EKONOMİK BÜYÜMENİN BELİRLEYİCİLERİ: FARKLI GELİR GRUBU ÜLKELERİ İÇİN KARŞILAŞTIRMALI BİR ANALİZ

Yıl 2021, Cilt: 8 Sayı: 2, 532 - 562, 30.04.2021

Tuğba Tokmak , Alper Sönmez

Öz

Bu çalışmada ekonomik büyümenin belirleyicileri; farklı gelir gurubundan 152 ülkeye ait 2000-2017 dönemi verileri kullanılarak analiz edilmiştir. Serilerin durağanlığı; Fisher ADF, LLC ve IPS yöntemleriyle incelenmiş ve bütün serilerin I(0) oldukları görülmüştür. Regresyon analizlerinde yüksek gelirli ülkelerde ekonomik büyümeyi; doğurganlık oranı ve ithalatın negatif, kamu harcamaları, ihracat, eğitim harcamaları, doğrudan yabancı yatırımlar, sağlık harcamaları, doğumda beklenen ortalama yaşam süresi, enflasyon ve ticari dışa açıklığın pozitif etkilediği görülmüştür. Üst-orta gelirli ülkelerde ekonomik büyümeyi; ithalat ve doğumda beklenen ortalama yaşam süresinin negatif, diğer değişkenlerin pozitif etkilediği belirlenmiştir. Alt-orta gelirli ülkelerde ekonomik büyümeyi; doğurganlık oranı, kamu harcamaları, ihracat, enflasyon ve ticari dışa açıklık olumlu yönde etkilerken, ithalat ve sağlık harcamaları olumsuz yönde etkilemiştir. Düşük gelirli ülkelerde ekonomik büyümeyi ihracat ve doğumda beklenen ortalama yaşam süresindeki artışlar olumlu yönde etkilerken, doğurganlık oranı, ithalat, doğrudan yabancı yatırımlar ve ticari dışa açıklık olumsuz yönde etkilemiştir.
Seriler arasındaki nedensellik ilişkileri Granger panel nedensellik testiyle incelenmiş ve yüksek gelirli ülkelerde doğurganlık oranı, kamu harcamaları, ihracat, ithalat, sağlık harcamaları ve enflasyon ile ekonomik büyüme arasında iki yönlü, ticari dışa açıklıktan ekonomik büyümeye tek yönlü nedensellik ilişkileri tespit edilmiştir. Üst-orta gelirli ülkelerde doğurganlık oranı, kamu harcamaları, ihracat, ithalat ve doğrudan yabancı yatırımları ile ekonomik büyüme arasında iki yönlü, enflasyondan ekonomik büyümeye, ekonomik büyümeden sağlık harcamaları, eğitim harcamaları ve ticari dışa açıklığa doğru tek yönlü nedensellik ilişkileri bulunmuştur. Alt-orta gelirli ülkelerde doğurganlık oranı ve kamu harcamaları ile ekonomik büyüme arasında iki yönlü, ekonomik büyümeden ihracat ve ithalata, enflasyon ve ticari dışa açıklıktan ekonomik büyümeye doğru tek yönlü nedensellik ilişkileri belirlenmiştir. Düşük gelirli ülkelerde kamu harcamaları, ithalat ve doğrudan yabancı yatırımları ile ekonomik büyüme arasında iki yönlü, ekonomik büyümeden sağlık harcamalarına, doğumda beklenen ortalama yaşam süresine, enflasyona ve ticari dışa açıklığa doğru tek yönlü nedensellik ilişkileri tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Ekonomik Büyüme, Dış Ticaret, Eğitim, Sağlık, Beşeri Sermaye, Doğrudan Yabancı Yatırımlar, Kamu Harcamaları

Kaynakça

• Acemoğlu Abdioğlu, Z. ve Uysal, T. (2013). Türkiye’de Bölgeler Arası Yakınsama: Panel Birim Kök Analizi. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 27(3), 125-143.
• Acemoğlu, Daron (2008). The Role of Institutions in Growth and Development. Comission on Growth and Development WP, No. 10.
• Adesina, A. A., Gurría, A., & Clark, H. (2017). African Economic Outlook 2017, Entrepreneur ship and Industrialisation. http://www.africaneconomicoutlook. org/sites/default/files/2017-05/African_Economic_Outlook_2017.pdf, [18.02.2018].
• Aghion, P. and Howitt, P. (1992). A Model of Growth Through Creative Destruction. Econometrica, 60(2), 323-351.
• Akkaya, H. (2016). Kamu Harcamalarının Ekonomik Büyüme Üzerine Etkisi, Gelişmiş ve Gelişmekte Olan Ülke Karşılaştırması. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Alanot (2017). Schumpeter tipi büyüme modeli nedir? https://alonot.com/schumpeter-tipi-buyume-modeli-nedir/, [Erişim Tarihi: 21 Mart 2018].
• Alfarajat, J. ve Alalaya, M. M. (2017). Determinants of Growth GDP per capita through Panel Data Analysis in Selected Arab Countries. Global Advanced Research Journal of Management and Business Studies, ISSN: 2315-5086, 6(5), 1-20.
• Alptekin, V. (2009). IMF İstikrar Politikalarının Türkiye Ekonomisi Üzerine Etkileri: (1980- 2004). Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 9(17), 469-490.
• Anaman, K. A. (2004). Determinants of Economic Growth in Brunei Darussalam. Journal of Asian Economics, 15(4), 777-796.
• Arslan, G.E. (2013). Ekonomik Büyüme, Kalkınma ve Gelir Dağılımı. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(2), 45-52.
• Artan, S. ve Hayaloğlu, P. (2013). Ülkelerarası Büyüme Farklılıklarının Açıklanmasında Kurumsal Yapının Rolü: Panel Veri Analizi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 8(3), 31- 54.
• Artan, S., Hayaloğlu, P. ve Baltacı, N. (2014). Bilgi ve İletişim Teknolojilerindeki Gelişmelerin İktisadi Büyüme Üzerindeki Etkisi: Geçiş Ekonomileri Örneği. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 28(1), 199-2014.
• Avcı, B. S. (2017). Ar-Ge Harcamaları ve İhracat İlişkisi: Avrupa Birliği Ülkeleri için Panel Veri Analizi. Econanadolu, V. Anadolu International Conference in Economics, May 11-13, 2017, Eskişehir, Turkey.
• Baltagi, B. (2001). Econometric Analysis of Panel Data. (2nd Ed.). UK: John Wiley & Sons Ltd.
• Barış, S. ve Uzay, N. (2015). Yurtiçi Tasarruflar ve Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişki: Türkiye Örneği. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 46, 119-151.
• Barro, R. J. (2003). Determinants of Economic Growth in a Panel of Countries. Annals of Economics and Finance, 4, 231-274.
• Bayraktar, B. (2006). Investigation on Sources of Growth for Turkey. Canadian Journal of Development, 27(1), 25-38.
• Bhaskara-Rao, R., and Hassan, G. (2011). Determinants of the Long-Run Growth Rate of Bangladesh. Applied Economics Letters, 18, 655-658.
• Bleaney, M., Gemmell N., and Kneller, R. (2001). Testing the Endogenous Growth Model: Public Expenditure, Taxation, and Growth Over The Long-Run. Canadian Journal of Economics, 34(1), 36-57.
• Bocutoğlu, E. (2014). Ana Akım Konjonktür Teorileri ve 2007 Küresel Finansal Krizi. International Review of Economicsand Management, 2(2), 1-39.
• Bolt, J., Timmer, M. ve Zanden, L. (2014). GDP Per Capita Since 1820. http://dx.doi.org/10.1787/9789264214262-en, [Erişim Tarihi: 15 Kasım 2018].
• Boulhol, H., Serres, A. ve Molnar, M. (2008). The Contribution of Economic Geography to GDP per Capita. OECD Journal: Economic Studies, ISSN 1995-2848, Volume 2008. https://www.oecd.org/eco/42506177.pdf, [Erişim Tarihi: 15 Kasım 2018].
• Brock, W. and Durlauf, S. (2001). Discrete Choice with Social Interactions. Review of Economic Studies, 68, 235-260.
• Checherita-Westphal, C., and Rother, P. (2012). The Impact of High Government Debt on Economic Growth and its Channels: An empirical investigation for the Euro Area. European Economic Review, 56, 1392-1405.
• Chirwa T.G. and Odhiambo, N.M. (2016). Macroeconomic Determinants of Economic Growth:A Review of International Literature. South East European. Journal of Economics and Business, 11(2), 33-47.
• Choi, I. (2001). Unit Root Tests for Panel Data. Journal of International Money and Finance, 20: 249–272.
• Cinel, E. A. (2014). Türkiye’de Ekonomik Büyümenin Belirleyicileri (1980-2011). ODÜ Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 4(8), 15-26.
• Coase, R. (1937). The Nature of the Firm. Economica, 4(16), 386-405.
• Corchon, L. C. (2015). A Malthus-Swan-Solow Model of Economic Growth. http://www.eco.uc3m.es/temp/lcorchon/MSS8.pdf, [Erişim Tarihi: 10 Kasım 2018].
• Çiftçi, C. ve Aykaç, G. (2011). İçsel Büyüme Modelleri ve Küreselleşme Sürecinde Gelişmekte Olan Ülkelerin Konumları. Sosyoekonomi, 1, 159-180.
• De Grauwe, P. and Schnabl, G. (2008). Exchange Rate Stability, Inflation, and Growth in (South) Eastern and Central Europe. Review of Development Economics, 12(3), 530-549.
• Derviş, K. (2003). Küreselleşme, Büyüme ve Gelir Dağılımı. http://www.mfa.gov.tr/data/Kutuphane/yayinlar/EkonomikSorunlarDergisi/sayi27/kuresellesme_buyume_gelir_dagilimi.pdf, [24.01.2018].
• Doğan, Z. (2014). Ekonomik Büyüme Süreçlerinin Analizinde Yeni Açılımlar ve Büyümenin Yersel Dinamikleri. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2(6), 365-380.
• Engle, R. F. and Granger, C. W. J. (1987). Co-integration and Error Correction: Representation, Estimation, and Testing. Econometrica, 55, 251–276.
• Erdoğan, S. (2016). Kurumsal Yapı ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Gelişmiş ve Gelişmekte Olan Ülkeler İçin Karşılaştırmalı Bir Analiz. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Ana Bilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Erdoğan, S. ve Canbay, Ş. (2016). İktisadi Büyüme ve Araştırma & Geliştirme (Ar-Ge) Harcamaları İlişkisi Üzerine Teorik Bir İnceleme. Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 4(2), 29-44.
• Fetahi-Vehapi, M, Sadiku, L, and Petkovski, M. (2015). Empirical Analysis of the effects of Trade Openness on Economic Growth: An evidence of South East European Countries. Procedia Economics and Finance, 19, 17-26.
• Fikirli, Ö. ve Kibar, Ç. A. (2017). İktisadi Doktrinde Schumpeteryan Yaratıcı Yıkımdan Yaratıcı Birikime. Girişimcilik ve İnovasyon Yönetimi Dergisi, 6(1), 27-64.
• Freire-Seren, M. J. 2002. On the Relationship between Human Capital Accumulation and Economic Growth. Applied Economic Letters, 9(12), 805-808.
• Granger, C. W. (1969). Investigating Causal Relations by Econometric Models and Crossspectral Methods. Econometrica: Journal of the Econometric Society, 34, 424-438.
• Griffith, R. (2000). How Important is Business R&D for Economic Growthand Shouldt he Government Subsidise it? The Institute for Fiscal Studies, Briefing Note, No. 12.
• Grossman, G. ve Helpman, E. (1991). Innovation and Growth in the Global Economy, MIT Press, Cambridge MA.
• Gujarati, D. N. and Porter, D. C. (2012). Temel Ekonometri. (Çev. Ü. Şenesen ve G. G. Şenesen), Literatür Yayıncılık, İstanbul.
• Güvel, E. A. (2011). Ekonomik Büyüme Kuramları. Ulusların Zenginliklerinin Dinamikleri. Karahan Kitabevi, Adana.
• Hamilton, W. H. (1919). The Institutional Approachto EconomicTheory. American Economic Review, 9, 309-18.
• Hausman, J. A. (1978). Specification Tests in Econometrics. Econometrica, 46, 1251–1272.
• Havi, E. D. K., Enu, P., Osei-Gyimah, F., Attah-Obeng, P. ve. Opoku, C.D.K. (2013). Macroeconomic Determinants of Economic Growth In Ghana: Cointegration Approach. European Scientific Journal, 9(19), 156-175.
• Im, K., Pesaran, M. and Shin, Y. (2003). Testing for Unit Roots in Heterogeneous Panels. Journal of Econometrics, 115, 53-74.
• İnsel, A. (2012). Büyümenin Sınırları. http://www.radikal.com.tr/radikal2/ buyumenin-sinirlari-1089397/, [Erişim Tarihi: 21 Mart 2018].
• Kama, Ö. (2011). Yeni Kurumsal İktisat Okulunun Temelleri. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 13(2), 183-204.
• Koç, A. (2013). Beşeri Sermaye ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Yatay Kesit Analizi ile AB Ülkeleri Üzerine Bir Değerlendirme. Maliye Dergisi, 165, 241-258.
• Landes, D. S. (1990). Why are We So Rich and They So Poor? The American Economic Review. 80 (2): 1-13.
• Levin, A., Lin, C. and Chu, C. (2002). Unit Root Tests in Panel Data: Asymtotic and Finite-Sample Properties. Journal of Econometrics, 108, 1- 24.
• Lucas, R. E. (1988). On the Mechanics of Economic Development. Journal of Monetary Economics, 22, 3-32.
• Maddala, G. S. and Wu, S. (1999). A Comparative Study of Unit Root Tests with Panel Data and a New Simple Test. Oxford Bulletin of Economics and Statistics, 61, 631-652.
• Mazurek, J. (2017). On Determinants Of The Economic Growth Of European Countries During 2005–2015. Comparative Economic Reserach, 20(2), 21-33.
• Mercan, M. ve Göçer, İ. (2014). Orta Asya Türk Cumhuriyetlerinde Hollanda Hastalığı Riski: Ampirik Bir Analiz. Hacettepe Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 32(2), 251-274.
• Mesjasz, K. (2008). Ekonomik Güvenlik. Uluslararası İlişkiler, 5(18), 125-150.
• Mihaela, S., Kornélia, L., Sopková, G., Kamil, D. ve Balcerzak, A. P. (2017). Determinants of Economic Growth in V4 Countries and Romania. Journal of Competitiveness, 9(1), 103-116.
• North, D. C. (1991). Institutions. The Journal of Econonomic Perspectives, 5(1), 97-112.
• North, D. C. (2002). Understanding the Process of Economic Change. Unpublished Manuscript.
• North, D. C. (2010). Kurumlar, Kurumsal Değişim ve Ekonomik Performans. (Çev. Gül Çağalı Güven). İstanbul: Sabancı Üniversitesi Yayınevi.
• Parasız, İ. (2008). Makro Ekonomi Teori ve Politika. (9. Baskı). Ezgi Kitabevi Yayınları, Bursa.
• Prochniak, M. (2011). Determinants of Economic Growth in Central and Eastern Europe: The Global Crisis Perspective. Post-Communist Economies, 23(4), 449-468.
• Radelet, S., Sachs, J. and Whang-Lee, J. (2001). The Determinants and Prospects of Economic Growth in Asia. International Economic Journal, 15(3), 1-29.
• Rahman, M. M. and Salahuddin, M. (2010). The Determinants of Economic Growth in Pakistan: Does Stock Market Development Play a Major Role? Economic Issues, 15(2), 69-86.
• Robinson, J. and Acemoğlu. D. (2016). Ulusların Düşüşü. Çeviren: Faruk Rasim Velioğlu. İstanbul: Doğan Kitap.
• Romer, P. M. (1986). Increasing Returns and Long-Run Growth. Journal of Political Economy, 94, 1002-1037.
• Schumpeter, J. A. (2011). Theory of Economic Development: An InquiryintoProfits, Capital, Credit, Interest, andthe Business Cycle. TranslatedbyRedversOpie. Harvard EconomicStudies.
• Schumpeter, J. A. (1942). Capitalism, Socialism and Democracy. Harper and Row, New York.
• Sezer, S. ve Abasız, T. (2016). Ekonomik Büyümenin Belirleyicileri: OECD Ülkelerinde Dengesiz Panel Analiziyle Bir Uygulama. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 7(16), 89-99.
• Smith, A. (1776). Ulusların Zenginliği. Çev: Ayşe Yunus ve Mehmet Bakırcı, Yeni Alan Yayıncılık, İstanbul.
• Solow, R. M. (1956). A Contribution tot he Theory of Economic Growth. The Quarterly Journal of Economics 70, 65-94.
• Swan, R. (1956). Economic Growth and Capita lAcumulation. Economic Record, 32(3), 34-61.
• Tarı, R. (2012). Ekonometri. (8. Baskı). Umuttepe Yayınları, Kocaeli.
• Taş, Ş., Taşar, İ. ve Avcı, Y. (2017). Ar-Ge Harcamaları ve Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişki: Türkiye Örneği. Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10(2), 197-206.
• Taşar, İ. (2015). İçsel Büyüme Modelleri Çerçevesinde Türkiye’de Ekonomik Büyümenin Yapısal Dönüşümü, İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İktisat Anabilim Dalı İktisat Programı, Yayımlanmamış Doktora Tezi.
• Williamson, O. E. (1975). Markets and Hierarchies: Analysis and Antitrust Implications. Free Press, New York.
• Veblen, T. (1898, 1998). Why is Economics Not an Evolutionary Science? Camb. J. Econ, 22, 403–414 (Originally Publishedin: Q. J. Econ., July 1898, 373–397).
• Veblen, T. (1919). The Vested Interestsand the Common Man. Cosimo Books, New York.
• World Bank (2018). World Bank Country and Lending Groups. https://datahelpdesk.worldbank.org/knowledgebase/articles/906519 [10.11. 2018].
• World Development Indicators (2018). Farklı Veriler. http://databank.worldbank. org/data/reports.aspx?source=world-development-indicators, [9.11.2018].
• Yeldan, E. (2001). İktisadi Büyümenin Tarihi ve Tarih Boyunca İktisadi Büyüme. http://slideplayer.biz.tr/slide/10240576/, [20 03. 2018].
• Yıldırım, K., Karaman, D. ve Taşdemir, M. (2009). Makroekonomi. Seçkin Yayınları, İstanbul.