EBÜ'L KÂSIM es-SEMERKANDÎ ve es-SEVÂDÜ’L-A‘ZAM'DA GEÇEN HADİSLERİN GENEL DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2019, Cilt: 6 Sayı: 5, 371 - 380, 31.05.2019

Mücahit Zagga , Hüseyin Kahraman

Öz

Ebü'l Kâsım es-
Semerkandî, Mâturîdî âlimleri içerisinde kelam
ilmine en hâkim olan âlimler arasındadır. İslam düşünce tarihinde önemli bir yere
sahip olan Hakîm es- Semerkandî’nin incelenmesi, hem kelam tarihi hem de İslam
düşünce tarihi içerisinde özgün olan yorumları anlayıp metotları kavramak suretiyle
modern dünya ile ilişkili olarak inanç esaslarını algılamak için çok önemlidir.
es-Sevâdü’l-a‘zam eseri ehl-i Sünnet itikadına göre yazılmışır. Aynı zamanda
yazar, fıkıh ile kelam bilimlerine de değinmiştir. Müellifin hadisçiliği diğer
muhaddis âlimlere nazaran, kefesi ağır basmamıştır. Nitekim İmam Semerkandî'nin
adı, Rical (Cerh ve Tadil) kitaplarında zikredilmezken, neredeyse bütün Hanefî
Tabakât müellifleri, imam Ebü'l Kâsımı'n ismini eserlerinde sadece kelamcı ve
fıkıhçı olarak kaydetmişlerdir. Bu makalede imam Semerkandî'nin kişiliğini
ortaya çıkartıp ve es-Sevâdü’l-a‘zam adlı eserdeki hadisleri genel bir şekilde
tanıtıp, daha sonra itikad, fıkıh ve kelam ilimleri ile temas kurarak müellifin
bağlı olduğu gelenek bağlamında özgün yorumlar yapmak amacıyla hazırlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

İslam, , Hadis, , İman, , Kelam.

Kaynakça

• Akl, Nâsır b. Abdülkerim el-Akl, el-Havâric evvelü'l-fıraki fî târîhi'l-İslâm, Riyad: Dâru İşbîliya 1998.Bağdâdî, İsmail b. Muhammed el- Bağdâdî, Hediyyetü'l-‘Ârifîn, Beyrut: Dârü İhyâi't-Türâs'l-Arabî 1951.Bayrak, H. K. K. (2017). Hakîm es-Semerkandî ve Kelamî Görüşleri. (Yüksek Lisans Tezi). Bayburt: Bayburt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.Beyhakî, Ebû Bekir Ahmed b. Hüseyin b. Ali el-Beyhakî, İsbâtü azâbi'l-Kabr, thk. Şeref el-Kuda, Amman:Dârü'l-Furkân 1405.Buhari, Muhammed b. İsmail el-Buhârî, Halku Ef‘âli'l-‘ibâd, thk. Abdurrahman ‘Amîre, Riyad:Dârü'l-Ma‘ârif 1398.Can, Mustafa, ''Hakîm es-Semerkandî'', DİA, İstanbul 1997, XV, 193.Çelebi İ., Güdekli, H. N. (2014). “Kelâm İlminin Ortaya Çıkışı ve Diğer İslâmî İlimlerle İlişkisi”, İslâmî İlimlerde Metodoloji– IV Temel İslâm İlimlerinin Ortaya Çıkışı ve Birbirleriyle İlişkileri, İstanbul: Ensar Yayınları. Dârekutnî, Ebü'l-Hasan Ali b. Ömer b. Ahmed ed-Dârekutnî, Rüyetullah, thk. İbrahim Muhammed, Ürdün:Mektebetü'l-Manâr 1411.Elbânî, Muhammed b. Nasir ed-Dîn b. Nuh, el-İsrâ ve'l-Mî‘râc, Ammân: el-Mektabetü'l-İslâmiyye 2000.el-İshahânî, Ebu Nuaym Ahmed b. Abdullah b. İshak el-İsfahânî, Fezâilü'l-hülefâi'l-erba‘ati ve ğayrihim, thk. Salih b. Muhammed, Medine:Dârü'l-Buhârî 1997.Eş‘arî, Ebü’l-Hasen Ali b. İsmâîl b. Ebî Bişr İshâk b. Sâlim el-Eş‘arî el-Basrî, Makâlâtü'l-İslâmiyyîn, thk.Na‘îm Zarzûr, Mısır:el-Mektebetü'l-‘Asriyye 2005.Fendik, Eduvard Fendik, İktifâü'l-Kunu‘, Mısır: Matba‘tu't-Telîf 1896.Gazzî, Takiyyüddîn ed-Dârî el-Gazzî, et-Tabakâtü's-Sünniyye fî Tarâcimi'l-Hanefiyye, thk. Abdulfettah el-Hilû, Riyad 1983.Halîfe, Mustafa b. Abdullah Hacı Halîfe, Keşfü'z-Zünûn, Beyrut: Dârü İhyâi't-Turâsi'l-Arabî 1941.İbn Hazm, Ebû Muhammed Ali b. Ahmed b. Saîd b. Hazm el-Endelüsî el-Kurtubî, el-Fasl fi'l-Milel ve'l-Ehvâ ve'n-Nihal, Kahire:Mektebetü'l-Hâncî,trs.‘İmrânî, Yahya b. Salim el-Yemenî el-‘İmrânî, el-İntisâr fi'reddi alel-Mu‘tezileti'l-Kaderiyeti'l eşrâr, thk. Su‘ûd b. Abdülaziz, Riyad: Advâu's-Selef 1999.Kaffârî, Nâsır b. Abdullah b. Ali el-Kaffârî, Usûlü mezhebi'ş-Şî‘a, Riyad: Câmi‘atu Muhammed b. Su‘ûd 1414.Kahraman, Hüseyin,(2005). ‘’Kelâmdaki Bilgi Teorisinin Hadis İlmi Üzerindeki Etkileri”, Uludağ Üniversitesi: İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı 1, Bursa, s. 89-110.Kehhâle, Ömer b. Rıza b. Muhammed Kehhâle, Mu‘cemü'l-müellifîn, Beyrut: Dârü İhyâi't-Türâsi'l-Arabî 1957.Kureşî, Abdulkadir b. Muhammed b. Nasrullah el-Kureşî, el-Cevâhirü'l-mudıyye fî tabakâti'l-Hanefiyye, Kitâbhâne:Kıratşî, trs.Leknevî, Ebü’l-Hasenât Muhammed Abdülhay b. Muhammed el-Leknevî, el-Fevâidü'l behiyye fî tarâcimi'l-Hanefiyye, thk. Muhammed Bedreddîn, Mısır: Dârü's-Se‘âde 1324.Murat, A. K. I. N. (2017). Hakîm es-Semerkandî’nin “es-Sevâdü’lA ‘zam” İsimli Eseri Bağlamında Mâtüridî Akâid Eserlerinde Fıkhî Konulara Yer Verilmesinin Muhtemel Nedenleri. İlahiyat Tetkikleri Dergisi, (47), 103-118.Özarslan, Selim, (2002). ‘’Es- sevâdü’l A‘zam ile El- Akidetu’t- Tahâviyye’nin İçerik Açısından Karşılaştırmalı Tahlili’’, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 12, Sayı: 2, Elazığ 2002, s. 439-458.Özel, A. (2013). Hanefî Fıkıh Âlimleri, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.Şahin, M. K. (2015). ‘’Mâturidi Kelâmcısı Hâkim es- Semerkândi’nin (342/953) Sem‘iyyât’a Dair Görüşleri’’, Bayburt Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt: 2- Sayı: 2, Bayburt. Şehristânî, Ebü'l-Feth Muhammed b. Abdülkerim eş-Şehristânî, el-Milel ve'n-nihal, thk. Muhammed Kîlânî, Beyrut: Dârü'l-M‘arife 1975.Sem‘ânî, Ebû Sa‘d Abdülkerîm b. Muhammed b. Mansûr es-Sem‘ânî, el-Ensâb, thk. Abdurrahman b. Yahya el-Muellemî, Haydarabat: Dâiratü'l-Ma‘ârifi'l-‘Osmâniyye 1962.Serkîs, Yusuf b. İlyân b. Musa Serkîs, Mu‘cemü'l-Matbû‘ât, Mısır: Matba‘tu-Serkîs 1928.Zehebî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ahmed b. Osman b. Kaymaz ez-Zehebî, İsbâtü'ş-şefâ‘a, thk. İbrahim Abdülmecit, Riyad:Edvâu's-Selef 2000.Ziriklî, Ebû Gays Muhammed Hayrüddîn b. Mahmûd b. Muhammed ez-Ziriklî ed-Dımeşkî, el-A‘lâm, Beyrut: Dârü'l-İlm li'l-Melâyîn 2002.