KORONAVİRÜS (COVID-19) PANDEMİSİ SÜRECİNDE ÖZEL ALANINA KAMUSAL ALANI SIĞDIRAN ÇALIŞAN ANNELER

Yıl 2020, Sayı: 5 - COVID-19 ÖZEL SAYISI 2, 78 - 94, 31.05.2020

Özge Zeybekoğlu Akbaş , Cansu Dursun

Öz

2019 yılı sonunda Çin’ in Hubei bölgesinin başkenti olan Wuhan kentinde baş gösteren Koronavirüs (COVID-19), Dünya Sağlık Örgütü (WHO) tarafından pandemi ilan edilen, küresel bir salgındır. COVID-19 salgını, kısa sürede tüm dünyayı etkisi altına alarak, insanların davranışlarını, yaşam tarzlarını, alışkanlıklarını değiştirmelerine yol açan küresel bir sosyal problem olarak karşımıza çıkmaktadır. Halen etkisini devam ettiren COVID-19 sürecinde ortaya çıkan sosyal mesafe kuralı, karantina, sokağa çıkma yasağı, seyahat kısıtlamaları, kurumların ve iş yerlerinin kapatılması, çalışma saatlerinde esneklik, uzaktan eğitim ve evden çalışma uygulaması hayatımızdaki değişimlerin başlıcalarıdır. COVID-19 salgınının ekonomi, sağlık, eğitim ve sosyo-kültürel alanlar başta olmak üzere, hayatlarımızda yol açacağı değişim ve dönüşümler günümüzün en çok merak edilen, sorgulanan, cevap aranan konuları arasındadır. Çalışma kapsamında, Türkiye özelinde COVID-19 sürecinde okulların tatil edilmesiyle çocuklarıyla evde kalmak zorunda olan çalışan annelerin, özel alanlarındaki sorumluluklarına kamusal alandaki iş yüklerinin eklenmesi sonucunda yaşadıkları zorlayıcı durum, toplumsal cinsiyet rolleri ve kamusal alan-özel alan ayrımı bağlamında irdelenmeye çalışılmaktadır. COVID-19 sürecini toplumsal cinsiyet rolleri bağlamında ele aldığımızda çalışan annelerin özel alanlarındaki ev içi rollerinin, çocuklarının uzaktan eğitimleri kapsamında dersleri, ödevleri ve etkinlikleriyle ilgilenmeleri, normal rutinlerinde yardım alabildikleri ev işlerini tek başlarına yapmak zorunda kalmaları, daha fazla ve dikkatli bir şekilde hijyen sağlama çabaları gibi yeni pratiklerle arttığı görülmektedir. Tüm bunlara ek olarak, çalışan anneler kamusal alanlarındaki yani iş hayatlarındaki sorumluluklarını da evden çalışma uygulamasıyla yerine getirmektedir. Bu kapsamda çalışmada, COVID-19 sürecinde çalışan annelerin özel alanında kamusal alanı oluşturmak zorunda kaldığı, annelik statüsü ve bu statüye bağlı rol beklentilerinin uzaktan eğitim ve evden çalışma durumlarıyla birlikte yeniden tanımlanma sürecine girdiği, başka bir ifadeyle annelik statüsüne bağlı rol beklentilerinin çeşitlenerek arttığı vurgulanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Koronavirüs (COVID-19), , toplumsal Cinsiyet Rolleri, Kamusal Alan-Özel Alan

Kaynakça

• Akgül Gök, F. & İl, S. (2017). Evli Kadın ve Erkeklerin Toplumsal Cinsiyet Rolleriyle İlgili Algılarının Aile İşlevlerine Yansıması. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt: 10, Sayı: 54, 523-533.
• Akkaş, İ. (2019). Cinsiyet ve Toplumsal Cinsiyet Kavramları Çerçevesinde Ortaya Çıkan Toplumsal Cinsiyet Ayrımcılığı. Ekev Akademi Dergisi, ICOAEF Özel Sayısı, 97-118.
• Aktaş, G. (2013a). Üretiyorum Öyleyse Varım: Buldan’da Ev Eksenli Çalışan Kadınların Aile ve Toplumsal Yaşamda Görünmeyen Emeği. Sosyal ve Beşerî Bilimler Dergisi, Cilt 5, No 1, 258-267.
• Aktaş, G. (2013b). Feminist Söylemler Bağlamında Kadın Kimliği: Erkek Egemen Bir Toplumda Kadın Olmak. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, Cilt 30, Sayı 1,53-72.
• Aktaş, G. (2019). Günümüz Toplumlarında Anneliğin Değişen Biçimlerini Sosyal Medya Kullanıcıları Üzerinden Değerlendirmek. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 36(2), 253-271.
• Altan Arslan, Ş. (2000). Ders Kitaplarında Cinsiyetçilik. T.C. Başbakanlık Kadının Statüsü ve Sorunları Genel Müdürlüğü, Ankara.
• Aslan, R. (2020). Tarihten Günümüze Epidemiler, Pandemiler ve COVİD-19. Göller Bölgesi Aylık Ekonomi ve Kültür Dergisi, Cilt 8, Sayı 85, 35-41.
• Badinter, E. (2011). Kadınlık mı Annelik mi?, İletişim Yayınları.
• Başak, S., Kıngır, S., & Yaşar,Ş. (2013). Kadının Görünmeyen Emeği: İkinci Vardiya, Anka Kadın Araştırma Merkezi,Kasım.
• Bilican Gökkaya, V. (2015). Çaresizliği Öğrenen Kadın: Öğrenilmiş Çaresizlik. Turkish Studies International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic 10(14), 53-70.
• Bilton, T., Bonnett, K., Jones, Pip., Lawson, T., Skinner, D., Stanworth, M., & Webster, A., Sosyoloji, Çev. Ed.: Kemal İnal, Siyasal Yayınevi, Ankara.
• Bozkurt, V. (2020). Salgının Belirsizliği Huzursuzluğu Artırdı. 10.05.2020 tarihinde https://www.hurriyet.com.tr/amp/yazarlar/sibel-bagci-uzun/salginin-belirsizligi-huzursuzlugu-artirdi-41501744 adresinden alınmıştır.
• “Cinsiyet eşitsizliği daha da derinleşti.” (2020). 08.05.2020 tarihinde http://www.skdturkiye.org/esit-adimlar/yakin-plan/cinsiyet-esitsizligi-daha-da-derinlesti adresinden alınmıştır.
• Connell, R. W. (1998). Toplumsal Cinsiyet ve İktidar, Toplum, Kişi ve Cinsel Politika. Çev: Cem Soydemir, Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
• Coulter M. (2010). Institution of Motherhood, O’Reilly A. (Ed.), Encyclopedia of Motherhood (içinde), Thousand Oaks, Calif: Sage.
• Çiçekli, A. (2019). “Evinin Hanımı Çocuklarının Anası” Olan Kadının Kamusal Alan Mücadelesi”, Social Sciences Research Journal, Volume 8, Issue 1, 1-14 Mart.
• Dikmen, N., & Maden, D. (2012). Kadın Akademisyenlerin Görünmeyen Emeği Üzerine Bir Araştırma: Ordu Üniversitesi Örneği. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Yıl: 11, Sayı: 21, 257-288.
• Donath, O. (2018). Abartılmış Annelik Bastırılmış Kadınlık, Destek Yayınları.
• Dudu Karaman, E., & Doğan, N. (2018). “Annelik Rolü Üzerine: Kadının “Annelik” Kimliği Üzerinden Tahakküm Altına Alınması”, Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi,1475-1496.
• Eken, H. (2010). Rol Etkileşimi Bağlamında Kadın Subaylar. Palet Yayınları, Konya.
• Erdoğan, T. (2008). Nancy Chodorow’un Düşüncesinde Toplumsal Cinsiyet Organizasyonunun Merkezi Unsuru Olarak Annelik. Aile ve Toplum, Yıl: 10, Cilt: 4, Sayı: 14, 73-82.
• Ersoy, E. (2009). Cinsiyet Kültürü İçerisinde Kadın ve Erkek Kimliği (Malatya Örneği). Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19(2), 209-230.
• Fortin, N. M. (2005). Gender Role Attitudes and the Labour-Market Outcomes of Women Across OECD Countries, Oxford Review of Economic Policy, 21(3), 416-438.
• Giddens, A. (2005). Sosyoloji, Ayraç Kitabevi.
• Güninde Ersöz, A. (2015). Özel Alan/Kamusal Alan Dikotomisi: Kadınlığın "Doğası" ve Kamusal Alandan Dışlanmışlığı. Sosyoloji Araştırmaları Dergisi, 18(1), 80-102.
• http://www.skdturkiye.org/esit-adimlar/yakin-plan/cinsiyet-esitsizligi-daha-da-derinlesti, 08.05.2020 tarihinde alınmıştır.
• İçli, G. (2009). Sosyolojiye Giriş. Anı Yayıncılık. Ankara.
• Kandiyoti, D. (2007). Cariyeler, Bacılar, Yurttaşlar Kimlikler ve Toplumsal Dönüşümler. Metis Yayınları, İstanbul.
• Kartarı, A. (2006). Farklılıklarla Yaşamak, Ürün Yayınları, Ankara.
• Kayasü, S. (1997). Değişen Dünya Düzenleri: Değişen Kadınlar: Toplumsal Cinsiyetin Değişen İçeriği. Toplum ve Bilim, Sayı 75, Birikim Yayınları, 170-179.
• Kılıç, E. (2019). Evcimenlik Kültünden Çalışan Anneye: Annelik İdeolojileri Üzerine Bir Değerlendirme. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20(1), 17-36.
• Koçak Turhanoğlu, F. A. (2011). Aile ve İlişkiler Ağı. Aile Sosyolojisi. T.C. Anadolu Üniversitesi Yayını, Editör: Aytül Kasapoğlu, Nadide Karkıner, Eskişehir, 186-211.
• Macionis, J. (2012). Sosyoloji. Çev. Ed. Vildan Akan, Nobel Akademik Yayıncılık.
• Marshall, G. (1999). Sosyoloji Sözlüğü. Çev. Osman Akınhay, Derya Kömürcü. Bilim ve Sanat Yayınları.
• Miller, T. (2010). Annelik Duygusu Mitler ve Deneyimler, İletişim Yayınları.
• Moya, M., Expósito, F. & Ruiz, J. (2000). Close Relationships, Gender, and Career Salience, Sex Roles, Vol. 42,9/10,825-846.
• Navaro, L. (2007). Tapınağın Öbür Yüzü – Bağlılık ve Bağımlılık Üzerine. Remzi Kitabevi.
• Önder Erol, P. (2019). “Kentsel Koşullarda Çalışan Evli Kadınların Aile İçi Rollerindeki Değişim”, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 7, Sayı: 88, Şubat, 93-101.
• Pınarcıoğlu, N. Ş. (2017). Eril Siyasette Kadın Temsili (Mi?). Batman Üniversitesi Yaşam Bilimleri Dergisi, Cilt 7, Sayı 1/1.
• Powell, G.N. & Greenhaus, J.H. (2010). Sex, Gender, and Decisions at The Family-Work Interface. Journal of Management, Vol: 36 No:4, 1011-1039.
• Razon, N. (2001). Ana-Baba Okulu (Ed. Haluk Yavuzer). Remzi Kitabevi, Mayıs.
• Sadıkoğlu, Z. (2019). “1920 – 1960 Yılları Arasında Abd’de Aile Sosyolojisi” Sosyoloji Araştırmaları Dergisi, Cilt:22, Sayı:1, Nisan, 215-253.
• Sandıkçıoğlu, İ. (1998). Çalışan Kadınların İkili Rolleri Aile ve İş Dengeleri (Memur Kadınlar), T.C Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Sarı, Ö. (2016). “Toplumsal Değişmenin Aileye Yansıması”, Aile Sosyolojisi, Ed.: Nazmi Avcı, Erdal Aksoy, İstanbul: Lisans Yayıncılık.
• Sayın, Ö. (1990). Aile Sosyolojisi, Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, Ege Basımevi, Bornova-İzmir.
• Türkçe Sözlük (2009). Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Urfa, A. & Cam, E. (2020). “Kadın Akademisyenliğin Karanlık Yönü: Y Kuşağında Cam Tavan”, Balkan ve Yakın Doğu Sosyal Bilimler Dergisi, 06 (01), 158-170.
• Vatandaş, C. (2007). Toplumsal Cinsiyet ve Cinsiyet Rollerinin Algılanışı. Sosyoloji Konferansları. Sayı: 35, 29-56.
• Yaşın Dökmen, Z. (2006). Toplumsal Cinsiyet Sosyal Psikolojik Açıklamalar. Sistem Yayıncılık, İstanbul.
• Yılmaz, S. (2018). Toplumsal Cinsiyet Rollerinin Günlük Hayattaki Yansımaları: Çorum/Alaca Örneği. İmgelem, 2(2), 59-79.
• Zencirkıran, M. (2015). Sosyoloji. Dora Yayıncılık.
• Zeybekoğlu, Ö. (2013). Toplumsal Cinsiyet Bağlamında Erkeklik Olgusu. Eğiten Kitap.