The Spread of Disinformation on Social Media During Disaster Periods: The Case of the Kahramanmaraş Earthquakes on February 6, 2023

Yıl 2024, Cilt: 24 Sayı: 2, 525 - 546, 31.07.2024

Ümit Arklan , İrem Koçyiğit

https://doi.org/10.11616/asbi.1453304

Öz

The aim of this study is to examine the spread of misinformation on social media platforms during times of extraordinary circumstances such as the earthquakes that occurred in Kahramanmaraş on February 6, 2023, using the example of Teyit.org. In this context, 101 instances of misinformation related to the two major earthquakes between February 6 and April 6, 2023, are analyzed. Findings derived from this study, which utilizes quantitative content analysis, indicate that Platform X is the primary source of misinformation, while TikTok garners the highest engagement for misinformation dissemination. The analyzed misinformation predominantly revolves around relief efforts and the destructiveness of the earthquakes. Moreover, the subject matter of misinformation varies across different social media platforms, with misinformation pertaining to relief efforts being prevalent on Platform X, whereas TikTok predominantly features misinformation regarding the severity of the earthquakes. Additionally, no discernible variation is observed in terms of the type of false information disseminated during the examined period, with erroneous correlation being the most common form of misinformation. This study contributes significantly to understanding the types, dissemination, and engagement of misinformation on social media platforms during disaster periods. The findings could aid in the development of strategies to combat misinformation during similar disaster events.

Anahtar Kelimeler

Disaster, Disinformation, Social Media, Kahramanmaraş Earthquakes, Teyit.org

Afet Dönemlerinde Sosyal Medyada Dezenformasyonun Yayılımı: 6 Şubat 2023 Kahramanmaraş Depremleri Örneği

Öz

Çalışmanın amacı, olağandışı koşulların yaşandığı afet dönemlerinde sosyal medya ortamlarında dezenformasyonun yayılımını Teyit.org üzerinden 6 Şubat 2023 Kahramanmaraş depremleri örneğinde incelemektir. Bu doğrultuda, 6 Şubat-6 Nisan 2023 tarih aralığında iki büyük depreme ilişkin 101 dezenformasyon içeriği analiz edilmektedir. Nicel içerik analizinin kullanıldığı çalışmadan elde edilen bulgular neticesinde dezenformasyona en fazla yer veren platformun X, dezenformasyonun en fazla etkileşim aldığı platformun ise TikTok olduğu görülmektedir. Söz konusu dezenformasyonlar, en çok yardım faaliyetleri ve depremin yıkıcılığına ilişkin konularda üretilmekte, dezenformasyon içeriklerinin konusu ise sosyal medya platformları arasında farklılık göstermektedir. Buna göre, X’te yardım faaliyetlerine yönelik dezenformasyonlar yaygınken TikTok’ta depremin yıkıcılığına dair dezenformasyonlar ön plandadır. Ayrıca, ilgili dönemde paylaşılan içeriklerde yanlış bilgi türü açısından bir farklılık görülmemekte, hatalı ilişkilendirmenin en çok başvurulan dezenformasyon türü olduğu anlaşılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Afet, Dezenformasyon, Sosyal Medya, Kahramanmaraş Depremleri, Teyit.org.

Kaynakça

• Akcan, B., Merdin, M. ve Gençyürek-Erdoğan, M. (2023), Afet İletişiminde Reklam Kampanyaları ve Tüketici Beklentileri: 6 Şubat Kahramanmaraş Örneği, Yeni Medya, 14, s.266-283.
• Akyüz, S. S. (2020), Yanlış Bilgi Salgını: COVID-19 Salgını Döneminde Türkiye’de Dolaşıma Giren Sahte Haberler, Akdeniz Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 34, s.422-444.
• Argın, Y. (2023). Doğal Afetlerde Sosyal Medya Kullanımı: 2023 Kahramanmaraş Depremi Özelinde Twitter Örneği, Malatya Turgut Özal Üniversitesi İnsanat: Sanat Tasarım ve Mimarlık Araştırmaları Dergisi, 3(1), s.140-165.
• Avrupa Komisyonu (European Commission) (2018), A Multi-Dimensional Approach to Disinformation: Report of the Independent High Level Group on Fake News and Online Disinformation, Luxembourg: Publications Office of the European Union.
• Aydın, A. F. (2023), Sosyal Medyada Dezenformasyon ve Manipülasyon: 2023 Kahramanmaraş Depremi Örneği, İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 12(5), s. 2603-2624.
• Bennett, W. L. ve Livingston, S. (2018), The Disinformation Order: Disruptive Communication and the Decline of Democratic Institutions, European Journal of Communication, 33(2), s.122-139.
• Büyükafşar, M. (2019), Haber ve Doğruluk İlişkisi: “Yalan Haber” ve Haber Doğrulama Pratikleri. Marmara Üniversitesi, Gazetecilik Anabilim Dalı, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul.
• Caled, D. ve Silva, M. J. (2022), Digital Media and Misinformation: An Outlook on Multidisciplinary Strategies Against Manipulation, Journal of Computational Social Science, 5, s.123-159.
• Çanakçi, M., Öztürk, S. ve Şaşmazlar, C. (2022), Afet ve Kriz Yönetiminde Sosyal Medyanın Kullanımı Üzerine Bir Araştırma: Twitter Örneği, Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 11(3), s.882-897.
• Chayko, M. (2018), Süper Bağ(lantı)lı, (Çev.: B. Bayındır, D. Yengin ve T.Bayrak), İstanbul: Der Kitabevi.
• Çiçeklioğlu, A. Ş. (2019), Yeni Medyada İçerik Doğrulama Platformları: Teyit.Org Örneği, Mersin Üniversitesi, Radyo, Sinema ve Televizyon Anabilim Dalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Collins, B., Hoang, D.T., Nguyen, N. T. ve Hwang, D. (2021), Trends in Combating Fake News on Social Media-A Survey, Journal of Information and Telecommunication, 5(2), s.247-266.
• Cömert-Baechler, N. (2018), Afet Risk ve Zarar Azaltmada İletişim Stratejisinin Rolü. In 2nd International Symposium on Natural Hazards and Disaster Management, Sakarya University Culture and Congress Center, Sakarya-Turkey 04-06 May.
• Çömlekçi, M. F. (2019), Sosyal Medyada Dezenformasyon ve Haber Doğrulama Platformlarının Pratikleri, Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 7, s.1549-1563.
• Comunello, F. ve Mulargia S. (2018), Social Media in Earthquake-Related Communication. Emerald Publishing Limited.
• Dabner, N. (2012), “Breaking Ground” in the Use of Social Media: A Case Study of a University Earthquake Response to Inform Educational Design with Facebook, Internet and Higher Education, 15, s.69-78.
• Eldem-Anar, Ü. İ. (2021), Sosyal Medya Ortamında Yer Alan Afet Haberlerinde Etkileşim; İzmir Depremi Örneği, The Turkish Online Journal of Design Art and Communication, 11(3), s.1129-1147.
• Elmalıca, H. (2016), Bilişim Çağının Ortaya Çıkardığı Temel Bir İnsan Hakkı Olarak Unutulma Hakkı, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 65(4), s.1603-1636.
• Erkal, T. ve Değerliyurt, M. (2009), Türkiye’de Afet Yönetimi, Doğu Coğrafya Dergisi, 14(22), s.147-164.
• Erkan, G. ve Ayhan, A. (2018), Siyasal İletişimde Dezenformasyon ve Sosyal Medya: Bir Doğrulama Platformu Olarak Teyit.Org, Akdeniz Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 30, s.201-223.
• Ewart, J. ve McLean, H. (2019), Best Practice Approaches for Reporting Disasters, Journalism Theory, Practice & Criticism, 20(12), s.1573-1592.
• Eyüboğlu, E. ve Kodak, D. (2023), İnfodemi ve Dijital Kamusal Alan: Afet Dönemi Özelinde Bir Araştırma, TRT Akademi, 8(18), s.528-551
• Fallis, D. (2015), What Is Disinformation?, Library Trends, 63(3), s.401–26.
• Fiske, J. (2014), İletişim Çalışmalarına Giriş, (Çev.: S. İrvan), Pharmakon: Ankara
• Flores-Saviaga, C., Savage, S. (2021), Fighting Disaster Misinformation in Latin America: The #19S Mexican Earthquake Case Study, Pers Ubiquit Comput, 25, s.353-373.
• Gupta, A., Lamba, H., Kumaraguru, P. ve Joshi, A. (2013), Faking Sandy: Characterizing and Identifying Fake Images on Twitter During Hurricane Sandy, In Proceedings of the 22nd international conference on World Wide Web, s. 729-736.
• Hameleers, M. (2023), The (Un) Intended Consequences of Emphasizing the Threats of Mis-and Disinformation, Media and Communication, 11(2), s.5-14.
• Humaid, A. ve Akyüz, S. S. (2021), İsrail’in Dezenformasyon Aracı olarak Televizyon Dizileri Örneği, (Ed.: S.S. Akyüz) Dezenformasyon Çağı, s.119-141, Eğitim Yayınevi.
• Ilgın, H. Ö. ve Karagül, D. (2023), Afet İletişimi ve Sosyal Medyada Dezenformasyon, (Ed.: M. A. Göngen ve Y. Keskin), Yeni Medya Araştırmaları: Dil, İmaj, Fenomenler, Teknoloji, Dezenformasyon, s.61-90, Özgür Yayınları.
• Karahisar, T. (2016), Olası Bir Depremde Koordinasyonun Sağlanması ve Sosyal Medyanın Rolü, Beykoz Akademi Dergisi, 4(2), s.43-64.
• Kaufhold, M.A. ve Reuter C. (2016). The Self-Organization of Digital Volunteers across Social Media: The Case of the 2013 European Floods in Germany, Journal of Homeland Security and Emergency Management, 13(1), s.137-166.
• Kazaz, M. ve Akyüz, S. S. (2019), Sahte Haber. Konya: Literatürk.
• Kitazawa, K. ve Hale, S. A. (2021), Social Media and Early Warning Systems for Natural Disasters: A Case Study of Typhoon Etau in Japan, International Journal of Disaster Risk Reduction, 25, s.1-23.
• Kobak, K. ve Soğukdere, Ş. (2021), Sosyal medyadaki dezenformasyon: 2021 Türkiye orman yangınları örneği, Uluslararası Medya ve İletişim Araştırmaları Hakemli Dergisi, 4(2), s.167-189.
• Koçyiğit, A. (2023), Olağanüstü hallerde sosyal medyada dezenformasyonla mücadele ve kriz iletişimi: Kahramanmaraş Depremi üzerine bir analiz, Kastamonu İletişim Araştırmaları Dergisi (KİAD), (10), s.68-86.
• Kutlu, A. ve Doğan, E. (2020), Kesin Bilgi, Yayalım: Hakikat Sonrası Çağda Yalan Haberlere İlişkin Y Kuşağının Tutum ve Davranışları, Akdeniz İletişim Dergisi, 34, s.83-101.
• Kwanda, F. A. ve Lin, T. (2020), Fake News Practices in Indonesian Newsrooms During and After the Palu Earthquake: A Hierarchy-of-influences Approach, Information, Communication & Society, 23(6), s.849-866.
• Landis, R. J. ve Koch, G. G. (1977), The Measurement of Observer Agreement for Categorical Data, Biometrics, 1(33), s.159-174.
• Lee, K. S. (2019), Explicit Disaster Response Features in Social Media: Safety Check and Community Help Usage on Facebook During Typhoon Mangkhut. In Proceedings of the 21st International Conference on Human-Computer Interaction with Mobile Devices and Services, s.1-12.
• Liu, W., Wu, W. ve Tsai, J. (2020), Developing a Multi-Level Organization-Public Dialogic Communication Framework to Assess Social Media-Mediated Disaster Communication and Engagement Outcomes, Public Relations Review, 46, s.1-9.
• Lovari, A. ve Bowen, S. A. (2019), Social Media in Disaster Communication: A Case Study of Strategies, Barriers and Ethical Implications. Journal of Public Affairs, 20(1), s.1-9.
• Stencel, M. ve Luther, J. (2021), Fact-checking Census Shows Slower Growth, https://reporterslab.org/fact- checking-census-shows-slower-growth/ (Erişim Tarihi: 29.05.2023).
• Matthews, J. (2017), The Role of Local Newspaper After Disaster: An Intrinsic Case Study of Ishinomaki, Japan, Asian Journal of Communication, 27(5), s.464-479.
• Muhammed, S. ve Mathew, S. K. (2022), The Disaster of Misinformation: A Review of Research in Social Media, International Journal of Data Science and Analytics, 13, s.271-285.
• Muralidharan, S., Rasmussen, L., Patterson, D., Shin, J. (2011), Hope for Haiti: An Analysis of Facebook and Twitter Usage During the Earthquake Relief Efforts, Public Relations Review, 37(2), s.175-177.
• Nealon, C. B. (2017), False Tweets During Harvey, Irma Under Scrutiny by University at UB Researchers. University at Buffalo, Click Portal Implementation, https://www.buffalo.edu/research/research-services /click-implementation/announcements.host.html/content/shared/university/news/news-center-releases /2017/09/044.detail.html. (Erişim Tarihi: 05.05.2023).
• Nieves-Pizarro, Y. ve Takahashi B., ve Chavez, M. (2019), When Everything Else Fails: Radio Journalism During Hurricane Maria in Puerto Rico, Journalism Practice, 13(7), s.799-816.
• Palen, L. ve Hughes, A. L. (2018), Social Media in Disaster Communication. Handbook of disaster research, s.497-518.
• Palen, L., Anderson, K. M., Mark, G., Martin, J., Sicker, D., Palmer, M. ve Grunwald, D. (2010), A Vision for Technology-Mediated Support for Public Participation & Assistance in Mass Emergencies & Disasters, https://cmci.colorado.edu/~palen/computingvisionspaper.pdf. (Erişim Tarihi: 12.05.2023).
• Patton, M. Q. (1999). Enhancing the Quality and Credibility of Qualitative Analysis, HSR: Health Service Research, 34(5), s.1189-1208
• Poynter. org (2019), The commitments of the code of principles. International FactChecking Network. https://ifcncodeofprinciples.poynter.org/know-more/the-commitments-of-the-code-of-principles. (Erişim Tarihi: 01.06.2023)
• Qu, Y., Wu, P. F. ve Wang, X. (2009), Online Community Response to Major Disaster: A Study of Tianya Forum in the 2008 Sichuan Earthquake, In 42nd Hawaii International Conference on System Sciences, s.1-11.
• Şahin, D., Zengin-Demirbilek, E. (2023), Doğal Afet ve Kriz Yönetiminde Sosyal Medyanın Etkisi: Kahramanmaraş Merkezli Deprem Felaketi Üzerine Bir İnceleme, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 51, s.322-333.
• Salathe, M., Bengtsson, L., Bodnar, T. J., Brewer, D. D., Brownstein, J. S., Buckee, C., Campbell, E. M, Cattuto, C., Khandelwal, S., Mabry, P. L. ve Vespignani, A. (2012), Digital Epidemiology, PLoS Comput Biolgy, 8(7), s.1-5.
• Silver, A. (2019), The Use of Social Media in Crisis Communication, (Ed.: B. Kar and D.M. Cochran), Risk Communication and Community Resilience, s. 267-282, Routledge.
• Splendiani, S. ve Capriello, A. (2021), Crisis Communication, Social Media and Natural Disasters-The Use Of Twitter By Local Governments During The 2016 Italian Earthquake, Corporate Communications: An International Journal, 27(3), s.509-526.
• Tandoc, E. C. ve Takahashi, B. (2016), Log in If You Survived: Collective Coping on Social Media in The Aftermath of Typhoon Haiyan in The Philippines, New Media & Society, 19(11), s.1778-1793.
• Tarakcı, H. (2023), Afet İletişimi ve Twitter Kahramanmaraş Depremi Özelinde Bir İçerik ve Duygu Analizi Araştırması, Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi (e-gifder), 11(2), s.1816-1850.
• Tavşancıl, E. ve Aslan, E. (2001), Sözel, Yazılı ve Diğer Materyaller için İçerik Analizi ve Uygulama Örnekleri, İstanbul: Epsilon Yayınevi.
• Tong, J. (2017), Technology and Journalism: ‘Dissolving’ Social Media Content into Disaster Reporting on Three Chinese Disasters, The International Communication Gazette, 79(4), s.400-418.
• Tran, T., Valecha, R., Rad, P. ve Rao, H. R. (2020), An Investigation of Misinformation Harms Related to Social Media During Humanitarian Crises, In Secure Knowledge Management In Artificial Intelligence Era: 8th International Conference, s.167-181, Springer.
• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı, Dezenformasyonlarla Mücadele Merkezi, Dezenformasyon Bülteni, https://www.dmm.gov.tr/ (Erişim Tarihi: 20.06.2023).
• Usta, E. ve Yükseler, M. (2021), Afetlerde Sosyal Medya Kullanımı ve Etik İkilemler: İzmir Seferihisar Depremi Örneği, Afet ve Risk Dergisi, 4(2), s.249-269.
• Uzunçıbuk, L. (2005). Yerleşim Yerlerinde Afet ve Risk Yönetimi. Ankara Üniversitesi, Kamu yönetimi ve Siyaset Bilimi Anabilim Dalı, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara.
• Vaccari, C. ve Chadwick, A. (2020), Deepfakes and Disinformation: Exploring the Impact of Synthetic Political Video on Deception, Uncertainty, and Trust in News, Social Media & Society, 6(1), s.1-13.
• Velev, D., ve Zlateva, P. (2012), Use of Social Media in Natural Disaster Management, International Proceedings of Economic Development and Research, 39, s.41-45.
• Vera-Burgos, C. M. ve Griffin Padgett, D. R. (2020), Using Twitter for Crisis Communications in a Natural Disaster: Hurricane Harvey, Heliyon, 6, s.1-10.
• Wang, B. ve Zhuang, J. (2017), Crisis Information Distribution on Twitter: A Content Analysis of Tweets during Hurricane Sandy, Natural Hazards, 89, s.161-181.
• Wardle, C. ve Derakhshan, H. (2017), Information Disorder: Toward an Interdisciplinary Framework for Research and Policymaking. Council of Europe Report. https://rm.coe.int/information-disorder-toward-an- interdisciplinary-framework-for-researc/168076277c (Erişim Tarihi: 01.06.2023).
• Xu, Z. (2020), How Emergency Managers Engage Twitter Users during Disasters, Online Information Review, 44(4), s.933-950.
• Yıldırım, B. (2015), İçerik Çözümlemesi Yönteminin Tarihsel Gelişimi Uygulama Alanları ve Aşamaları, (Ed.: B. Yıldırım), İletişim Araştırmalarında Yöntemler Uygulama ve Örneklerle, ss.105-153, Literatürk Yayınları.
• Yudarwati, G. A., Putranto, I. A. ve Delmo, K. M. (2022). Examining the Indonesian Government’s Social Media Use for Disaster Risk Communication, Asian Journal Of Communication, 32(1), s.1-20.