DAVRANIŞSAL İKTİSAT VE VERGİ UYUMU ARASINDAKİ İLİŞKİ ÜZERİNE GENEL BİR DEĞERLENDİRME

Yıl 2019, Cilt: 6 Sayı: 5, 65 - 76, 31.05.2019

Ahmet Tekin , Özlem Sökmen Gürçam

Öz

Son yıllarda yapılan araştırmalar bireylerin iktisadi kararlarında her zaman rasyonel davranmadıklarını aynı zamanda psikolojik durumlarının da tutum ve davranışlarına yansıttıklarını göstermektedir. Adam Smith’in Ahlaki Duygular Teorisi ile başlayan Davranışsal İktisadın babası olarak tabir edilen Katona ile devam eden Kahneman ve Thaler ile genişleyen Davranışsal İktisat yeni bir bilim dalı olarak kabul edilmiştir. Davranışsal iktisat ekonomik olarak alınan kararlarda duyguların, ön yargıların, tutumların kısaca sosyal psikolojik faktörlerin etkili olduğunu savunmaktadır. Mükelleflerinde vergiye uyum konusunda sosyal – psikolojik durumlarına göre hareket etmeleri nedeniyle bu çalışmada davranışsal iktisat ve vergi uyumu arasındaki ilişki üzerine genel bir değerlendirme yapılmaktadır. Çalışmada öncelikle davranışsal iktisadın teorik çerçevesi ve gelişimi açıklanmakta daha sonra vergi uyum kavramını gönüllü uyum/gönüllü uyumsuzluk olarak inceleyerek davranışsal iktisat ve vergi uyumu arasındaki ilişki değerlendirilmektedir. Son olarak gelecekteki çalışmalara fayda sağlaması açısından öneriler sunulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Davranışsal İktisat, Vergi uyumu, Beklenti Teorisi, Çerçeveleme Etkisi

Kaynakça

• ALTUNÖZ U. Ve Altunöz, H. (2016), Davranışsal Ekonomi (Nörofinans), Seçkin Yayınları, Birinci Baskı, Ankara. ANGNER, E. And Loewenstein G. (2006), Behavioral Economics, Elsevier’s Handbook of the Philosophy of Science, Vol. 5, page: 1-78. ASHRAF, N.; Camerer C. F. And Lowenstein G. (2005), Adam Smith, Behavioral Economist, Journal of Economic Perspectives, Vol: 19, No:3, page: 131-145. BARBERIS, N. (2018), Richard Thaler And The Rise of Behavioral Economics, The Scandinavian Journal of Economics, 120(3), pp:661-684. CAMERER C. F. And Lowenstein G. (2010), Behavioral Economics: Past, Present, Future, http://www.its.caltech.edu/~camerer/ribe239.pdf, Erişim: 26.07.2018. CIALDINI, R. B. (2018), Why The World is Turning To Behavioral Science, (The Behavioral Economics Guide 2018), Ed: Samson A., Retrieved from http://www.behavioraleconomics.com. CHAPMAN K. Pike, L. E. (2013), Literature of Behavioral Economics, Part 1: Introduction and Books, Behavioral & Social Sciences Librarian, 32:4, pp: 205-223. CULLIS, J. G. And Lewis, A. (1997), Why People Pay Taxes: From a Conventional Economic Model to a Model of Social Convention, Journal of Economic Psychology, Vol: 18, pp: 305-320. CULLIS, J; Jones, P.; Lewis, A. (2007), Tax Compliance: Social Norms, Culture And Endogeneity, International Studies Program, Working Paper 07-22. DELL’ANNO, R. And Mourao P. (2012), Fiscal Illusion Around The World: An Analysis Using The Structural Equation Approach, Public Finance Review, 40(2), 270-299. DİLEYİCİ, D. (2006) “Vergileme, Algılama ve Mali Aldanma” der. Coşkun Can Aktan, Dilek Dileyici, İstiklal Y. Vural, Seçkin Yayıncılık, Ekonomi Kitapları Dizisi: 21. ESER, R ve Toigonbaeva D. (2011), Psikoloji ve İktisadın Birleşimi olarak Davranışsal İktisat, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 6(1), ss: 287-321. ÇETİN GERGER, G. (2011), Mükellef Hakları ve Vergiye Gönüllü Uyum, Legal/Hukuk Kitapları Dizisi, İstanbul. HOSSEINI, H. (2011), George Katona: A founding Father Of Old Behavioral Economics, The Journal of Socio-Economics, Vol: 40, pages: 977-984. JAMES, S., And Alley, C. (2004). Tax compliance, self-assessment and tax administration. Journal of Finance and Management in Public Services, Issue: 2 Volume: 2, pp: 27-42. KAHNEMAN, D. (2003a), Maps of Bounded Rationality: Psychology for Behavioral Economics, The American Economic Review, 93(5), pp: 1449-1475. KAHNEMAN, D. (2003b), A Psychological Perspective on Economics, The American Economic Review, 93(2), pp: 162-168. KATONA, G. And Donald J. H. (1978). Behavioral Economics, M. E. Sharpe, Inc. 21/ 4, page. 14-18. KİTAPCI, İ. (2014), Vergi Etiği ve Vergi Psikolojisi “Verginin Sosyo-Psikolojik Teorisi”, Seçkin Kitabevi, 2. Baskı, Ankara. KİTAPCI, İ. (2016), Bilişsel Psikolojinin Vergi Uyumuna Etkisi, Finans Politik & Ekonomik Yorumlar, Cilt: 53, Sayı: 611, ss: 57-69. KİTAPCI, İ. (2017a), Rasyonaliteden İrrasyonaliteye: Davranışsal İktisat Yaklaşımı ve Bilişsel Önyargılar, Maliye Araştırmaları Dergisi, Cilt: 3, Sayı:1, ss: 85-102. KİTAPCI, İ (2017b), Vergiye Psikolojik Bir Bakış, Gelir İdaresi Başkanlığı Tarafından Yayınlanan Vergi Aflarının Vergi Psikolojisi Açısından Değerlendirilmesi, Maliye Dergisi, Sayı: 173, ss: 439-466. KORNHAUSER, M. E. (2007), Normative and Cognitive Aspects of Tax Compliance Literatüre Review and Recommendations for The IRS Regarding Individual Taxpayers, Florida Tax Review. LEWIS, A.; Carrera S.; Cullis, C.; Jones P. (2008), Individual, Cognitive And Cultural Differences In Tax Compliance: UK and Italy Compared, Journal of Economic Psychology, Vol: 30, Page: 431-435. LOUREIRO, J. M. S. P. (2014), Behavioral Economics and Tax Compliance, The Role of Identifiability, Geographical distance and social Normas on Tax Compliance: An Experimental Study, FEP Economia E Gestao, Dissertation Proposal Master in Economics. ROTH, J. A.; Scholz J. T. ve Witte, A. D. (1989), Taxpayer Compliance, Vol: 1: An Agenda for Research Philadelphia: University of Pennsylvania Press. RUBEN, E. Ve Dumludağ, D. (2015), Davranışsal İktisadın Gelişimi, İktisat ve Toplum, Sayı: 58, sayfa: 4-9. RUBEN, E. Ve Dumludağ, D. (2018), İktisat ve Psikoloji, Derleyen, Dumludağ, D., Gökdemir, Ö., Neyse, L. Ve Ruben E, İktisatta Davranışsal Yaklaşımlar, İmge Kitabevi, Ankara. SENT, E.-M. (2004), Behavioral Economics: How Psychology Made Its (Limited) Way Back Into Economics, History of Political Economy, Vol: 36, No: 4, pp: 735-760. SKOUSEN M. (2007), İktisadi Düşünce Tarihi: Modern İktisadın İnşası, Adres Yayınları, 3. Baskı, Ankara. SIMON, H. (1955), A Behavioral Model Of Rational Choice, Quarterly Journal Of Economics, Vol: 69, No: 1, pp: 99-118. ŞTEFURA, G. (2012), A New Perspective On Indıvidual Tax Compliance: The Role Of The Income Source, Audit Probability and The Chance of Being Detected, The USV Annals of Economics and Public Administration, Volume 12, Issue 2(16), pp: 192-201. THALER, R and Benartzi S. (2004), Save More Tomorrow: Using Behavioral Economics to Increase Employee Saving, Journal of Political Economy, Vol: 112, No: 1, pp:164-187. TOMER, J. F. (2007), What Is A Behavioral Economics?, The Journal Of Socio-Economics, Vol: 36, pp: 463-479. TORGLER, B. (2003) Tax Morale: "Theory and Empirical Analysis of Tax Compliance", Dıssertation der Universität Basel zur Erlangung der Würde eines Doktors der Staatswissenschaften, Basel. TORGLER, B. (2004), “Tax Morale in Asian Countries”, Journal of Asian Economics Vol: 15, pp: 237-266. TRAUB, S. (1999), Framing Effect in Taxation, An Emprical Study Using The German Income Tax Schedule, Ed: Müller, W. A. And Bihn, M. Physica-Verlag, A Springer Verlag Company, YAYLA, H. E.; Özbek M. F.; Topal M. H.ve Cengiz E. (2009), Para Sevgisinin Vergi Ahlakı Üzerindeki Etkisi, Muhasebe ve Vergi Uygulamaları Dergisi, Cilt:2, Sayı:3, s.56. WEBER, R. And Dawes R. (2005). Behavioral Economics. In Neil J. Smelser & Richard Swedberg (eds.), The handbook of economic sociology (2nd ed.) (pp. 90-108). Princeton: Princeton University Press. WENZEL, M. (2005), Misperceptions of Social Norms About Tax Compliance: From Theory to Intervantion, Journal of Economic Psychology, Volume: 26, Issue: 6, pp: 862-883. WILKINSON, N. And Klaes M. (2012), An Introduction To Behavioral Economics, 2nd Edition, Palgrave Macmillan Press, UK.