ÇORLU KAZASI VE ÇEVRESİNDE EŞKIYALIK HAREKETLERİ (1791-1808)

Yıl 2021, Cilt: 21 Sayı: 2, 143 - 161, 30.07.2021

Pınar Doğanay

https://doi.org/10.11616/basbed.vi.898918

Öz

Siyasi iktidarların zayıflaması, ekonomik zorluklar, halkın fakirleşmesi gibi bir dizi nedene dayanan eşkıyalık hareketleri, devletlerin tarih boyunca en önemli problemlerinden biri olmuştur. XVI. yüzyılın ikinci yarısından itibaren Osmanlı Devleti’nde baş gösteren eşkıyalık hareketleri, XVIII. yüzyılın sonuna doğru Çorlu kazasının da içinde bulunduğu Rumeli coğrafyasını etkisi altına almıştır. Kırcaali Dağlarından başlayarak iç kısımlara doğru yayılan ve Çorlu kazasını da etkisi altına alan eşkıyalık hareketlerinin Çorlu ayağı bir hayli önemlidir. Zira Çorlu, bir taraftan başkente olan yakınlığı, diğer taraftan başkentin iaşe dağıtım noktalarından Tekfurdağı Limanına olan yakınlığı nedeniyle bir hayli stratejik öneme sahiptir. Eşkıya nedir, kimler eşkıya olarak nitelendirilir sorularından yola çıkarak genelden özele doğru bir anlatımın yapıldığı bu çalışmada, Çorlu’da meydana gelen eşkıyalık hareketleri ve devletin bu hareketlere karşı almış olduğu önemler ve yürütmüş olduğu mücadeleler üzerinde durulmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Eşkıyalık Hareketleri, Eşkıya, Çorlu, Tekfurdağı, Kırcaali

Kaynakça

• Arşiv Belgeleri-Ali Emîrî Tasnifi: BOA, AE. SSLM. III. 142. 8581.
• Arşiv Belgeleri-Hatt-ı Hümâyûn Tasnifi: BOA, HAT. 57. 2615.; BOA, HAT. 57. 2599.; BOA, HAT. 66. 2873.; BOA, HAT. 259. 14930.; BOA, HAT. 246. 13900.; BOA, HAT. 255. 14518.; BOA, HAT. 84. 3462.; BOA, HAT. 57. 2616.; BOA, HAT. 58. 2629.; BOA, HAT. 79. 3268.; BOA, HAT. 64. 2805.; BOA, HAT. 46. 2250.; BOA, HAT. 219. 12047.; BOA, HAT. 78. 3257.; BOA, HAT. 56. 2567.; BOA, HAT. 151. 6379.; BOA, HAT. 57. 2716.; BOA, HAT. 57. 2615.; BOA, HAT. 81. 3366.; BOA, HAT. 57. 2615.; BOA, HAT. 66. 2872.;
• Arşiv Belgeleri-Hatt-ı Hümâyûn Tasnifi: BOA, HAT. 81. 3366).; BOA, HAT. 255. 14600.; BOA, HAT. 78. 3209.; BOA, HAT. 77. 3206.; BOA, HAT. 49. 2346.; BOA, HAT. 35. 1783.; BOA, HAT. 42. 2142.; BOA, HAT. 76. 3157.; BOA, HAT. 151. 6367.; BOA, HAT. 150. 6336.; BOA, HAT. 39. 1946.; BOA, HAT. 77. 3206.; BOA, HAT. 42. 2142; BOA, HAT. 63. 2759.
• Arşiv Belgeleri-Şeriye Sicilleri (MŞH.ŞSC.d) Nr. 1710.
• Ahmed Cevdet Paşa, (1984). Tarîh-î Cevdet, İstanbul: Üçdal Neşriyat.
• Akçadağ, G. (2012). “16. Yüzyılda Bir Osmanlı Sancağı’nda Eşkıyalık Hareketleri: Malatya Sancağı Örneği”, Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 2(3), s. 43-68.
• Alikılıç, D.; Topal, M.; Şahin, E. Pakırdağ, N. (2017). Osmanlı Döneminde Çorlu Nüfus Defterlerinde, (Ed. Süreyya A. Sağlamçubukcu), İstanbul: Çorlu Belediyesi Yayınları.
• Barkey, K. (1999). Eşkıyalar ve Devlet, Osmanlı Tarzı Devlet Merkezileşmesi, (Çev. Zeynep Altok), İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Beydilli, K. (2007). “Pazvandoğlu Osman”, TDV İslâm Ansiklopedisi, C. (34), İstanbul: TDV İslâm Araştırmaları Merkezi Yayınları, s. 208-210.
• Câbi Ömer Efendi. (2003). Câbî Tarihi, (Haz. Mehmet Ali Beyhan), Ankara, TTK. Yayınları.
• Çetin, A. (2017). “Kocaeli ve Hüdavendigar Sancaklarında Eşkiyalık Olayları (18. ve 19. Yüzyıllar)”, Osmanlı’dan Günümüze Eşkıyalık ve Terör, (Ed. Osman Köse), Samsun: İlkadım Belediyesi Kültür Yayınları.
• Doğru, H. (2007). Bir Kadı Defteri’nin Işığında Rumeli’de Yaşam, İstanbul: Kitap Yayınevi.
• Erdoğan, K. M.; Ferlibaş, M. B.; Çolak, K. (2009). Rusçuk Ayanı, İstanbul: Yeditepe Yayınları.
• Halil Nuri Bey, (2015). Nûrî Tarihi, (Haz. Seydi Vakkas Toprak), Ankara: TTK. Yayınları.
• Hezarfen, A. (2004). Rumeli ve Anadolu Âyan ve Eşkıyası-2, İstanbul: Kaynak Yayınları.
• Hobsbawm, E. J. (1997). Eşkıyalar, (Çev. Orhan Akalın; Necdet Hasgül), İstanbul: Avesta Yayınları.
• İlgürel, M. (1995). "Eşkıya", TDV İslâm Ansiklopedisi, C.(11), İstanbul: TDV İslâm Araştırmaları Merkezi Yayınları, s. 466-469.
• Jorga, N.(2009). Osmanlı İmparatorluğu Tarihi, C.(5), (Çev.), Epçeli, N., İstanbul: Yeditepe Yayınevi.
• Karakuş, S. E. ( 2018). Osmanlı İdaresinde Edirne (1789-1839), Yayınlanmamış Doktora Tezi, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elazığ.
• Karal, E. Z. (1999). Selim III. ‘ün Hatt-ı Humayunları, Ankara: TTK. Yayınları.
• Ortaylı, İ. (1999). “16. Yüzyılda Rodosto (Via Egnatia’nın Marmara’daki Uzantısı” Sol Kol Osmanlı Egemenliğinde Via Egnatia (1380-1699), (Ed. Elizabeth A. Zachariadou)., İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Öz, M. (2017). “Modernleşme-Öncesinde Osmanlı Toplumunda Eşkıyalık Hareketlerinin Niteliği ve Özellikleri”, Osmanlı’dan Günümüze Eşkıyalık ve Terör, (Ed. Osman Köse), Samsun: İlkadım Belediyesi Kültür Yayınları.
• Özcan, S. (2017). “XVIII. Yüzyılda Canik (Samsun )Sancağında Eşkıyalık Hareketleri”, Osmanlı’dan Günümüze Eşkıyalık ve Terör, (Ed. Osman Köse), Samsun: İlkadım Belediyesi Kültür Yayınları.
• Özkaya, Y. (1983). Osmanlı İmparatorluğunda Dağlı İsyanları, Ankara: Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Basımevi.
• Sezer, H. (1995). Tepedelenli Ali Paşa İsyanı. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Şimşek, E. (2018). Merkezi Otorite Karşısında Bir Dağlı Eşkıyası: Deli Kadri, SUTAD, (44), s. 269-287.
• Yakut, E. (2012). “Osmanlı Hukukunda Bir Suç Olarak Eşkıyalık ve Cezalandırılması”, Kebikeç, 33, s. 21-34.
• Yetkin, S. (2003). Ege’de Eşkıyalar, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Yılmaz, E. O. (2016). Militarization Of Ottoman Rumelia: The Mountain Bandits (1785-1808), Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Orta Doğu Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Yiğit, İ.; Oruç, E. (2020). “Osmanlı Anadolu’sunda Eşkıyalık ve Mekân (1565-1566): 5 Numaralı Mühimme Defteri Üzerinden Bir Değerlendirme”, Ege Coğrafyası Dergisi, 29 (1), s. 29-43.
• http://www.arasikackm.com/m/istanbul_kircaali (Erişim Tarihi 28.02.2021).