Sağlık Çalışanlarının İş Serbest Zaman Çatışması ve Boş Zaman Yoluyla Stresle Baş Etme İnancının İncelenmesi

Yıl 2023, Cilt: 6 Sayı: 1-Cumhuriyet'in 100. Yılı Özel Sayısı, 252 - 272, 29.10.2023

Serkan Kurtipek , Ferhat Kılıçarslan , Tebessüm Ayyıldız Durhan

https://doi.org/10.38021/asbid.1262116

Öz

Bu araştırma sağlık çalışanlarının iş serbest zaman çatışması ve boş zaman yoluyla stresle baş etme inancının belirlenmesi ve belirli değişkenlerin ilgili düzeyleri ne doğrultuda farklılaştırdığının incelenmesini amaçlamaktadır. Çalışmaya Ankara’da görev yapan 302 sağlık çalışanı dahil olmuş, veriler demografik formun yanı sıra, “İş Serbest Zaman Çatışması Ölçeği (İSZÇ)” ve “Boş Zaman Yoluyla Stresle Baş Etme İnancı Ölçeği (BZYSBEİÖ)” ile toplanmıştır. Verilerin analizinde tanımlayıcı istatistikler, bağımsız örneklem T testi ve tek yönlü varyans analizi ANOVA, post hoc testleri kullanılmıştır. Katılımcıların orta düzeyde iş serbest zaman çatışması ortaya koyduğu (4,35±1,63), ortalama değerlerin üzerinde BZYSBEİ (5,09±1,00) düzeyi sergiledikleri belirlenmiştir. Katılımcıların İSZÇ ve BZYSBEİ düzeylerinin cinsiyet, yaş, çalışılan kurum, gelir, günlük boş zaman süresi ve çalışma süresine göre anlamlı farklılıklar ortaya koyduğu, hizmet yılına göre anlamlı farklılık göstermediği belirlenmiştir. Elde edilen bulgular sağlık çalışanlarının boş zaman yoluyla stresle baş etme inancının ortalamanın üzerinde olduğu, iş serbest zaman çatışmasının nispeten daha düşük olduğunu göstermektedir. Aynı zamanda çeşitli değişkenlerin sağlık çalışanlarının İSZÇ ve BZYSBEİ oldukça farklılaştırdığını ortaya koymaktadır. Sonuç olarak sağlık çalışanlarının boş zamanlarına yönelik çeşitli programlar vasıtasıyla iş serbest zaman çatışmasını ortadan kaldırmaları ve bu faaliyetler doğrultusunda stresle baş etme inançlarını artırması gerektiği söylenebilir.

Anahtar Kelimeler

Sağlık çalışanları, iş, çatışma, boş zaman, stres.

Examining of Work-Leisure Conflict of Healthcare Professionals and Belief in Coping with Stress through Leisure

Öz

The aim of this research is to question the relationships between the work-leisure conflict of health workers and their beliefs about coping with stress through leisure time, and to examine how certain variables differentiate the relevant levels. 302 health workers working in Ankara were included in the study, and the data were collected with the "Work to Leisure Conflict Scale (WLCS)" and " Leisure Stress Coping Beliefs Scale (LSCBS)", as well as the demographic form. Descriptive statistics, independent sample T test and one-way analysis of variance ANOVA, post hoc tests were used in the analysis of the data. It was determined that the participants exhibited a middle level of work-leisure time conflict (4.35±1.63), and LSCBS (5.09±1.00) levels above the average values. It was determined that the WLCS and LSCBS levels of the participants showed significant differences according to gender, age, institution, income, daily leisure time and working time, but did not differ significantly according to the years of service. The findings show that healthcare professionals' belief in coping with stress through leisure time is above the average, and work-leisure time conflict is relatively low. At the same time, it reveals that various variables differentiate WLCS and LSCBS among health professionals. It can be said that healthcare professionals should eliminate work-leisure time conflict through various programs for their leisure time and increase their belief in coping with stress in line with these activities.

Anahtar Kelimeler

Health workers, work, conflict, leisure, stress.

Kaynakça

• Aksoy, Y. (2020). Fitnes merkezlerine giden insanların boş zaman stratejilerinin incelenmesi. Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 22(1), 55-63.
• Altın, M. (2018). Strategies of high school students to cope with stress through leisure time. International Journal of Higher Education, 7(4), 195-202. Doi:10.5430/ijhe.v7n4p195
• An, B., Sato, M., ve Harada, M. (2021). Grit, leisure involvement, and life satisfaction: a case of amateur triathletes in Japan. Leisure Sciences, 1-17. Doi: 10.1080/01490400.2021.1927269
• Aşkın, A. (2019). Sağlık çalışanlarının (doktor ve hemşireler) serbest zaman faaliyetlerine katılım zamanları ile algılanan stres düzeyleri, psikolojik dayanıklıkları arasındaki ilişkinin analizi (SBÜ Dr. Siyami Ersek Gögüs Kalp Damar Cerrahisi Eğitim ve Araştırma Hastanesi örneği, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Gelişim Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Antrenörlük Eğitimi Anabilim Dalı, İstanbul.
• Bedir, F., Bedir, D., Erhan, S. E., ve Şen, İ. (2016). Boş zaman stres ile başa çıkma inanış ölçeğinin Türkçe geçerlik güvenirlik çalışması. Atatürk Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 18(4), 9-16. Doi: 10.1501/Sporm_0000000353
• Caltabiano, M. L. (1994). Measuring The Similarity Among Leisure Activities Based On A Perceived Stress-Reduction Benefit. Leisure Studies, 13(1), 17-31. Doi: 10.1080/02614369400390021
• Champoux, J. E. (1978). Perceptions of work and nonwork. Sociology of Work And Occupations, 5(4), 402–422. Doi:10.1177/073088847800500402
• Chan, I. S. F. (2007). Work-Life balance: a study on the effect of conflict and facilitation amongst life roles on psychological well-being and quality of life of individuals in hong kong.
• Chang, P. J., Song, R., ve Lin, Y. (2019). Air pollution as a moderator in the association between leisure activities and well-being in urban china. Journal of Happiness Studies, 20(8), 2401-2430. Doi: 10.1007/s10902-018-0055-3
• Chatzitheochari, S., ve Arber, S. (2012). Class, gender and time poverty: a time‐use analysis of british workers’ free time resources. The British Journal of Sociology, 63(3), 451-471. Doi: 10.1111/j.1468-4446.2012.01419.x
• Chick, G., ve Hood, R. D. (1996). Working and recreating with machines: outdoor recreation choices among machine‐tool workers in western pennsylvania. Leisure Sciences, 18(4), 333-354. Doi: 10.1080/01490409609513292
• Cho, H. (2020). Work-Leisure conflict and well-being: the role of leisure nostalgia. Leisure Sciences, 1-22. Doi: 10.1080/03069880412331335902
• Coleman, D., ve Iso-Ahola, S. E. (1993). Leisure And Health: The Role Of Social Support And Self-Determination. Journal Of Leisure Research, 25(2), 111-128. Doi: 10.1080/00222216.1993.11969913
• Çevik, H. (2020). Investigating the relationship between perceived stress and leisure coping strategies among university students: Eskisehir Technical University case. International Education Studies, 13(6), 67-77. Doi: 10.5539/ies.v13n6p67
• Çevik, H., Özcan, Ö., ve Munusturlar, S. (2018). Boş zaman yoluyla stresle baş etme inancı ölçeği ve boş zaman yoluyla stresle baş etme strateji ölçeği’nin faktör yapısının Türkiye örneklemine yönelik sınanması: geçerlik ve güvenirlik çalışması. Spormetre, 16(2),36-50. Doi: 10.1501/Sporm_0000000353
• Dumanlı, Ş., ve Köroğlu, Ö. (2018). Turist rehberlerinin stresle başa çıkma tarzları ile mizah tarzları arasındaki ilişkinin belirlenmesi. Yaşar Üniversitesi E-Dergisi, 13(52), 328-342.
• Duxbury, L., ve Higgins, C. (2003). Work-Life conflict in Canada in the new millennium. A Status Report, October.
• Eskiler, E., Yıldız, Y., ve Ayhan, C. (2019). The effect of leisure benefits on leisure satisfaction: extreme sports. Turkish Journal of Sport and Exercise, 21(1), 16-20. Doi: 10.15314/tsed.522984
• Fritz, C., ve Sonnentag, S. (2006). Recovery, well-being, and performance-related outcomes: the role of workload and vacation experiences. Journal of Applied Psychology, 91(4), 936. Doi: 10.1037/0021-9010.91.4.936
• Göksel, A., ve Tomruk, Z. (2016). Akademisyenlerde stres kaynakları ile stresle başa çıkmada ve stres durumunda gösterilen davranışların ilişkisi. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 20(2), 315-343.
• Greenhaus, J. H., ve Beutell, N. J. (1985). Sources of conflict between work and family roles. Academy of Management Review, 10(1), 76-88. Doi: 10.2307/258214
• Guest, D. E. (2002). Perspectives on the study of work-life balance. Social Science Information, 41(2), 255-279. Doi: 10.1177/0539018402041002005
• Hull IV, R. B., ve Michael, S. E. (1995). Nature‐based recreation, mood change, and stress restoration. Leisure Sciences, 17(1), 1-14. Doi: 10.1080/01490409509513239
• Iskender, A., ve Yaylı, A. (2017). İşgörenlerin iş ve serbest zaman çatışma düzeyleri ile mesleki tükenmişlik ve yaşam tatmini ilişkisi: ankara’daki 4-5 yıldızlı otel çalışanları üzerine bir uygulama. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6(1), 95-112.
• Iso-Ahola, S. E., ve Park, C. J. (1996). Leisure-related social support and self-determination as buffers of stress-illness relationship. Journal of Leisure Research, 28(3), 169-187. Doi: 10.1080/00222216.1996.11949769
• Iwasakı, Y. (2003). The impact of leisure coping beliefs and strategies on adaptive outcomes. Leisure Studies, 22(2), 93-108.
• Iwasaki Y., ve Mannell R. C. (2000): Hierarchical dimensions of leisure stress coping. Leisure Sciences: An Interdisciplinary Journal, 22(3), 163-181. Doi: 10.1080/01490409950121843
• Joudrey, A. D., ve Wallace, J.E. (2009). Leisure as a coping resource: a test of the job demand-control-support model. Human Relations, 62(2), 195-217. Doi: 10.1177/0018726708100357
• Jun, J., ve Kyle, G. T. (2011). The effect of identity conflict/facilitation on the experience of constraints to leisure and constraint negotiation. Journal of Leisure Research, 43(2), 176-204.
• Kando, T. M., ve Summers, W. C. (1971). The impact of work on leisure: toward a paradigm and research strategy. Pacific Sociological Review, 14(3), 310-327.
• Karaküçük, S. (2014). Rekreasyon Boş Zamanları Değerlendirme (Geliştirilmiş Yedinci Baskı), 14-15, Gazi Kitabevi.
• Karatepe, O. M., ve Uludag, O. (2008). Role stress, burnout and their effects on frontline hotel employees' job performance: evidence from northern cyprus. International Journal of Tourism Research, 10(2), 111-126. Doi: 10.1002/jtr.645
• Kelly, J. R. (2009). Work and leisure: a simplified paradigm. Journal of Leisure Research, 41(3), 439-451. Doi: 10.1080/00222216.2009.11950183
• Kim, B. (2010). A conceptual framework for leisure and subjective well-being. International Journal Of Tourism Sciences, 10(2), 85-116. Doi: 10.1080/15980634.2010.11434627
• Kurtipek, S., Ayyıldız Durhan, T., ve Güngör, N. (2021). İş serbest zaman çatışmasında algılanan örgütsel desteğin rolü. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 18(4).
• Lobo, F. (2006). The work-leisure paradigm: the stresses and strains of maintaining a balanced lifestyle. World Leisure Journal, 48(3), 22-32. Doi: 10.1080/04419057.2006.9674451
• Matud, M. P. (2004). Gender differences in stress and coping styles. Personality and Individual Differences, 37(7), 1401-1415. Doi: 10.1016/j.paid.2004.01.010
• Mcneely, S. (1995). Stress and coping strategies in nurses from palliative, psychiatricand general nursing areas. Employee Counselling Today, 7(5), 11-13. Doi: 10.1108/13665629510096038
• Mert, İ. S. (2018). Hemşire ve stajyer hemşirelerde en fazla stres yaratan olayların nitel araştırma yöntemiyle incelenmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 17(67), 1043-1059. Doi: 10.17755/esosder.343043
• Nagar, K. (2012). Organizational commitment and job satisfaction among teachers during times of burnout. Vikalpa, 37(2), 43-60. Doi: 10.1177/0256090920120205
• Newman, D. B., Tay, L., ve Diener, E. (2014). Leisure and subjective well-being: a model of psychological mechanisms as mediating factors. Journal of Happiness Studies, 15(3), 555-578. Doi: 10.1007/s10902-013-9435-x
• O'Driscoll, M. P., Ilgen, D. R., ve Hildreth, K. (1992). Time devoted to job and off-job activities, interrole conflict, and affective experiences. Journal of Applied Psychology, 77(3), 272. Doi: 10.1037/0021-9010.77.3.272
• Ömeroğlu, M. (2015). Anaokulu öğretmenlerinin okuldaki stres belirtileri, stres kaynakları, bu stres kaynakları ile başa çıkma yolları ve yaşadıkları örgütsel stresin performanslarına etkisi nedir?. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Akdeniz Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı, Antalya.
• Sachs, B.C. (1991). Coping with stress. Stress Medicine, 7(1), 61-63. Doi: 10.1002/smi.2460070111
• Sato, M., Jordan, J. S., ve Funk, D. C. (2014). The role of physically active leisure for enhancing quality of life. Leisure Sciences, 36(3), 293-313. Doi: 10.1080/01490400.2014.886912
• Savcı, M., ve Aysan, F. (2014). Üniversite öğrencilerinde algılanan stres düzeyi ile stresle başa çıkma stratejileri arasındaki ilişki. Uluslararası Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 2014(3), 44-56.
• Sop, S. A. (2014). İş baskısı, iş-serbest zaman çatışması, meslek memnuniyeti ve yaşam doyumu ilişkisi üzerine bir inceleme. Turizm Akademik Dergisi, 1(1), 1-14
• Thompson, J. A., ve Bunderson, J. S. (2001). Work-Nonwork conflict and the phenomenology of time: beyond the balance metaphor. Work and Occupations, 28(1), 17-39. Doi: 10.1177/0730888401028001003
• Tsaur, S. H., ve Yen, C. H. (2018). Work–Leisure conflict and its consequences: do generational differences matter?. Tourism Management, 69, 121-131. Doi: 10.1016/j.tourman.2018.05.011
• Tsaur, S. H., Liang, Y. W., ve Hsu, H. J. (2012). A multidimensional measurement of work-leisure conflict. Leisure Sciences, 34(5), 395-416.
• Türkmen, İ. ve Yaşartürk, F. (2021). Formasyon eğitimindeki öğrencilerin boş zaman yoluyla stresle baş etme stratejileri ve öğrenme stilleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Spor Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 6(2), 459-471. Doi: 10.25307/jssr.972686
• Wong, J. Y., ve Lin, J. H. (2007). The role of job control and job support ın adjusting service employee’s work-to-leisure conflict, Tourism Management, 28, 726-735. Doi: 10.1016/j.tourman.2006.05.003
• Yıldız, B. (2021). Turizm çalışanlarının iş-boş zaman çatışmasının iş tatminine, boş zaman tatminine ve psikolojik iyi oluş hallerine etkisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Turizm İşletmeciliği Anabilim Dalı, Nevşehir.
• Zedeck, S., ve Mosier, K. L. (1990). Work in the family and employing organization. American Psychologist, 45(2), 240. Doi: 10.1037/0003-066X.45.2.240
• Zijlstra, F. R., ve Sonnentag, S. (2006). After work is done: Psychological perspectives on recovery from work. European Journal of Work and Organizational Psychology, 15(2), 129-138. Doi: 10.1080/13594320500513855