AN EXAMINATION OF THE DEVELOPMENT OF CIVILIZATIONS AT DIFFERENT SPEEDS IN IBN KHALDUN AND JARED DIAMOND

Yıl 2017, Cilt: 4 Sayı: 12, 283 - 298, 01.12.2017

Ozan Arslan

Öz

Two thinkers of different times: Ibn Khaldun and Jared Diamond. Both refer to the uneven development of people in different places in the period they live in, such as economic and political areas. They try to explain the reasons for this disparity. Ibn Khaldun lived in the 14th century. In his book Mukaddime, he questioned why people living in different places of his age developed unequally. Ibn Khaldun divides the earth geographically into seven climate zone extending from east to west. In these climate zones, the first and second human settlements were fewer than the others. Population were low. However, the human settlements between the third and sixth zones were numerous. There were more cities. Population was crowded. Ibn Khaldun questioned why people living in different climate zone developed unequally and try to explain. About six hundred years after Ibn Khaldun, Jared Diamond, like Ibn Khaldun, wondered why people in his own aged eveloped unequally in different regions. In his book, Diamond, Guns, Germs, and Steel, "Why are European and Asian peoples now having wealth and power and not others? For example, why do America, Africa and Austrian natives go and kill the Europeans and Asians, did not take their sovereignty, can not dig their roots?" Ibn Khaldun and Diamond are thinkers of different ages, but both respond to people at different speeds in different places: geographical factors. Ibn Khaldun states that the unequal development of humans is caused by the temperature of the sun relative to the decline of the sun's rays. According to him, the rays of the sun come in the most appropriaten places in then Mediterranean basin. The people in this zone develop beter than the populations in other places by the temperate climate. Diamond also emphasizes the geographical advantages of the Mediterranean climate zone in Eurasia, especially the Fertile Crescent. The fact that this place has the appropriate climate and the availability of high-yielding domesticated plants and animals indicates that the people here have a more established resurrection than people in other places. He say she's developed faster than people in other places

Anahtar Kelimeler

Ibn Khaldun, Jared Diamond, Muqaddimah, History of the World

İBN-İ HALDÛN VE JARED DİAMOND’DA UYGARLIKLARIN FARKLI HIZDA GELİŞMESİNİN İNCELENMESİ

Öz

Farklı zamanların iki düşünürü: İbn-i Haldûn ve Jared Diamond. İkisi de yaşadıkları dönemdeki farklı yerlerde yaşayan toplumların iktisadi, siyasi gibi alanlarda eşitsiz gelişimine değinir. Bu eşitsizliğin nedenlerini açıklamaya çalışırlar. İbn-i Haldûn, 14. yüzyılda yaşamıştır. Mukaddime isimli eserinde, kendi çağında farklı yerlerde yaşayan toplumların neden eşitsiz geliştiğini sorgular. İbn-i Haldûn, yeryüzünü coğrafi olarak doğudan batıya doğru uzanan yedi iklim kuşağına bölmüştür. Bu iklim kuşaklarından birinci, ikinci, altıncı ve yedincisinde yerleşim yerleri diğer kuşaktaki yerlere göre azdı. Nüfusları düşüktü. Oysa üçüncü, dördüncü ve beşinci iklim kuşaklarındaki yerleşim yerleri çoktu. Şehirlerin sayısı daha fazlaydı. Nüfusları kalabalıktı. İbn-i Haldûn, farklı iklim kuşaklarında yaşayan toplumların neden eşitsiz geliştiğini sorgular ve açıklamaya çabalar. İbn-i Haldûn’dan yaklaşık altı yüz yıl sonra Jared Diamond da, tıpkı İbn-i Haldun gibi, kendi çağındaki toplumların neden farklı bölgelerde eşitsiz geliştiğini merak eder. Diamond, Tüfek, Mikrop ve Çelik isimli kitabında, “Neden şu anda Avrupalı ve Asyalı halklar zenginlik ve güç sahibi de başkaları değil? Örneğin neden Amerika, Afrika ve Avusturyalı yerlileri gidip Avrupalıları ve Asyalıları öldüremedi, egemenlikleri altına alamadı, onların köklerini kazıyamadı?” sorusunu sorar ve cevaplamaya çalışır. İbn-i Haldûn ve Diamond, farklı çağların düşünürleri olsa da ikisi de farklı yerlerdeki toplumların neden farklı hızda geliştiğine benzer cevap verir: Coğrafi faktörler. İbn-i Haldûn, toplumların eşitsiz gelişimini güneş ışınlarının düşüş açısına göre sıcaklık derecesinden kaynaklandığını belirtir. Ona göre güneş ışınları, üçüncü, dördüncü ve beşinci iklim kuşağında yer alan Akdeniz havzası ve etrafındaki yerlere en uygun şekilde gelir. Bu kuşaktaki insanlar, ılıman iklim sayesinden diğer yerlerdeki toplumlara göre daha iyi geliştiğini ifade eder. Diamond da Avrasya’daki Akdeniz iklim kuşağının, özellikle Bereket Hilal’in, coğrafi olarak avantajlarını vurgular. Buranın uygun iklime sahip olması ve besin verimi yüksek evcilleştirilebilir bitki ile hayvanların bulunması sayesinde buradaki toplumların diğer yerlerdeki toplumlara göre daha erken yerleşik hayata geçtiğini belirtir. Bu sayede diğer yerlerdeki toplumlardan daha hızlı geliştiğini ifade eder

Anahtar Kelimeler

İbn-i Haldûn, Jared Diamond, Mukaddime, Dünya Tarihi

Kaynakça

• ALKAN, H. (2010). İbn Haldun İle Arnold Toynbee’nin Tarih Görüşlerinin Karşılaştırılması. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Van.
• ARSLAN, A. (2002). İbn-i Haldun, Ankara: Vadi Yayınları.
• BAĞCE, H. E. (2005). İbni Haldun’un İdeoloji Kuramı: Karşılaştırmalı Bir Çözümleme. Doğu Batı Düşünce Dergisi, 31, 199-214.
• DIAMOND, J. (2013). Tüfek, Mikrop ve Çelik. (Çev. Ü. İnce). Ankara: TÜBİTAK Popüler Bilim Kitapları.
• DEMİRCİOĞLU, A. (2013). İbn Haldun’un İnsan Düşüncesi ve Medeniyet Algısı. (Yayımlanmamış doktora tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
• İBN-İ HALDÛN. (2004). Mukaddime. (Çev. H. Kendir). İstanbul: Yeni Şafak Kültür Armağanı.
• GÜDEN, M. (2010). İbn Haldun’un Mukaddimesi Bağlamında Siyasî Otorite. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Cumhuriyet Üniversitesi, Sivas.
• GÜLTEKİN. M. (2016). İbni Haldun, Modernlik ve Modern Sosyoloji. The Journal of Academic Social Science Studies, 51, 277-293.
• GÜRKAN, C. (2013). Modern Maliye Teorisinin Klasik Kökenleri: İbni Haldun’dan “PostKameralizm”e Mali Düşünce. Maliye Dergisi, Sayı 164, 1-26.
• İBRAHİMOĞLU, H. (2002). Collingwood ve İbn Haldun’un Ele Aldığı Tarih Felsefesinin Bazı Problemleri. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• İRĞAT, M. (2016). Tarihin Yeniden İnşâsı: İbn Haldun’un Tarihe Eleştirel, Bilimsel ve Felsefî Yaklaşımı. The Journal of Academic Social Science Studies, 42, 481-491.
• KARACA, Ç. (2011). İbn Haldun’un Mukaddime’sinde Toplumun Yasalarını Keşfeden Bir Düşünce Etkinliği Olarak Tarih. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ankara Üniversitesi, Ankara.
• OKUMUŞ, E. (2006). İbn Haldûn’un Osmanlı Düşüncesine Etkisi. İslam Araştırmaları Dergisi, 15, 141-185.
• POLAT S. ve AKTAŞ P. (2016). Bedevi Ümranda Hazeri Ümran Geçiş: Boş Zaman Kültürüne Bir Bakış. Kastamonu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 12, 572-583.
• SOYLU, M. (2007). İbn Haldun’da Sosyolojik Düşünce. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
• ŞEN, R. (2010). İbn Haldun’da Şehir ve Medeniyet. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• ŞENOL, H. F. (2009). İbn Haldun’da Tarih ve Umran Sorunu. (Yayımlanmamış doktora tezi). İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• ULUDAĞ, S. (1999). İbn Haldun. İslam Ansiklopedisi içinde (Cilt 19, 538-543 ss). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
• TAŞKIN, A. (2013). İbn-i Haldun ve Coğrafyacılığı. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• YILDIZ, M. (2010). İbn Haldun’un Tarihselci Devlet Kuramı. FLSF(Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi), 10, 25-55.
• YILMAZ, Ş. Ş. (2009). İbn Haldun’da Tarihsel Varlık Alanının Nedenselliği. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Uludağ Üniversitesi, Bursa.