RODOS ADASI’NDA MURABITZADELERLE KALYONUN YÜKSELİŞİ (1759- 1816 )

Yıl 2021, Cilt: 8 Sayı: 4, 336 - 365, 31.10.2021

Arzu Baykara Taşkaya

Öz

Osmanlı donanmasında XVII. yüzyılın ikinci yarısından itibaren kullanılmaya başlanan kalyonlar, boyutları itibarıyla yelkenli gemi türlerinin en büyüklerindendi. Bu gemilerin genellikle İstanbul için donanmaya gerekli olduğu bölgenin idarecileri tarafından inşa edildiğini biliyoruz. İstanbul için inşa edilen gemiler, belli sürede bitirilip gönderilmek zorundaydı. Bunun için belgelerde biran evvel gemi yapımının tamamlanması istenmiştir. Gemi inşasında görev yapan en önemli şahıs şüphesiz ki Mutasarrıf Murabitzade Hasan Kaptan ‘dır. Birkaç görevi de beraberinde yapan bu şahsa, devlet oldukça itimat etmiş ve şahsın devlet için kalyon ve fırkateyn inşasında oldukça yararlılıkları görülmüştür. Farklı dönemlerde birçok geminin yapılmasından bizzat sorumlu bu kişiler ordunun ihtiyacı olan gemileri inşa ettirmiştir. Arşiv belgelerinden yararlanarak yazdığımız makalemizde gemi teknolojisindeki değişimin gemi imaline nasıl yansıdığını; İstanbul’dan alınan yardımların da etkisiyle büyük ölçekli bir ada olan Rodos Adası üzerinde yapılabilecek maksimum kapasitede gemi inşasının ne koşullarda gerçekleştiğini, adada yaratılan bu iş kapasitesiyle halkın ekmek kapısı olarak önemli bir ekonomik güce nasıl sahip olduğunu arşiv belgelerinin izinde vermeye çalıştık. Makalede, Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü’ne bağlı Başbakanlık Osmanlı Arşivi’ndeki belgelerin izinde 1759- 1816 yılları arasında Rodos Adası’ndaki Murabıtzade Ailesinin kalyon inşasına değineceğiz. Rodos’ta bu dönemde kalyon yapımından sorumlu en önemli güç Murabıtzadelerdir. Osmanlı arşiv belgelerinde, bu aileden önce İstanköylü Murabıtzade Hacı Hüseyin Kaptanın üç miri kalyonu; daha sonra Murabıtzade Hasan Kaptanın ise Arslan-ı Bahri Kalyonu’ndan bizzat sorumlu olarak inşayı bitirdiğini ve Çeşme’de donanmanın yakılmasıyla Çeşme Kalesi’nin önünde bulunan gemi batıklarını çıkartarak İstanbul’ yolladığını görüyoruz. Makalemizde aileye ait olan kalyonların inşa faaliyetleri anlatılmış, bununla birlikte batık gemilerin enkazının taşınması faaliyetlerine de değinilmiştir.

Anahtar Kelimeler

galleon, Rodosn adası, tersane

Kaynakça

• UZUNÇARŞILI, İsmail Hakkı ,(1988),Osmanlı Devleti’nin Merkez ve Bahriye Teşkilatı, Ankara :TTK.
• ÜSTÜNER Ahmet, (2019),“1770 Çeşme Vakasında Batıklar Meselesi”, History Studies, 11/6, Aralık 2019, 1875-1902.
• ÜNAL, A ,(2002),“XVI. ve XVII.Yüzyıllarda Cezayir-i Bahr-i Sefid (Akdeniz, Ege Adaları) ya da Kapudan Paşa Eyaleti “, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi , 1 (12) : 251-261.
• ÜNEN, Uğur, (2013),XVIII. Yüzyılda Osmanlı idaresinde Rodos, Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Aydın, Yüksek Lisans Tezi.
• ZORLU, Tuncay, (2007-2008) “Osmanlı Teknoloji Tarihinden Bir Kesit: Gemi İndirme Yöntemleri”, Osmanlı Bilimi Araştırmaları IX/1-2 (2007-2008) , 89-99.