COVID-19 GÜNLERİNDE “EV HALLERİ”NİN KARİKATÜRLERE YANSIMASI GÖSTERGEBİLİMSEL BİR ANALİZ

Yıl 2020, Cilt: 7 Sayı: 6, 38 - 57, 25.06.2020

Kübra Küçükşen

Öz

Çalışmanın amacı İçinde yaşadığımız yüzyılda şahit olunan en büyük salgınlardan kabul edilen Covid-19 günlerinde zorunlu olarak daha çok birlikte vakit geçirilen “ev”de, aile içi yaşam- iletişim ve etkileşimin karikatürlere nasıl yansıdığını göstermek ve bu gösterim üzerinden ailede yaşanan sorunlara dikkat çekmede karikatür sanatının rolünü araştırmaktır. Bu amaç doğrultusunda 10 Mart- 10 Mayıs 2020 tarihleri arasında Covid-19 pandemisinin aileye yansımalarını konu edinen, sosyal medya platformlarında paylaşılan on karikatür göstergebilimsel yöntemle analiz edilmiştir. Örneklem olarak seçilen karikatürler Barthes'ın düzanlam ve yan anlam boyutunda incelenerek çözümlenmiştir. Çözümleme ile ulaşılan bulgulara göre, sosyal izolasyon sürecinde karikatürlerin aileyle ilgili temel sorun alanlarından aile içi iletişimsizlik, ailede rol paylaşımında adaletsizlik, aile içi şiddet, ailede boş zaman değerlendirme etkinlikleri gibi temalarda yoğunlaştığı görülmektedir. Pandemi sürecinde zorunlu “eve kapanma”, birlikte geçirilen zamanı artırdığı için eşleri birbirlerine yakınlaştırdığı, eşler arasındaki muhabbeti artırdığı teması işlenmiştir. Diğer sorun alanlarında ise aile içi rol paylaşımındaki adaletsizliğin ve kadına karşı şiddetin pandemi sürecinde de devam ettiğine vurgu yapılmıştır. Karikatür toplumu yansıtır. Bu yönüyle tebessüm ettirirken düşündüren bir mizah sanatı olan karikatür aile ile ilgili sorunları daha görünür hale getirerek çözümün bir parçası olma işlevini yerine getirmektedir.

Anahtar Kelimeler

Göstergebilim, Karikatür, Covid-19 pandemisi, Aile İçi İletişim-Etkileşim

Kaynakça

• Aksaray G., Güleç G., Fidan T., Altınöz A.E., Eşsizoğlu A., Yazıcıoğlu, E. (2018). Aile Psikolojisi ve Eğitimi. G. Aksaray (Ed.), Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları. Barthes R.(2012). Göstergebilimsel Serüven. M. Rifat, S. Rifat (Çev.), İstanbul: YKY
• Barthes R. (2013). Dilin çalışma sesi. A. Ece, N.K. Sevil, E. Gökteke (Çev.), İstanbul: Yapı Kredi.
• Barthes, R. (2014). Çağdaş söylenler. 4. Baskı. T. Yücel. (Çev.), İstanbul: Metis Yayınları.
• Barthes, R. (2017). Görüntünün retoriği, sanat ve müzik. 2. Baskı. A. Koş. Ö. Albayrak (Çev.), İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Beck U. (1992) Risk Society, towards a new modernity. London: SAGE Publiciation. Originally published as Risikogese/lschcift: Au/ dem Weg in eine andere Moderne © Suhrkamp Verlag, Frankfurt am Main, 1986
• Bergson, H. (2006). Gülme: Komiğin anlamı üstüne deneme. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Bircan, U. (2015). Roland Barthes ve göstergebilim. Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi 13(26) s.17-41 https://avys.omu.edu.tr/storage/app/public/ozeny/114829/ROLAND_BARTHES_VE_GOSTERGEBILIM.pdf
• Bozkurt, V. (2020). Salgının belirsizliği huzursuzluğu artırdı. https://www.hurriyet.com.tr/yazarlar/sibel-bagci-uzun/salginin-belirsizligi-huzursuzlugu-artirdi-41501744
• Can. İ. ( 2014). Moderniteden postmoderniteye ailenin ontolojisi ya da modern çekirdek aile çerezleşiyor mu? M. Aydın (Ed). Aile Sosyolojisi Yazıları içinde, s.51-80, İstanbul: Açılım
• Çelik, H. Ekşi, H. (2013). Söylem analizi. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi 27 (27). s.99-117. https://dergipark.org.tr/en/pub/maruaebd/issue/365/2517
• Çeviker, T. (1997). Karikatür üzerine yazılar. İstanbul: İris Yayıncılık
• Delphy, C. (1999). Baş düşman patriyarkinin ekonomi politiği. L. Aykent Tunçman (Çev.), İstanbul: Saf Yayıncılık
• Dikeçligil, B. (2012). Aileye dair kabullerin ezber bozumu. Muhafazakar Düşünce Dergisi -medeniyetin temel kurumu aile, 8(31), s.21-52.
• Fırat, T.E. (2018). Postmodern çağda temsil krizi ve mizahın dönüşümü- Siyasal caps kültürünin analizi. Yayınlanmamış doktora tezi. Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
• Fiske, J. (2003). İletişim çalışmalarına giriş. 2. Baskı. S. İrvan (Çev.), Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
• Fleming, Thomas (1990 October). The facts of life, chronicles, Vol. 14, No: 10, p.12-15.
• Güleç, V. (2018). Aile içi ilişkilerinin sosyal medyayla çöküşü. e-Journal of New Media 2(2) s.105-120 ,
• Gündüz, U. (2008). The value of household production and ıts ınteractions with the market sector: The case of Turkey. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Hochschild, A. ve Machung, A. (2012). The second shift: Working parents and the revolution at Home. New York: Viking.
• Kılıçarslan F. Ayaz B. (t.y). Aile terapisi. İstanbul Üniversitesi Açık ve Uzaktan Eğitim Fakültesi Sosyal Hizmet Lisans Tamamlama Programı http://auzefkitap.istanbul.edu.tr/kitap/sosyalhizmetlt_ao/aileterapisi.pdf
• Kurultay, B.A., Peksevgen S.B.( 2015). Reklamlarda karikatür kullanımı. Piyale örneği. İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, c.40, s.153-174 Ökten S. (2020). Bu tecrit mecburiyeti bize evi aileyi hatırlattı. http://www.lacivertdergi.com/dosya/2020/05/15/bu-tecrit-mecburiyeti-bize-evi-aileyi-hatirlatti
• Özateş Gelmez, S. Vd. (2016 ) . Toplumsal cinsiyet ayrımcılığının sonucu olarak kadına karşı şiddet. Toplumsal Cinsiyet Çalışmaları (içinde), s.195-216. A. Altunoğlu (Ed.), Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları
• Özer, A. (1994). İletişimin çizgi dili karikatür. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi.
• Özgüven, i.E. (2014) Evlilik ve aile terapisi.3. Baskı. Ankara: Nobel
• Punch, K. F. (2014). Sosyal araştırmalara giriş. 3. Baskı. D. Bayrak, H.B. Arslan, Z. Akyüz (Çev.), Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Rifat, M. (2009). Göstergebilimin abc’si. İstanbul: Say Yayınları.
• Ross, S. (1974). Caricature. The Monist, 58(2), p. 285-293.
• Sayar, K. (30 Ekim 2017). Bir evi yuva yapan nedir? http://www.gercekhayat.com.tr/yazarlar/bir-evi-yuva-yapan-nedir/
• Sözen, E. (1999). Söylem: belirsizlik, mübadele, bilgi, güç ve refleksivite. İstanbul: Paradigma Yayınları. Şahbudak, Tekiner, H.( 2010). Karikatürlerde eczacılık. Osmanlı Bilimi Araştırmaları, 12(1),s.133-150
• Vaananen, A.; Kevin, M. V., Mursula, L. A., Pentti, I., Kivimoski, M., ve Vahtera, L. (2004). The Double Burden of and Negative Spillover Between Paid and Domestic Work: Associotions With Health Amang Men and Women. Women and Health, 40(3), 1-18. https://www.tandfonline.com/doi/pdf/10.1300/J013v40n03_01?needAccess=true
• Van Dijk, T. (2003). Critical discourse analysis. D.Schiffrin., D. Tannen, & E., H. Hamilton (Ed.), In The Handbook of Discourse Analysis. s. 352-372. Oxford: Blakwell Publishing.
• Van, Dijk, T. A. (2002). The interdisciplinary study of news as discourse. K. B. Jensen ve N. W.Jankowski (Ed.), A handbook of qualitative methodologies for mass communication research içinde (ss. 108-120). Londra-New York: Routledge. http://www.discourses.org/OldArticles/The%20interdisciplinary%20study%20of%20news%20as%20discourse.pdf
• Yaylagül, Ö. (2015). Göstergebilim ve dilbilim. Ankara: Hece Yayınları.
• Yıldırım, A., Şimşek, H. ( 2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. 10. Baskı, Ankara: Seçkin Yayınları