LİSE ÖĞRENCİLERİNİN KARİYER KAYGILARI İLE BEŞ FAKTÖR KİŞİLİK ÖZELLİKLERİ ARASINDAKİ İLİŞKİNİN İNCELENMESİ

Yıl 2020, Sayı: 5 - COVID-19 ÖZEL SAYISI 2, 372 - 388, 31.05.2020

Semanur Kayadibi Oğuzhan Kırdök

Öz

Bu çalışmada kariyer kaygısı ile beş faktör kişilik özellikleri arasındaki ilişkinin incelenmesi ve beş faktör kişilik özelliklerinin kariyer kaygısını yordayıcılığının incelenmesi amaçlanmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu, ikisi meslek lisesi diğer ikisi ise anadolu lisesi olan toplam dört farklı lisede 9., 10., 11. ve 12. sınıfa devam etmekte olan 282 öğrenci (127 kız, 155 erkek) oluşmaktadır. Katılımcıların yaş aralığı 14 ile 18 arasında değişmektedir. Araştırmada verilerin toplanması için Kariyer Kaygısı Ölçeği, Beş Faktör Kişilik Özellikleri Ölçeği ve Kişisel bilgi formu kullanılmıştır. Araştırmanın verilerinin analizinde Pearson Momentler Çarpım Korelasyonu ve Çoklu Regresyon Analizi kullanılmıştır. Yapılan korelasyon analizi bulgularına göre öğrencilerin kariyer kaygısı ile beş faktör kişilik alt boyutlarından nevrotiklik kişilik özelliği arasında pozitif yönde orta düzey, kariyer kaygısı ile sorumluluk kişilik özelliği ve uyumluluk kişilik özelliği arasında negatif yönde zayıf düzey anlamlı ilişki olduğu bulunmuştur. Kariyer kaygısı ile dışa dönüklük ve açıklık kişilik özellikleri arasında ise anlamlı ilişki bulunamamıştır. Yapılan regresyon analizi sonucuna göre öğrencilerin beş faktör kişilik ölçeği alt boyutları olan nevrotiklik ve uyumluluk kişilik özellikleri kariyer kaygısındaki varyansın % 19’unu açıklamaktadır. Buna göre kişilik özelliklerinden nevrotiklik kişilik özelliği, kariyer kaygısını pozitif yönde yordarken, uyumluluk kişilik özelliğinin kariyer kaygısını negatif yönde yordamaktadır. Diğer beş faktör kişilik ölçeği alt boyutları olan Dışa dönüklük, sorumluluk ve açıklık kişilik özellikleri ise kariyer kaygısını yordamamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Kariyer kaygısı, beş faktör kişilik özellikleri, lise öğrencileri

Kaynakça

• Ahmetoğulları, K., & Güneş, M. (2017). Öğrencilerin kişilik özelliklerinin mesleğin geleceğine bakış açılarına etkisi: hilvan myo örneği, MESTEK 2017| 4. Ulusal Meslek Yüksekokulları Sosyal ve Teknik Bilimler Kongresi Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi, Burdur, 127-142.
• Antonioni, D. (1998). Relationship between the big five personality factors and conflict management styles. International journal of conflict management,9(4), 336-355.
• Atli, A. (2017). Five-factor personality traits as predictor of career maturity. Eurasian Journal Of Educational Research, 68, 151-165.
• Bacanlı, H., İlhan, T., & Aslan, S. (2009). Beş faktör kuramına dayali bir kişilik ölçeğinin geliştirilmesi: sifatlara dayali kişilik testi (SDKT). Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 7(2), 261-279.
• Basım, H. N., Çetin, F., & Tabak, A. (2009). Beş faktör kişilik özelliklerinin kişilerarası çatışma çözme yaklaşımlarıyla ilişkisi. Türk Psikoloji Dergisi, 24(63), 20-34.
• Beder, N. (2015). Sosyo-Ekonomik Statünün Akademik Başarıya Etkisinde Beş Faktör Kişilik Özellikleri Ve Akademik Öz-Yeterlilik Algı Düzeyinin Aracılık Rolü: Üniversite Öğrencileri Üzerinde Bir Araştırma. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Kara Harp Okulu Savunma Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Benet-Martinez, V., & John, O. P. (1998). Los cinco grandes across cultures and ethnic groups: multitrait-multimethod analyses of the big five in spanish and english. Journal of personality and social psychology, 75(3), 729.
• Berger-Gross, V., Kahn, M. W., & Weare, C. R. (1983). The role of anxiety in the career decision making of liberal arts students. Journal of Vocational Behavior, 22(3), 312-323.
• Burger, J. M. (2006). Kişilik (çev. İ. D. Erguvan Sarıoğlu). İstanbul: Kaknüs Yayıncılık.
• Campagna, C.G., & Curtis, G.J. (2007). So worried i don’t know what to be: anxiety is associated with increased career indecision and reduced career certainty. Australian Journal of Guidance and Counseling, 17, 91-96.
• Corkin, D., Arbona, C., Coleman, N., & Ramirez, R. (2008). Dimensions of career indecision among Puerto Rican college students. Journal of College Students Development, 49, 81-94.
• Costa Jr, P. T., McCrae, R. R., & Dye, D. A. (1991). Facet scales for agreeableness and conscientiousness: a revision of the neo personality Inventory. Personality and individual Differences, 12(9), 887-898.
• Costa, P. T., & McCrea, R. R. (1992). Revised neo personality inventory (neo pi-r) and neo five-factor inventory (neo-ffi). Psychological Assessment Resources.
• Cüceloğlu, D. (1996). İnsan ve davranışları. Basım, Ankara: Remzi Kitabevi.
• Çetin-Gündüz, H., & Nalbantoğlu-Yılmaz, F. (2016). Lise öğrencilerinin kariyer kaygılarını belirlemeye yönelik ölçek geliştirme çalışması. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(3): 1008-1022
• Çivitci, N., & Arıcıoğlu, A. (2012). Psikolojik danışman adaylarının yardım etme stilleri ve beş faktör kuramına dayalı kişilik özellikleri. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(23), 78-96.
• Daniels, L.M., Stewart, T. L., Stupnisky, R.H., Perry, R.P., & LoVerso, T. (2011). Relieving career anxiety and indecision: The role of undergraduate students’ perceived control and faculty affiliations. Soc Psychol Educ., 14, 409–426.
• Demirci, S. (2003). Öğretmenlerde beş faktör kişilik özellikleri ıle iş doyumu arasındaki ilişkilerin incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Karadeniz Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Trabzon.
• Ehrhart, K. H., & Makransky, G. (2007). Testing vocational interests and personality as predictors of person-vocation and person-job fit. Journal of Career Assessment, 15(2), 206-226.
• Fuqua, D.R., Newman, J. L., & Seaworth, T.B. (1988). Relation of state and trait anxiety to differentcomponents of career indecision. Journal of Counseling Psychology, 35(2), 154-158.
• Fuqua, D.R., Seaworth, T.B., & Newman, J.L. (1987). The relationship of career indecision and anxiety: A multivariate examination. Journal of vocational behavior, 30, 175–186.
• Germeijs, V., Verschueren, K., & Soenens, B. (2006). Indecisiveness and high school students' career decision-making process: Longitudinal associations and the mediational role of anxiety. Journal of Counseling Psychology, 53(4), 397-410.
• Greenberg J., Baron R. A. (1997), Behavior in Organizations. (Prentice Hall, Englewood Cliffs, NJ)
• Gottfredson, L. S. (2002). Gottfredson’s theory of circumscription, compromise, and self-creation. In. D. Brown (Eds.), Career Choice and Development 85–148. New York: Wiley.
• Gökdeniz, İ., & Merdan, E. (2011). Kişilik ile kariyer seçimi arasındaki ilişkinin incelenmesi. Aksaray Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 3(2), 23-36.
• Hartung, P.J., Porfeli, E.J., & Vondracek, F.W. (2005). Child vocational development: A review and reconsideration. Journal of Vocational Behavior, 66, 385-419. Hawkins, J.G., Bradley, R.W., & White, G.W. (1977). Anxiety and the process of deciding about a major and a vocation. Journal of Counseling Psychology, 24, 398-403.
• Herr, E.L., & Cramer, S.H. (1992). Career guidance and counseling through the lifespan: Systematic approaches. New York, NY: HarperCollins.
• Jin, L., Watkins, D., & Yuen, M. (2009). Personality, career decision self-efficacy and commitment to the career choices process among Chinese graduate students. Journal of Vocational Behavior, 74(1), 47-52.
• Kaplan, D. M., & Brown, D. (1987). The role of anxiety in career indecisiveness. The Career Development Quarterly 36, 148-162.
• Kırdök, O., & Kayadibi, S. (2018). Lise öğrencilerinin mesleki kararsızlığının yordayıcısı olarak kişilik özellikleri. Journal of Strategic Research in Social Science, 4(1), 79-90.
• Korkmaz, M., Somer, O., & Güngör, D. (2013). Ergen örneklemde beş faktör kişilik envanteri’nin cinsiyetlere göre ortalama ve kovaryans yapılarıyla ölçme eşdeğerliği. Eğitim ve Bilim, 38(170).
• Lounsbury, J. W., Tatum, H. E., Chambers, W., Owens, K. S., & Gibson, L. W. (1999). An Investigation Of Career Decidedness In Relation ToBig Five'Personality Constructs And Life Satisfaction. College Student Journal, 33(4)
• Lounsbury, J. W., Hutchens, T., & Loveland, J. M. (2005). An investigation of big five personality traits and career decidedness among early and middle adolescents. Journal of Career Assessment, 13(1), 25-39.
• Li, Y., Guan, Y., Wang, F., Zhou, X., Guo, K., Jiang, P., ... & Fang, Z. (2015). Big-five personality and BIS/BAS traits as predictors of career exploration: The mediation role of career adaptability. Journal of Vocational Behavior, 89, 39-45.
• McCrae, R.R. ve Costa, P.T. (2003). Personality in adulthood: A five-factor theory Perspective. New York: Guilford Press.
• Mojgan, F.H., Kadir, R.A., & Soheil, S. (2011). The relationship between state and trait anxiety and career indecision of undergraduatestudents. International Education Studies, 3, 31-135.
• Nalbantoglu Yılmaz, F., & Cetin Gunduz, H. (2018a). Career ındecision and career anxiety in high school students: an ınvestigation through structural equation modelling. Eurasian Journal of Educational Research, 78, 23-41.
• Nalbantoğlu Yılmaz, F. & Çetin Gündüz, H. (2018b). Lise öğrencilerinin kariyer kaygılarının çeşitli değişkenlere göre incelenmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18 (3), 1585-1602
• Niles, S. G., & Harris-Bowlsbey, J. (2013). 21. yüzyılda kariyer gelişimi müdahaleleri. Nobel Akademik Yayıncılık.
• Okutan, E., & Akbaş, M. G. (2019). 15-24 Yaş arası öğrencilerin kariyer kaygılarını incelemeye yönelik literatür araştırması. Siyaset, Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 7(1).
• Öztemel, K. (2012) Kariyer kararsızlığı ile mesleki karar verme öz yetkinlik ve kontrol odağı arasındaki ilişkiler. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 32(2), 459-477.
• Pişkin, M. (2012). Kariyer gelişim sürecini etkileyen faktörler (Ed.: Binnur Yeşilyaprak) İçinde: Mesleki rehberlik ve kariyer danışmanlığı: Kuramdan uygulamaya. Ankara: Nobel Yayınevi.
• Rowland, K. D. (2004). Career decision-making skills of high school students in the Bahamas. Journal of career development, 31(1), 1-13
• Santrock, J. W. (2012). Ergenlik. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Skıbba, J. S. Personality and Job Satisfaction: FirefightersInteractionsbetween Personality and Various Factors at a Local Fire Department. Unpublished Master of Science degree thesis, University of Wisconsin-Stout, 2002.
• Spokane, A. R. (1991). Career intervention. Prentice-Hall, Inc.
• Somer, O., Korkmaz, M. & Tatar, A. (2002). Beş faktör kişilik envanteri’nin geliştirilmesi–ı: ölçek ve alt ölçeklerin oluşturulması, Türk Psikoloji Dergisi, 17 (49), (s:21–33).
• Super, D.E. (1990). A life span, life space approach to career development. D. Brown & L. Brooks (Ed.) içinde, Career choice and development: Applying contemporary theories to practice (2. ed., ss. 197–261). San Fransico: Jossey-Bass.
• Taştemur, B. (2018) Beş Faktör kişilik özelliklerinin algilanan iş performansi üzerindeki etkisinde psikolojik sermayenin aracı rolü: özel sektör çalışanlari üzerine bir araştırma. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Yıldız Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Thomas J.C. & Segal D.L. (2006) Comprehensive Handbook of Personality and Psychopathology. New Jersey, Wiley.
• Tozkoparan, G. (2013). Beş faktör kişilik özelliklerinin çatışma yönetim tarzlarına etkisi: yöneticiler üzerinde bir araştırma. Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi. Cilt:9, Yıl:9, Sayı:2. 189-231.
• TÜİK. (2019, Şubat). www.tüik.gov.tr adresinden elde edildi
• Vidal-Brown, S. A., & Thompson, B. (2001). The career assessment diagnostic inventory: A new career indecision assessment tool. Journal of Career Assessment, 9(2), 185-202.
• Vignoli, E. (2015). Career indecision and career exploration among older French dolescents: the specific role of general trait anxiety and future school and career anxiety. Journal of Vocational Behavior, doi: 10.1016/j.jvb.2015.06.005.
• Vignoli, E., Croity-Belz, S., Chapeland, V., Fillipis, A., & Garcia, M. (2005). Career exploration in adolescents: The role of anxiety, attachment and parenting style. Journal of VocationalBehavior,67(153-168).
• Yelboğa, A. (2006). Kişilik özellikleri ile iş performansı arasındaki ilişkinin incelenmesi. İş, Güç, Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi, 8, ISSN: 1303-2860.
• Yeşilyaprak, B. (2011). Mesleki rehberlik ve kariyer danışmanlığı: Kuramdan uygulamaya. Ankara: Pegem Yayıncılık.