AZERBAYCAN TÜRKÇESİ İLE TÜRKİYE TÜRKÇESİNİN CÜMLE ÖĞELERİ BAKIMINDAN KARŞILAŞTIRILMASI

Yıl 2018, Cilt: 5 Sayı: 11, 69 - 88, 30.11.2018

Hacı Dağlı

Öz

Bu çalışmada Türk dillerinin sınıfladırılmasında
genel olarak Güney-batı  (Oğuz) grubuna
dâhil olan “Azerbaycan Türkçesi ile Türkiye Türkçesinin cümle öğeleri
bakımından karşılaştırmalı bir çalışma yapılmıştır. Türkiye Türkçesi ile
Azerbaycan Türkçesinin cümle öğeleri karşılaştırarak, her iki dilin cümlenin
öğeleri olan “özne, yüklem, nesne, yer tamlayıcısı ve zarf başlıkları altında
ele alınarak incelenmiştir, yapılan incelemede her iki dilin cümle öğeleri
arasındaki benzerlikler ve farklar ortaya konmaya çalışılmıştır ve bu
karşılaştırma sonucunda her iki Türkçenin cümle öğeleri bakımından ayıran
yönlerin az olduğu, benzer yönlerin ise fazla olduğu görüldü. Özellikle belirtmemiz gerekir ki cümle öğeleri
tasnifinde her iki dile özgü olan edebi metinlerden örnekler seçilerek üzerinde
tahliller yapılarak ortak ve farklı özellikler mükayese edilmiştir. Ayrıca,
Türkiye Türkçesi ile Azerbaycan Türkçesi cümle öğeleriyle ilgili yapılan
çalışmalar (Tahir Nejat Gencan’ın “Dilbilgisi” kitabı, Pr. Dr. Tuncer
Gülensoy’un “Türkçe El Kitabı” adlı eseri, Haydar Edikun’un “Türk Dilbilgisi”
adlı kitabı, Q. Ş. Kazımov’un “MüassirAzərbaycan Dili”, Tofiq Hacıyeva, Nizami
Cefərov ve Nəzami Xudiyev’in “Azərbaycan Dili”, vb.) esas alınarak gidilmiştir.  (Not: Her iki türkçeyi karşılaştırdığımızda terim
karmaşası göze çarpmaktadır. Örneğin, Türkiye Türkçesindeki olan nesne,
Azerbaycan Türkçesindeki karşılığı “tamamlıq”, vs. )

Anahtar Kelimeler

Azerbaycan Türkçesi, Türkiye Türkçesi, Özne, Yüklem, Nesne, Yer Tamlayıcısı ve Zarf.

Kaynakça

• & Banguoğlu, Tahsin (2007). Türkçe’nin Grameri. 8. Baskı. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. & Cavid, Hüseyn (2007). Dram Əsərləri. Bakı Avrasiya Press Nəşriyyatı. & Ediskun, Haydar (2004). Türk Dilbilgisi. 9. Basım. İstanbul: Remzi Kitabevi. & Ergin, Muharrem (2009). Türk Dil Bilgisi. İstanbul: Bayrak Basım/Yayım/Tanıtım. & Gencan, Nejat Tahir (1971). Dilbigisi. Gözden Geçirilmiş 2. Baskı. İstanbu: Türk Dil Kurumu Yayınları. & Gülensoy, Tuncer (2010). Türkçe El Kitabı. 6. Baskı. Ankara: Akçağ Yayınları. & Hacıyeva Tofiq, Cefərov Nizami, Xudiyev Nəzami (2009). Azərbaycan Dili. Bakı: Aspoliqraf Nəşriyyatı. & Hacıyeva, Qalibə Əli qızı (2008). Dilimiz Tariximiz Yaddaşımız. Bakı: Araz Nəşriyyatı. & Hatiboğlu, Vecihe (1963). Kelime Grupları ve Kuralları, TDAT-Bell. Ankara, 1988, s. 204. & Karadüz, Ednan ve Karadüz Oğuz Eren (2003). Türk Dili. Erzurum: Aktif Yayınevi. & Kazımov, Q. Ş. (2004). Müassir Azərbaycan Dili.Sintaksis. İkinci Nəşri. Bakı: “Aspoliqraf LTD” MMC, 2004, 496 səh. & Kərəmqızı Ülviyyə (2016). Qızıl Alma. Bakı: Elm və təhsil, 148. səh & Kısakürek, Necip Fazıl (2008). Bir Adam Yaratmak.25. Basım. İstanbul: Büyük Doğu Yayınları. & Kulin, Ayşe (2013). Dönüş. Birinci Basım. İstabul: Remzi Kitabevi & Nağısoylu Möhsün, Zeynalı Mehman (2009). Azərbaycan Dili. Bakı: Araz Yayınları. & Oğuz, Yunus (2010). Nadir Şah (Tarixi Roman). Üçüncü Nəşr. Bakı: B. Apostrof 2010. 560 səh. & Oğuzkan, Ali (2001). Örneklerle Türkçe ve Kompozisyon Bilgileri. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi. & Özcan, Nusret (2016). Leylâ ile Mecnûn Kalbin Şehrâyini. 16. Baskı. İstanbul: Eşik Yayıncılık. & Özkan, Mustafa (2013). Türkçe Cümle Bilgisi. 1. Baskı. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Web-Ofset & Tesisleri. & Özmen, Mehmet (2013). Türkçe’nin Sözdizimi. Birinci Baskı. Adana: Karahan Kitabevi. & Rasim, Ahmet (2012). Şehir Mektupları. İstanbul: Eflatun Matbaası. & Sultanov, EynəliBəy (2016). Hekayələr. Bakı: Elm və təhsil Nəşriyyatı.