yarı-Özerkliğin Hukuki Durumu: Dağlık Karabağ Özerk Bölgesi Örneği, Uluslararası Suçlar ve Tarih, 14, s. 69-103.
• Qasımlı, M. (2015), Azərbaycan Respublikasının Diplomatiya Tarixi, Azərbaycan Respublikasının xarici siyasəti (1991-2003): 2 hissədə. I hissə. – Bakı: Mütərcim.
• Report of the Meetıng of the Contact Group on the Aggressıon of the Republıc of Armenıa Agaınst the Republıc of Azerbaıjan (2019), New York, Unıted Natıons Headquarters 23 september 2019, OIC/ACM- 2019/CG-AZER/REP/ FINAL.
• Söyler, M. (2021), Süreç Takibi Yöntemi: Nedensellik, Zamansallık, Kuram Geliştirme ve Kuram Testi. Liberal Düşünce Dergisi, 26(101), s. 67-94.
• Şimşir, B. (2011), Azerbaycan, Azerbaycan’ın Yeniden Doğuş Sürecinde Türkiye-Azerbaycan İlişkileri, Ankara: Bilgi.
• TBBM (1993). Tutanak Dergisi, https://www5.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/TBMM/d19 /c034/-tbmm19034095.pdf
• Trampusch, C. and Palier, B. (2016), Between X and Y: how process tracing contributes to opening the black box of causality, New Political Economy, DOI: 10.1080/13563467.2015.1134465
• Veliyev, C. (2017), Azərbaycan–Türkiyə münasibətləri: 1991-2016, Azərbaycan Respublikasının Xarici Siyasətinin Əsas İstiqamətləri (1991-2016), Bakı: “Poliart” MMC, s. 97-158.
• Wendt, A. (1992), Anarchy is What States Make of it: The Social Construction of Power Politics, International Organization 46, s. 391-425
• Yalçınkaya, A. (2006), Kafkasya’da Siyasi Gelişmeler, Lalezar Kitabevi.
• Эхо Кавказа (Сентябрь 24, 2021), Алиев призвал ООН и государства-члены не использовать название «Нагорный Карабах”, https://www.ekhokavkaza.com-/a/31476449.html, (Erişim Tarihi: 21.02.2024).