Migration and Refugees From The Point of View of Human Rights: An Examination in The Context of The Decisions of The Constitutional Court and The European Court of Human Rights

Yıl 2023, Cilt: 5 Sayı: 2, 709 - 746, 30.12.2023

Bayram Doğan

https://doi.org/10.47136/asbuhfd.1360687

Öz

Although there are no direct regulations in the European Convention on Human Rights regarding the rights of refugees and asylum seekers, the Convention is one of the most important conventions in terms of protecting the rights of these people. While certain conditions are sought for the implementation of the principle of non-refoulement to refugees in the 1951 Geneva Convention Relating to the Legal Status of Refugees, the absence of these conditions in the ECtHR provides wide field of application to the Convention. The European Court of Human Rights, the judicial body, deals with the rights of refugees within the scope of the European Convention on Human Rights. International legislation was transferred to Turkish domestic law with the Law on Foreigners and International Protection, which was prepared considering the individual application to the Constitutional Court and the violation decisions of the ECtHR. The Constitutional Court verdicts includes similar analyses to the ECtHR decisions The justification of The Constitutional court decisions illustrates the reports of international organizations and guides the practitioners.

Anahtar Kelimeler

Human Rights, Migration, Refugee, non-refuelement principle

İNSAN HAKLARI AÇISINDAN GÖÇ VE MÜLTECİLİK: ANAYASA MAHKEMESİ İLE AVRUPA İNSAN HAKLARI MAHKEMESİ KARARLARI BAĞLAMINDA İNCELEME

Öz

Mülteci ve sığınmacıların haklarına ilişkin Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nde (AİHS) doğrudan düzenlemeler yer almamış olsa da AİHS, bu hakların korunması açısından en önemli sözleşmelerden biridir. 1951 Mültecilerin Hukuki Statüsüne İlişkin Cenevre Sözleşmesi’nde mültecileri geri göndermeme kuralına birtakım istisnalar getirilmişken, AİHS’de bu istisnaların olmaması, Sözleşme’ye daha geniş bir uygulama alanı sağlamaktadır. Sözleşme’yi uygulayan yargı organı Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) ise, mültecilerin haklarını AİHS hükümleri kapsamında ele almaktadır. Türk hukukunda da Anayasa Mahkemesi’ne (AYM) bireysel başvurunun getirilmesi ve AİHM’nin ihlal kararları göz önüne alınarak düzenlenen Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu (YUKK) ile uluslararası mevzuat Türk hukukuna dahil edilmiştir. Anayasa Mahkemesi’nin de kararlarında, AİHM kararlarına paralel incelemeler yaptığı ve uluslararası kuruluşlarının raporlarını esas aldığı ve uygulamacılara yol gösterdiği görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

İnsan Hakları, Göç, Mülteci, Geri Göndermeme İlkesi

Kaynakça

• Avrupa Birliği Temel Haklar Ajansı. Sığınma, Sınırlar ve Göç İle İlgili Avrupa Hukuku El Kitabı. Lüksemburg: Avrupa Birliği Resmî Yayınlar Ofisi, 2014.
• Aybay, Rona ve Dardağan Kibar, Esra. Yabancılar Hukuku. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2010.
• Bayata Canyaş, Aslı. “Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu Kapsamındaki Geri Gönderme Yasağının Uygulanma Koşullarının AİHM Kararları Çerçevesinde İrdelenmesi.” Hacettepe Hukuk Fakültesi Dergisi 5, no. 1 (2015): 73-90.
• Bayraktaroğlu Özçelik, Gülüm. “Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu Hükümleri Uyarınca Yabancıların Türkiye’den Sınır Dışı Edilmesi.” TBBD no. 108 (2013): 225-258.
• Birtane, Şermin ve Alkan, Fatih ve Kozan, Ali ve Yıldız, Ferhat ve Yazıcı, Hilal ve Öncel, Çağlar ve Barın, Taylan. Özel Hayata ve Aile Hayatına Saygı Hakkı Karar Özetler. Ankara: AYM Yayınları, 2021.
• Bozbeyoğlu, Eda. “Mülteciler ve İnsan Hakları”, Hacettepe Üniversitesi İletişim Fakültesi Kültürel Çalışmalar Dergisi 2, no. 1 (2015): 60-80.
• Çeçen, Anıl. İnsan Hakları. Ankara: Astana Yayınları, 2020.
• Çiçekli, Bülent. 648 Sayılı Kanun’la Güncellenmiş Yabancılar ve Mülteciler Hukuku. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2016.
• Çiçeksöğüt, Adem. “Uluslararası Göç Hukuku Perspektifinde Yerinden Edilmiş Suriyeliler’in Türkiye’deki Statüsü.” Kırklareli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 6, no. 2 (2017): 1-20.
• Demirkıran, Eyüp Kaan. “İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi ve 1982 Anayasası Bağlamında Etkili Başvuru Hakkı ve Adil Yargılanma Hakkının Kapsam Alanlarının Karşılaştırılması.” Türk-Alman Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 2, no. 1 (2020): 49-88.
• Doğan, İlyas. İnsan Hakları Hukuku Ders Kitabı, (Ed.: Adalet Kahvecioğlu), Ankara: Astana Yayınları, 2013. Edwards, Alice. “Human Rights, Refugees and the Right’ “to Enjoy” Asylum.” International Journal of Refugee Law 17, no. 2 (2005): 293-330.
• Efe, Salih ve Ulusoy, Orçun. 117 Soruda Mültecilik Hakları. Ankara: İnsan Hakları Gündemi Derneği Yayını, 2013.
• Ekşi, Nuray. “İltica Talepleri Reddedilerek Türkiye’den Sınır Dışı Edilmelerine Karar Verilen Yabancılara İlişkin AİHM Kararlarının Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu’na Etkisi.” Türkiye Adalet Akademisi Dergisi 5, no. 19 (2014): 74-80.
• Ekşi, Nuray. 6458 Sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu’nda İdari Gözetim. İstanbul: Beta Yayınları, 2014.
• Ekşi, Nuray. “İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi’nin 6. Maddesinin Yabancıların Sınırdışı Edilmesine Uygulanıp Uygulanamayacağı Sorunu.” Milletlerarası Hukuk Bülteni 29, no. 1-2 (2009): 119-140.
• Ekşi, Nuray. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Abdolkhani ve Karimnia Türkiye Davası, Mülteci ve Sığınmacı Hukuku Açısından Değerlendirme, İstanbul: Beta Yayınları, 2010.
• Ergül, Ergin. “Uluslararası Hukuk ve Türk Mevzuatında Yabancı Kavramı ve Türleri.” Türk İdare Dergisi, no. 475, (2012): 213- 228.
• Erdil, Bülent. “Göç Ve Mülteci Hareketlerinin Türkiye’nin Göç Politikalarına Etkileri.” Bilge Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 4, no. 2 (2020): 71-86.
• Giakoumopoulos, Christos. “Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararlarının İnfazı ve Anayasa Mahkemelerinin Rolü.” Anayasa Mahkemesi Yayınları Anayasa Yargısı Dergisi 33, no. 1 (2016): 35-43.
• Göçmen, İlke. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Işığında Avrupa Birliği ve Türkiye Göç Hukuku, Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2015.
• Gölcüklü, Feyyaz/Gözübüyük Şeref. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Uygulaması, 11. Ek Protokole Göre Hazırlanıp Genişletilmiş, Ankara: Turhan Kitapevi, 2003.
• Göztepe, Ece. “Bireysel Başvuru Kararlarının İcrası: Anayasa Mahkemesi’nin Doğrudan ve Dolaylı “Çağrı Kararları” Üzerine Bir İnceleme.” Anayasa Yargısı Dergisi 38, no. 1 (2021): 43-83.
• Gözübüyük, A. Şeref. Anayasa Hukuku. Ankara: Turhan Kitapevi, 2006.
• Hekimoğlu, Mehmet Merdan. “İnsan Haklarının Tarihsel Perspektif İçerisindeki Gelişimi.” Journal of Management and Economics Research 1, no. 1 (2003): 73-92.
• İneli Ciğer, Meltem. “Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararları Işığında Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu’nda Aralık 2019’da Yapılan Bazı Değişikliklerin Değerlendirilmesi.” Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi 26, no. 2 (2020): 699-725.
• Kaplan, Recep ve Hüseyin Turan ve Aydın Şimşek. “Bireysel Başvuru Kişi Hürriyeti ve Güvenliği Hakkı Seçme Kararlar.” Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru Sisteminin Desteklenmesi Ortak Projesi, (2016): 571-617.
• Kara, Uğur ve Şen, İlker Gökhan ve Nalbant, Atilla ve Karakaş, Ayşe Işıl. “İnsan Hakları ve Kamu Özgürlükleri Kavramları ve Tarihsel Gelişimi.” Ayşe Işıl Karakaş ve İlker Gökhan Şen (Ed.). İnsan Hakları ve Kamu Özgürlükleri. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları, 2015.
• Karabulut, Ümran. “İnsan Hakları Perspektifinden Göç ve Mültecilik: 1951 Mültecilerin Hukuki Statüsüne İlişkin Cenevre Sözleşmesi ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Karşılaştırması.” Sakarya Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 10, no. 2 (2022): 903-923.
• Karataş, İbrahim. “Türkiye’nin Vatandaşlık Politikalarının Öteki Algısındaki Rolünü Suriyeli Mülteciler Üzerinden Düşünmek.” Süleyman Demirel Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, no. 50, (Ağustos 2020): 17-42.
• Korkut, Levent. “Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararlarının Devletlerin Sığınmacıları Sınır Dışı Etme Egemen Yetkisine Etkisi: Türkiye Örneği.” Ankara Barosu Dergisi 66, no. 4 (2008): 20-35.
• Kuşçu, Döndü. “Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu Hükümleri Uyarınca Sınır Dışı Edilmelerine Karar Verilen Yabancıların İdari Gözetim Altına Alınmaları.” Dicle Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 22, no. 37 (2017): 241- 284.
• Küçük, Adnan. Anayasa Hukuku, Ankara: Orion Yayınları, 2013.
• Küçük, Adnan. Siyasî Partilere İlişkin Yasaklamalar, Ankara: Asil Yayınevi, 2005.
• Uslu, Ferhat ve Özdemir Ali, “Yaşama Hakkı Bağlamında Denizlerde Geri Gönderilmeme (Non Refoulement) İlkesi.” Ombudsmanlık Akademik 3, no. 6 (2017): 49-78.
• Ovacık, Gamze. “Türk Anayasa Mahkemesinin İçtihadı Işığında Sınır Dışı Kararlarına Karşı Yargısal İtirazın Hukuki Etkisi.” Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi 26, no. 2 (2020): 1047-1062.
• Özkan, Işıl. Göç ve Sığınma Hukuku, Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2018.
• Özkerim Güner, Neslihan. “Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin Mültecilerin Haklarının Korunmasındaki Rolü.” Göç Araştırmaları Dergisi 2, no. 2 (2016): 212-241.
• Tanör, Bülent. Türkiye’nin İnsan Hakları Sorunu, İstanbul: BDS Yayınları, 1994.
• TBMM İnsan Hakları İnceleme Komisyonu. Edirne, Kırklareli ve İstanbul İllerinde Bulunan Geri Gönderme Merkezleri Hakkında İnceleme Raporu, Ankara: TBMM İnsan Hakları İnceleme Komisyonu Yayınları, 2012.
• TİHEK, İnsan Haklarının Korunması ve Geliştirilmesi 2019 Yılı Raporu, Ankara: TİHEK Yayınları, 2019.
• Yazar, Ertuğrul. “Mültecilerin İnsan Haklarının Korunmasında Anayasa Mahkemesinin Rolü.” Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 26, no. 4 (2022): 313-350.
• Yılmaz, Abdurrahman. “Uluslararası Göç: Çeşitleri, Nedenleri ve Etkileri.” Turkish Studies–International Periodical for the Languages, Literature and Histroy of Turkish or Turkic 9, no. 2 (2014): 1685-1704.