HAVARİLER DÖNEMİ MABED ANLAYIŞI VE EV KİLİSELERİ

Yıl 2022, Cilt: 9 Sayı: 3, 243 - 271, 31.07.2022

Ayşe Dokur , Saliha Esen

Öz

Bugün dünya dinleri içerisinde mensubu bakımından ilk sırada yer alan Hıristiyanlığın mabedi olan kilise, mimari bir yapı olarak ilk defa miladi IV. yüzyılda Roma İmparatorluğu’nun Hıristiyanlığı resmi din olarak kabulüyle beraber ortaya çıkmaya başlamıştır. Esasen Hıristiyanlık, ilk çıktığı dönem Yahudilik içinde heretik bir akım olarak kabul ediliyordu. Hz. İsa yaşadığı sürece tebliğini Yahudilere yapmıştı. Kendisinin bizzat seçerek yanına aldığı ve ilk Hıristiyan cemaatin çekirdeğini oluşturan havariler de birer Yahudi idiler. Diğer Yahudiler gibi düzenli olarak Kudüs’teki Mabede gidiyor ve ibadetlerini yapıyorlardı. İnanç ve ibadet konusunda olduğu gibi mabet konusunda da onlardan bir farkları yoktu. Gerek Hz.İsa döneminde gerekse havariler döneminde yeni bir mabet arayışına ve inşasına gidilmemişti. Hz. İsa, elçilerini misyon faaliyeti için Kudüs dışındaki Yahudilere de göndermişti. İsa’nın çarmıha gerilme hadisesinden sonra da bu misyon faaliyetleri devam etmiş, havariler gerek Kudüs’te gerekse Filipi, Korint, Roma, Efes, Antakya, Laodikya (Denizli) ve Troas (Çanakkale) gibi Roma İmparatorluğu’nun farklı şehirlerinde öğretiyi yaymaya devam etmişlerdi.
Bu çalışmanın amacı, havarilerin misyon faaliyetlerinde kullandıkları mekanları ve havariler dönemindeki mabet anlayışını açıklamaktır. Özellikle Yeni Ahit’te işaret edilen ev kiliseleri çalışmamızın temel konusunu oluşturmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Hıristiyanlık, Kilise, Mabet, Ev Kiliseleri, Havari

Kaynakça

• Atasagun, Galip. İlahi Dinlerde (Yahudilik, Hıristiyanlık ve İslam’da) Dini Semboller. Konya: Konya Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 1996.
• Aydın, Fuat. “Hz. İsa Sonrası Tartışma Konularından Havarilik ve Pavlus’ un Havarilik Anlayışı”. Dinler Tarihi Araştırmaları-III, 71-97.
• Aydın, Mahmut. “Dünyayı Hıristiyanlaştırmanın Yeni Yolu: Ev Kiliseleri”. Journal of Islamic Research 20/3 (Ekim 2017), 348-364.
• Birkey, Del. House Church: A Model for Renewing the Church. Place of publication not identified: Wıpf & Stock Publishers, 2019.
• Branick, Vincent. House Church in the Writings of Paul. Eugene, Or: Wipf & Stock Publishers, 2012.
• Cengiz, Kübra. Ahmed Midhat Efendi’nin Havariler İle İlgili Verdiği Bilgilerin Değerlendirilmesi. Bursa: Bursa Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Çelik, Mehmet. Süryani Tarihi. Ankara: Ayraç Yayınevi.
• English, Donald. Markos’un Mesajı: İmanın Gizemi. çev. Burcu Çağın. Haberci Basın Yayın, 2017.
• Eraslan, Osman. “Havari̇ Petrus’un Roma Seyahati̇ Ve Öldürülmesi̇ Hakkindaki̇ Tartişmalar”. The Journal of Academic Social Sciences 120 (2021), 146-156. https://doi.org/10.29228/ASOS.52159
• Fitts, Robert. The Church in the House: A Return to Simplicity. Salem, OR: Preparing the Way Publishers, 2001.
• John L. McKenzie. Dictionary Of The Bible McKenzie A-D Apostle. Erişim 05 Haziran 2022. http://archive.org/details/DictionaryOfTheBibleMckenzieA-d
• Lietzmann, M. Hans. Eski Kilise Tarihi. çev. Mehmet Aydın. 2 Cilt. Literatürk Academia, 2016.
• Losch, Richard R. The Uttermost Part of the Earth: A Guide to Places in the Bible. Grand Rapids, Michigan: W.B. Eerdmans, 2005.
• Madrigal, Marc. Bi̇ri̇nci̇ Yüzyil Anadolu Ki̇li̇seleri̇. Marc Madrigal ve Kitab-ı Mukaddes Şirketi., 2015.
• Nelson, Ryan. “Who Was John Mark? The Beginner’s Guide”. https://overviewbible.com/john-mark/#respond. 17 Nisan 2019. Erişim 10 Mart 2022. https://overviewbible.com/john-mark/#respond
• Regev, Eyal. The Temple in Early Christianity: Experiencing the Sacred. New Haven: Yale University Press, 2019.
• Şahin, Sait. Martin Hengel’e Göre İsa Sonrası İlk Dönem Kilisenin Oluşumu. Sivas: Sivas Cumuriyet Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2020.
• Tütüncü, Mehmet. “Kudüs ve Sultan I.Süleyman”. Düşünce ve Tarih Dergisi 23 (Ağustos 2016), 40-49.
• Ulutürk, Muammer. Hıristiyanlık’ta Havarilik. Konya: Konya Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2005.
• Van Der Hoeven, Adrie. “John Mark – Author of the Gospel of John with Jesus’ mother”. https://doi.org/10.13140/2.1.3024.3843
• Zeyrek, Sebahatdin. “Denizli’deki Laodikya Antik Kenti’nde Bulunan ‘Kiliseli Ev’ Gün Yüzüne Çıkarıldı”. Erişim 24 Mayıs 2022.
• https://www.aa.com.tr/tr/kultur-sanat/denizlideki-laodikya-antik-kentinde-bulunan-kiliseli-ev-gun-yuzune-cikarildi/2018375 Arkeolojik Haber. “Aula Haberi”. Erişim 16 Mart 2022. https://www.arkeolojikhaber.com/haber-aula-5313/
• “Cenacle”. Wikipedia, 25 Nisan 2022. https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Cenacle&oldid=1091738119
• https://stringfixer.com/tr/twelve_apostles. “Havariler”. Erişim 06 Haziran 2022. http://stringfixer.com/tr/Twelve_Apostles
• “John Mark”. Encyclopedia of the Bible, 06 Mart 2022. https://www.biblegateway.com/resources/encyclopedia-of-the-bible/John-Mark “Kolose Kilisesi”. Erişim 06 Mart 2022. http://inciltarihi.com/hristiyanlik-tarihi/1-yy-anadolu-kiliseleri/kolose-kilisesi/
• https://kutsal-kitap.net. “Kutsal Kitap”. Erişim 03 Şubat 2022. https://kutsal-kitap.net
• “Laodikeia Antik Kenti (Denizli)”. Erişim 10 Nisan 2022. https://kvmgm.ktb.gov.tr/TR-51372/laodikeia-antik-kenti-denizli.html
• https://www.newadvent.org/cathen/01626c.htm. “New Advent Apostles”. Ansiklopedi. Erişim 20 Ekim 2021.
• “Pavlus’tan Fi̇li̇mon’a Mektup”.Erişim 26 Mart 2022. https://ebible.org/pdf/turev/turev_PHM.pdf
• “Who Was Chloe in the Bible?” Erişim 26 Şubat 2022. https://www.gotquestions.org