AVRUPA VE ÜLKEMİZDE TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİ KAPSAMA ORANI VE BU ORANI ETKİLEYEN FAKTÖRLER

Yıl 2023, Cilt: 5 Sayı: 1, 110 - 153, 26.06.2023

Baki Oğuz Mülayim

https://doi.org/10.47136/asbuhfd.1259270

Öz

Toplu iş sözleşmesi kapsama oranı, çalışma koşulları bir ya da birden fazla toplu iş sözleşmesi ile düzenlenen işçilerin, diğer işçilere olan oranıdır. Toplu iş sözleşmesi özerkliğinin gelişmesi açısından toplu iş sözleşmesi kapsama oranının yüksek olması gerekir. Toplu iş hukukunda sendikal yoğunluk oldukça önemlidir. Ancak sendikalı işçi sayısı, tek başına toplu iş sözleşmesi kapsamında olan işçi sayısını göstermez. Zira sendika üyesi olmak, bir işçinin toplu iş sözleşmesinden yararlandığını ortaya koyan kesin bir veri değildir. Bir ülkede uygulanan toplu iş hukukuna dair yasal düzenlemeler, bu kapsamda kanun koyucunun tercihleri, toplu iş sözleşmesi kapsama oranını belirlemektedir. Çalışmamızda tarihsel sürece de yer verilmiş, ülkemiz ve farklı ülkeler hakkında açıklamalar yapılmak sureti ile konu incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Toplu İş Sözleşmesi, Toplu İş Sözleşmesi Kapsama Oranı, Sendikal Yoğunluk, Sendika, Teşmil.

THE COLLECTIVE AGREEMENT COVERAGE RATIO IN EUROPE AND OUR COUNTRY AND THE FACTORS AFFECTING THIS RATIO

Öz

The collective agreement coverage ratio is the ratio of the workers whose working conditions are regulated by one or more collective bargaining agreements to other workers. In terms of the development of collective bargaining autonomy, the coverage ratio of the collective bargaining should be high. In collective labor law, the union density is very important. However, the number of unionized workers does not indicate the number of workers covered by the collective agreement alone. Because being a union member is not a definite data that reveals that a worker benefits from a collective agreement. The legal regulations regarding the collective labor law applied in a country and the preferences of the legislator in this context determine the coverage rate of the collective agreement. In our study, the subject is examined by making explanations about our country and different countries and the historical process is also included.

Anahtar Kelimeler

The Collective Agreement, The Coverage Rate of The Collective Agreement, Union Density, Union, The Collective Labor Law

Kaynakça

• Aktay, Ahmet Nizamettin ve Olgu Özdemir Ertürk. Toplu İş Hukuku. Ankara: Seçkin, 2022.
• Akyiğit, Ercan. Toplu İş Hukuku. İstanbul: Seçkin, 2022.
• Alpagut Gülsevil. “6356 Sayılı Yasanın Toplu İş Sözleşmesi ve Toplu İş Uyuşmazlıklarına İlişkin Hükümlerinin Değerlendirilmesi - Uluslararası Normlara Uyum.” Legal İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Dergisi, no. 35 (2012): 25-55.
• Aydın, Ufuk ve Özlem Keskin. “2821 Sayılı Kanundan 6356 Sayılı Kanuna: Türkiye’de Sendikalar Hukukunun Dönüşümü.” Anadolu Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, no. 2 (2015): 1-41.
• Baycık, Gaye. Avrupa Birliği Üye Devletlerinde Teşmil Uygulaması ile Ülkemizdeki Teşmil Sistemine Yönelik Uygulama ve Mevzuat Değişikliği Önerileri. Ankara: Yetkin, 2022.
• Baycık, Gaye. Sosyal Diyalog, Örgütlenme Özgürlüğü ve Toplu Sözleşme Hakkına İlişkin ILO ve AB Standartlarına Uyum Değerlendirmesi ve Öneriler. Ankara: ILO, 2019.
• Baycık, Gaye. Avrupa Birliği Üye Ülkelerinde Teşmil Uygulaması ve Türkiye için Öneriler. Ankara: ILO, 2019.
• Bruun, Niklas. The Autonomy of Collective Agreement. Report to the VII European Regional Congress of the International Society for Labour Law and Social Security (2002).
• Bruun, Niklas. “Extension of Collective Agreements: The Nordic situation Agreements: Extending Labour Protection.” In Collective Agreements: Extending Labour Protection, edited by Hayter, Susan, Jelle Visser. 119-178. Geneva: ILO, 2018.
• Canbolat, Talat. “6356 Sayılı Kanunda Öngörülen Çerçeve Sözleşmenin Hukuki Niteliği.” Prof. Dr. Ali Rıza Okur’a Armağan, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi 20, no. 1 (2014): 523-541.
• Çelik, Aziz. “Sendikalaşma İç Açıcı Değil.” Birgün Gazetesi. Ocak 31, 2022. https://www.birgun.net/haber/sendikalasma-ic-acici-degil-375323.
• Çelik, Aziz ve Kuvvet Lordoğlu. “Türkiye’de Resmi Sendikalaşma İstatistiklerinin Sorunları.” Çalışma ve Toplum Dergisi, no. 9 (2006): 11-30.
• Demir, Mehtap. Çok Düzeyli Toplu Pazarlık ve Türkiye’de Uygulanabilirliği. İstanbul: Türk Metal Sendikası Araştırma ve Eğitim Merkezi Yayını, 2018.
• Demircioğlu, A. Murat. “Ulusal ve Uluslararası Hukukta Teşmilin Hukuki Boyutları ve Uygulaması”. Sicil İş Hukuk Dergisi, no. 15 (2009): 120-121.
• Dereli, Toker. “6356 Sayılı Yeni Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu: Genel Bir Değerlendirme.” Çalışma ve Toplum Dergisi, no. 36 (2013): 41-64.
• Doellgast, Virginia and Chiara Benassi. “Collective Bargaining.” In The Handbook of Research on Employee Voice, edited by Wilkinson, Adrian, Jimmy Donaghey, Tony Dundon and Richard B. Freeman. 227-246. UK: Edward Elgar, 2014.
• Ekmekçi, Ömer. Toplu İş Hukuku Dersleri. İstanbul: Oniki Levha, 2022.
• Engels, Chris and Lisa Salas, “Collective Bargaining In Belgium.” In Collective Bargaining in Europe, edited by Comisión Consultiva Nacional de Convenios Colectivos Collective Bargaining in Europe, Ministerio de Trabajo y Asuntos Sociales. 51-76. Madrid: Subdirección General de Información Administrativa y Publicaciones 2005.
• Eyrenci, Öner. “6356 Sayılı Kanunda Toplu İş Sözleşmesi Türleri.” Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 15, no. özel sayı (2013): 119-146.
• Gernigon, Bernard, Alberto Odero and Horacio Guido. “ILO Principles Concerning Collective Bargaining.” International Labour Review 13, no. 1 (2000): 33-55.
• Görmüş, Ayhan. “Toplu Pazarlık Kapsamını Etkileyen Faktörler: Karşılaştırmalı Endüstri İlişkileri Temelinde Türk Endüstri İlişkileri Sisteminin Modernizasyonu.” Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi, no. 78 (2020): 63-109.
• Güzel, Ali. “Toplu Pazarlık ve Toplu İş Sözleşmesi Sistemine Eleştiriyel bir Yaklaşım.” İstanbul Hukuk Fakültesi Mecmuası 2, no. özel sayı (2016): 887-945.
• Hayter, Susan and Jelle Visser. “The Application and Extension of Collective Agreements: Enhancing The Inclusiveness Of Labour Protection.” In Collective Agreements: Extending Labour Protection, edited by Hayter, Susan, Jelle Visser. 1-26. Geneva: ILO, 2018: Herzer, Dierk. Unions and Income Inequality: A Heterogeneous Panel Cointegration And Causality Analysis. Hamburg: Helmut Schmidt Universität, 2014.
• ILO. Freedom of Association, Digest of Decisions and Principles of the Freedom of Association Committee of the Governing Body of the ILO Fifth (revised) edition. Geneva: ILO, 2016.
• Jirjahn, Uwe. Research On Trade Unions And Collective Bargaining In Germany: The Contribution of Labor Economics. Trier: Universität Trier, 2015.
• Kandemir, Murat. “Toplu İş Sözleşmesinin Uygulanma Alanı.” Çalışma ve Toplum Dergisi, no. 39 (2013): 167-214.
• Kutal, Metin. “İnsan Haklarına İlişkin Uluslararası Çalışma Sözleşmeleri Işığında Türk Hukukunda Örgütlenme ve Toplu Pazarlık Hakları.” Sicil İş Hukuku Dergisi, no. 29 (2013): 135-144.
• Lind, Jens, “Collective Bargaining In Europe: Towards An Endgame.” In Denmark: The Sacred Cow Of Collective Bargaining Is Still Alive, edited by Torsten Müller, Kurt Vandaele and Jeremy Waddington. 151-171. Brussels: ETUI, 2019.
• Løken, Espen, Stokke, Torgeir Aarvaag and Kristine Nergaard. Labour Relations in Norway. Norway: Fafo, 2013. Malmberg, Jonas. “The Collective Agreement as an Instrument for Regulation of Wages and Employment Conditions.” Scandinavian Studies in Law, January (2002): 189-213.
• Muller, Torsten. “Collective Bargaining Systems In Europe- Some Stylised Facts.” Brussels: UNI Europa Regional Conference Paper, 2021.
• Mülayim, Baki Oğuz. “Toplu İş Sözleşmesi Özerkliği.” Terazi Hukuk Dergisi 13, no. 146, (2018): 24-39.
• Mülayim, Baki Oğuz. “Yüksek Hakem Kurulunun Yapısı ve Görevleri ile Kurul Kararlarına Karşı Yargı Yoluna Başvurulması.” İç. İstanbul Hukuk Fakültesi Armağanlar Dizisi:2, Prof. Dr. Feyzi Necmeddin Feyzioğlu’nun Anısına Armağan, editörler Abuzer Kendigelen, Saibe Oktay-Özdemir. 537-571. İstanbul: Oniki Levha Yayınevi, 2020.
• Naumann, Reinhard.“Reregulating The Extension Of Collective Agreements In Portugal: A case study.” In Collective Agreements: Extending Labour Protection, edited by Hayter, Susan and Jelle Visser. 93-118. Geneva: ILO, 2018.
• Nergaard, Kristine. Trade Unions in Norway Coordinated Wage Bargaining and Workplace Level Co-determination. Berlin: Friedrich Ebert Stiftung, 2014.
• Ochel, Wolfgang. “Collective Bargaining Coverage in the OECD from the 1960s to the 1990s.” CESifo DICE Report Journal For Institutional Comparisons 2, no. 4 (2016): 62-65.
• OECD. Use of Erga Omnes Clauses. Paris: ILO, 2017.
• OECD. Negotiating Our Way Up: Collective Bargaining in a Changing World of Work. Paris: OECD, 2019.
• OECD. OECD Employment Outlook 2017. Paris: ILO, 2017.
• OECD. OECD Statics on Collective Bargaining Coverage. Erişim tarihi, Ocak 15, 2023. https://stats.oecd.org/index. aspx?DataSetCode= CBC.
• OECD. “OECD Main Indicators And Characteristics Of Collective Bargaining”. Erişim Tarihi, Ocak 15, 2023. <https://www.oecd.org/employment/collective-bargaining-database-turkey.pdf>
• OECD and AIAS. Institutional Characteristics of Trade Unions, Wage Setting, State Intervention and Social Pacts. Paris: OECD, 2021.
• Oesingmann, Katrin. “The Extension of Collective Agreements in Europe.” CESifo DICE Report Journal For Institutional Comparisons 14, no. 2 (2016): 59-64.
• Pape, Marketa. “Minimum Wage Directive.” (2022). Erişim tarihi, Ocak 15, 2023. https://www.europarl.europa.eu/thinktank/en/document/EPRS_ATA (2022)733618.
• Pirler, Bülent. “Toplu İş İlişkileri Sistemimizde Yeni Döneme Başlarken Geride Bıraktıklarımız.” Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, no. özel sayı (2013): 883-912.
• Schnabel, Claus. Union Membership and Collective Bargaining: Trends and Determinant. Bonn: Institute of Labor Economics, 2020.
• Schulten, Thorsten. “The Role of Extension in German Collective Bargaining.” In Collective Agreements: Extending Labour Protection, edited by Hayter, Susan and Jelle Visser. 65-92. Geneva: ILO, 2018.
• Seçer, Barış. “Endüstriyel Demokrasi: İşçilerin Yönetime Katılmasından İşçi Katılımına.” Çimento İşveren Dergisi, Kasım (2009): 19-35.
• Subaşı, İbrahim. “6356 Sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu’na Göre Toplu İş Sözleşmesi.” Prof. Dr. Ali Rıza Okur’a Armağan, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi 20, no. 1 (2014): 596-653.
• Subaşı, İbrahim. “Toplu İş Sözleşmesi’nin Taraflarca Değiştirilmesi.” İstanbul Üniversitesi Hukuk Mecmuası 74, no. Prof. Dr. Fevzi Şahlanan’a Armağan Sayısı (2016): 993-1024.
• Sur, Melda. “6356 Sayılı Kanununun Uluslararası Normlar Açısından Değerlendirilmesi.” Çalışma ve Toplum Dergisi, no. 39 (2013): 317-356.
• Sur, Melda. İş Hukuku Toplu İlişkiler. Ankara: Turhan, 2017.
• Şahlanan, Fevzi. Toplu İş Hukuku. İstanbul: Oniki Levha, 2020.
• Talas, Cahit. “Endüstriyel Demokrasi ve Türkiye'de Uygulanma Olanakları.” Ankara Üniversitesi SBF Dergisi 25, no. 2 (1970): 191-234.
• The European Trade Union-ETUI. Collective Bargaining. Erişim tarihi, Ocak 15, 2023. https://www.worker-participation.eu/National-Industrial-Relations/Across-Europe/Collective-Bargaining2.
• Traxler, Franz and Bernd Brandl. The Economic Effects of Collective Bargaining Coverage: A Cross-National Analysis. Geneva: ILO, 2009.
• Traxler, Franz. “Employer Associations, Institutions and Economic Change: A Crossnational Comparison.” Industrielle Beziehungen/The German Journal of Industrial Relations, Collective Actors in Industrial Relations: Which Future? 11, no. 1/2 (2004): 42-60.
• Tuncay, A. Can ve F. Burcu Savaş-Kutsal. Toplu İş Hukuku. İstanbul: Beta, 2019.
• Türkiye Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu. Covid-19 Salgını Günlerinde Türkiye’de Sendikalaşmanın Durumu Araştırması. İstanbul: Disk, 2020.
• Türkiye Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu. Türkiye’de Sendikalaşma, Toplu İş Sözleşmesi Kapsamı ve Grevler (2013-2019). İstanbul: Disk, 2019.
• Uçkan Hekimler, Banu. “Two Steps Forward, One Step Back, or Vice Versa: The New Legal Framework of Collective Labour Relations In Turkey.” European Review of Labour and Research 19, no. 4 (2013): 569-579.
• Uçkan Hekimler, Banu. “Türkiye’de Kamu Sektöründe Yeni Bir Endüstri İlişkileri Sistemine Geçişin Habercisi: Kamu Kesimi Toplu İş Sözleşmesi Çerçeve Anlaşma Protokolleri.” Çalışma ve Toplum Dergisi, no. 61 (2019): 903-916.
• Ulucan, Devrim. “Toplu İş Sözleşmesi Özerkliği ve Yetki Sorunu.” Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, no.1 (2014): 581-594.
• Visser, Jelle, Susan Hayter and Rosina Gammarano. Trends In Collective Bargaining Coverage: Stability, Erosion Or Decline?. Geneva: ILO, 2017.
• Visser, Jelle. “Union Membership Statistics In 24 Countries.” Monthly Labor Review, January (2006): 38-49.
• Visser, Jelle. “What Happened To Collective Bargaining During The Great Recession?.” IZA Journal of Labor Policy, no. 59 (2016): 1-35.
• Visser, Jelle. “Can Unions Revitalize Themselves?.” International Journal of Labour Research 9, no. 1-2 (2019): 17-48.
• Visser, Jelle. “Extension Policies Compared: How the Extension of Collective Agreements Works in the Netherlands, Switzerland, Finland and Norway.” In Collective Agreements: Extending Labour Protection, edited by Hayter, Susan and Jelle Visser. 33-64. Geneva: ILO, 2018.
• Yorğun, Sayım. “Sendikaların Toplu Pazarlık Yetkisi ve Kamu Toplu İş Sözleşmeleri Çerçeve Anlaşma Protokolü’nün Hukuki Boyutu.” Çalışma ve Toplum Dergisi, no. 76 (2023): 97-120.