OSMANLI DEVLETİ KLASİK ÇAĞINDA KADILIK KURUMU VE FONKSİYONLARI

Yıl 2019, Cilt: 6 Sayı: 4, 34 - 40, 30.04.2019

Kadir Caner Doğan

Öz

Türk-İslam devletlerinde devletin temel direği
olarak adalet örgütü gösterilmektedir. İslam dininin esaslarına bakıldığında da
temelde adalet üzerine örüldüğü anlaşılmaktadır. Bu bakımdan tarihte kurulan
İslam ve Türk-İslam devletleri adalete ve onu meydana getiren örgütlere büyük
önem vermişler, bunu devletin temel kamu kamu politikası haline getirmişlerdir.
Hükümdar, adaletin işlemesinde bizzat sorumlu olmasına rağmen, görev ve işlev
yoğunluğundan dolayı bazı aracı kurumlara bu görevi vermiştir. Osmanlı
Devleti’nde de sözü edilen örgüt ve mekanizmalara değer verilmiş, yargı
işlerinden sorumlu teşkilat olarak Kadılık meydana getirilmiştir. Kadılık,
Osmanlı adalet sisteminin temelidir ve bu teşkilat devlette uzun yıllar başarı
ile tesis edilmiştir. Kadı, özellikle Osmanlı taşrasında hem yargı görevlisi
hem de idari ve beledi görevlerle donatılmış önemli bir kamu görevlisiydi. Bu
çalışmada Osmanlı Devleti’nin klasik çağında kadılık kurumunun yapısal
özellikleri ve işlevsel fonksiyonları açıklanmak istenmektedir. Bu şekilde
Osmanlı adalet örgütü ve toplum-idare ilişkileri değerlendirilmeye
çalışılmaktadır. Sonuç bölümündeki konu ile ilgili olarak yapılan son bir değerlendirme
ile çalışma sonlandırılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Devleti, Adalet, Yargı, Kadı

Kaynakça

• Akça, Gürsoy & Hülür, Himmet (2006). “Osmanlı Hukukunun Temelleri ve Tanzimat Dönemindeki Hukuksal Yeniliklerin Sosyo-Politik Dinamikleri”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 19: 295-321.Akdağ, Mustafa (1955). Osmanlı Müesseseleri Hakkında Notlar, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 13(1-2): 27-51.Akgündüz, Ahmed (2009). İslam Hukukunun Osmanlı Devletinde Tatbiki: Şerliye Mahkemeleri ve Şerliye Sicilleri, İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, 14: 13-48.Aliağaoğlu, Alpaslan ve Uğur, Abdullah (2016). Osmanlı Şehri, Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, Ağustos, 38: 203-226.Anıl, Yaşar Şahin (2015). Osmanlı Düzeninde Kadılık, İstanbul: Legal Yayıncılık.Arık, Fedai Şamil (1999). Osmanlılar'da Kadılık Müessesesi, Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, 8: 1-172.Arslanboğa, Kadir (2006). Osmanlı’da Kadılık, Kardelen, 53-Ekim/Aralık 2006,file:///H:/Yay%C4%B1nlanm%C4%B1%C5%9F%20%C3%87al%C4%B1%C5%9Fmalar%202/osmanlda%20kad%C4%B1/Kardelen%20Dergisi.html (10.01.2019).Aydın, M. Akif (2017). Türk Hukuk Tarihi, İstanbul: Beta Yayım Basım.Bozatay, Şeniz Anbarlı ve Demir, Konur Alp (2014). Osmanlı Adli ve İdari Sisteminde Kadılık: Kurumsal Bir Değerlendirme, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(10), Haziran: 71-89.Durhan, İbrahim (2008). Tanzimat Döneminde Osmanlı Yargı Teşkilâtındaki Gelişmeler, Erzincan Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, XII(3-4): 55-111.Ekinci, Ekrem Buğra (2005). Osmanlı Devleti’nde Mahkemeler ve Kadılık Müessesesi Literatürü, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 13(5): 417-439.Erçin, Abdülkadir (2015). Osmanlı Devleti’nde Kadı ve Şer’i Mahkemeler, Bartın Üniversitesi Çeşm-i Cihan: Tarih Kültür ve Sanat Araştırmaları E-Dergisi, Yaz, 2(1): 15-23.Feyzioğlu, Hamiyet Sezer ve Kılıç, Selda (2005). Tanzimat Arifesinde Kadılık- Naiplik Kurumu, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih‐Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü Tarih Araştırmaları Dergisi, XXIV(38): 31–55.Karatepe, Şükrü (1990). Osmanlı Siyasi Kurumları: “Klasik Dönem”, İstanbul: İşaret Yayınları.Kocaoğlu, Serhat Sinan (2010). Tarihsel Perspektifi ile Türk-İslam Hukukunda Savunma Hakkı ve Müdafi, Ankara Barosu Dergisi, 4: 61-78.Ortaylı, İlber (2017). Hukuk ve İdare Adamı Olarak Osmanlı Devleti’nde Kadı, İstanbul: Kronik Kitap.Ökmen, Mustafa ve Parlak, Bekir (2010). Kuramdan Uygulamaya Yerel Yönetimler: İlkeler Yaklaşımlar ve Mevzuat, Bursa: Alfa Aktüel Yayınları.Özdemir, Hüseyin (2001). Osmanlı Devletinde Bürokrasi, İstanbul: Okumuş Adam Yayınları.Özkorkut, Nevin Ünal (2008). Yargı Bağımsızlığı Açısından Osmanlı’da ve Günümüz Türkiyesi’nde Yargıya Genel Bir Bakış, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 57(1): 225-242.Şentop, Mustafa (2006). Tanzimat'tan Önceki Dönemde Osmanlı Mahkemelerinin Görev ve Yetkisi, Türk Hukuk Tarihi Araştırmaları, I, Bahar: 87-105.