KLASİK TÜRK ŞERH EDEBİYATININ MAHİYETİ

Yıl 2017, Cilt: 4 Sayı: 12, 521 - 532, 01.12.2017

Mehmet Akif Gözitok

Öz

Bu makalede, günümüzde en öz haliyle bir metnin sırlarını, ince dikkatler gerektiren ifadelerini, içinde barındırdığı nükteleri yine o dilde veya bir başka lisanda açıklamak, kelime kelime izah etmek şeklinde tanımlanan şerhlerin, XII ile VXIII. yüzyıllar arasında günümüzde anlaşılan manasından çok daha geniş bir anlam dünyasına sahip olduğu; eskilerin metin etrafında yapılan her türlü düzenlemeye, itiraza, tenkide, tashihe, ifadeleri daha vasıflı hale getirmeye, tercümeye, telife, bölümlendirmeye, dönemle irtibatlandırmaya şerh dedikleri delilleri ile gösterilmeye çalışılacaktır. Böylece hem sahip olduğumuz Klasik Şerh Literatürü’müzün mahiyeti ortaya konacak hem de şerhlerle birlikte İslam ilim ve kültürünün XII. asırdan, İmam-ı Gazalî’den, sonra durağanlaştığına/gerilediğine; yeni şeyler üretmekten ziyade ezberciliğe ve taklide düşüldüğüne; böylece ortaya konulan eserlerin orijinalitesinin tamamen kaybolduğuna dair öne sürülen yanlı ş Oryantalist görüşlerin tutarsızlığına değinilecektir

Anahtar Kelimeler

Klasik Şerh Edebiyatı, Şerhler, Telif, Tercüme, Mahiyet

THE ESSENCE OF THE CLASSICAL TURKISH LITERARY COMMENTARY LITERATURE

Öz

In this study, it has been tried to indicate that literary commentaries which are defined as to detailed explanation of the secrets of a text, the expressions which are demanding, wits in the texts in its language or another language have wider semantic world between 12th and 13th centuries than our age; with all kinds of editing, opposition, criticism, revise, transforming the expressions into more qualified version, translation, copyright, subdividing, linking the literal works with the period in the literal texts which are called as literary commentary by the notable man of letters. Thus, the essence of Classical Literary Commentary Literature will be revealed and also with the commentaries it will be mentioned that aftermath of 12th century, Imam Al-Ghazali; Islamic knowledge and culture stalled/ started to be in regression; it will be referred that the inconsistency of biased or/and inaccurate Orientalist views which argue that instead of producing new things, memorization and impression has been started to carry out, and thus the originality of the works completely lost

Anahtar Kelimeler

Classical literary commentary, commentaries, Copyright, Translation, Essence

Kaynakça

• AHTERÎ Mustafa Karahisarî (1310). Ahterî-i kebir I-II. İstanbul: Matbaa-i Amire.
• AKAR, Metin (1994). Su kasidesi şerh. Ankara: TDV Yayınları.
• BİRIŞIK, Abdülhamit (2011). “Tefsir”. DİA. C. XL, s. 281-290.
• CERRAHOĞLU, İsmail (1968). Kur’ân tefsirinin doğuşu ve buna hız veren âmiller. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
• CEYLAN, Ömür (2000). Tasavvufî şiir şerhleri. İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• DAĞLAR, Abdülkadir (2007). “Klâsik Türk Edebiyatı Şerh Geleneği ve Hacı İbrâhim Efendi’inin Şerh-i Belâgat’ına Dair”. Turkish studies / türkoloji araştırmaları. Volume 2/2 Spring, s.161-168.
• DEMİRCİ, Muhsin (2013). Tefsir tarihi ve usulü. (Ed. Bahattin Dartma). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• DURMUŞ, İsmail (2006). “Muhtasar”. DİA. C. XXXI, s. 57-59.
• ECE, Selami (2017). Hüsnüne aşk olsun. Erzurum: Eser Yayıncılık.
• Hüseyin Kâzım Kadrî (1943). Türk lügati I-III. İstanbul: Maarif Matbaası.
• Hüseyin Vassâf (2011). Sefîne-i evliyâ-yı ebrâr şerh-i esmâr-ı esrâr. (Haz. Mehmet Akkuş, Ali Yılmaz). İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• GÖZİTOK, M. Akif (2017). Tellizade Vehbî ve Urfî-i Şirazî divanı şerhi. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Erzurum: Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü.
• KARA, İsmail (2013). İlim bilmez tarih hatırlamaz: şerh ve haşiye meselesine dair birkaç not. İstanbul: Dergah Yayınları.
• Katip Çelebi (2016). Keşfü‟z-zunûn an esâmi’i’l-kütübi ve’l-funûn I-V. (çev. Rüştü Balcı). İstanbu:Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• KORTANTAMER, Tunca (1994). “Teori Zemîninde Metin Şerhi Meselesi”. Ege üniversitesi fen-edebiyat fakültesi türk dili ve edebiyatı araştırmaları dergisi. S.VIII, İzmir, s.1-10.
• Mehmed Bahâeddin (1997). Yeni Türkçe lügat. Ankara: Akçağ Yayınları.
• MENGİ, Mine (2000). “Metin şerhi, tahlîli ve tenkîdi üzerine”. Dîvân şiiri yazıları. Ankara: Akçağ Yayayınları, s. 72-77.
• MUTÇALI, Serdar (1995). Arapça-Türkçe sözlük. İstanbul: Dağarcık Yayınları.
• Mütercim Asım Efendi, El-okyanusu’l-basit fî-tercemeti’l-kamusi’l-muhit I-III. İstanbul 1305.
• PARLATIR, İsmail (2009). Osmanlı Türkçesi sözlüğü. Ankara: Yargı Yayınevi,.
• Şemseddin Sâmi (1998). Kamus-i Türkî. İstanbul: Alfa Yayınları.
• ŞENSOY, Sedat (2010). “Ta’likât”. DİA. C. XXXIX, s. 508-510.
• TOPUZOĞLU, Tevfik Rüştü (1997). “Haşiye”. DİA. C. XVI, s. 419-422.