COĞRAFYA DERS KİTAPLARININ KÜLTÜREL MİRAS OLARAK DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2023, Cilt: 10 Sayı: 1, 54 - 69, 31.01.2023

Halil Mesut Baylak , Ali Şimşek Abdullah Küçükkılıç

Öz

Eğitim-öğretim faaliyetlerinin en somut göstergelerinden birisi de ders kitaplarıdır. Yazıldıkları dönemin eğitim-öğretim faaliyetlerinin değerlendirilebilmesine imkân verir. Osmanlıca yazılmış ve o dönemin eğitim ve öğretim faaliyetlerinin bir göstergesi olan ders kitaplarının merak edilmesi ve ilgi duyulması ile günümüz şartlarıyla değerlendirilmesinin yapılması bilim kültür mirası açısından önemlidir. Bu sebeple somut olmayan kültürel miras içerisinde değerlendirilen bu kitaplar Türk kültürünün temsili açısından değerlidir. Osmanlıca yazılmış kitapların öğrenilmesi ve okunması konusunda, merakı olan bireyler olarak yetişmesini sağlamak eğitimin önemli amaçlarındandır. Döneme ait coğrafya ders kitapları Osmanlı devletinin Coğrafya biliminin öğretilmesinde ortaya koyduğu birikime yönelik farkındalığın artırılmasında bir etken olarak değerlendirilebilir.
Bu çalışma ile Osmanlıca yazılmış ve Osmanlı bilim kültürünün mirası üzerinde kullanılmış olan dönemin Coğrafya ders kitaplarına karşı bir değerlendirme ve yaklaşım belirleme amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda II. Abdülhamit Han döneminde ders müfredatı olarak eğitim sistemine giren Coğrafya ders kitaplarının genel bir değerlendirilmesi yapılarak kültürel zenginliğimizden yararlanma, Coğrafya ve medeniyet bilincini oluşturmada farkındalık yaratmak asıl hedefi oluşturmaktadır. Bu kapsamda çağımız öğrencilerinin, Coğrafya bilimi ve Coğrafya ders kitaplarına karşı farkındalık durumları ihtiyaç-analiz anketi ile ortaya konulmuştur. Sonuçları itibariyle geçmiş dönem Coğrafya ders kitaplarına karşı olan farkındalık, ilgi ve merakı; bilimin ortak miras olduğu noktasından hareketle yapılan kıyaslama ve yorumlamalardan yola çıkılarak, bu duruma karşı olan bakış açısı geliştirilmeye çalışılmıştır. Çalışmanın ana materyalini dönemin Osmanlıca yazılmış coğrafya ders kitapları oluşturmaktadır. Coğrafya bilim tarihinin gelişimi açısından yazıldığı dönemi değerlendiren çalışmalar (tez, makale, bildiri vs.) ile kıyaslama yapılmıştır. Ankete dayalı ihtiyaç analizi ile günümüz Coğrafya ders kitapları ile dönemin ders kitaplarına karşı ilgi, merak ve farkındalık düzeyleri araştırılmıştır. Literatür taraması ile elde edilmiş bilgilerden de faydalanılarak geçmiş dönem Coğrafya ders kitaplarına karşı olan farkındalık, ilgi ve merakı; bilimin ortak miras olduğu noktasından hareketle yapılan kıyaslama ve yorumlamalardan yola çıkılarak, bu duruma karşı olan bakış açısı geliştirilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kültürel Miras, Coğrafya Ders Kitabı, Bilim Kültürü

Kaynakça

• Ahmad, Y. (2006). The scope and defination of heritage: From tangible to intangible. International Journal of Heritage Studies, 12 (3), 292-300.
• Ahunbay, Z. (1994). Birinci Derece Anıtlarda Değerlendirme ve Restorasyon Sorunları. Arredamento Dekorasyon,7-8, 87-90.
• Aslan, Z., and Ardemagni, M. (2006). Introducing young people to the protection of heritage sites and historic cites. Web: http://www.iccrom.org/, adresinden 27 Aralık 2020 tarihinde alınmıştır.
• Boztepe, S. (2015). II. Abdülhamid Dönemi İdadîlerde Tarih ve Coğrafya Eğitim-Öğretimi. Necmettin Erbakan Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi).
• Chastain, Kenneth. (1988). Developing second language skills: Theory and practice. 3rd edition. San Diego, CA: Harcourt Brace Jovanovich
• Condon, C.J. (1995). Kelimelerin Büyülü Dünyası (Anlambilim ve İletişim). çev. Murat Çiftkaya, İstanbul, 56.
• Çakır, İ. (2011). Yabancı Dil Öğrenme Ortamlarında Kültürün Rolü. Milli Eğitim Dergisi, 190, 248-255.
• Çalışkan, H. (2019). Meşrutiyetten Cumhuriyete Geçiş Döneminde Kullanılan Coğrafya Ders Kitaplarının İncelenmesi.Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Daıfuku, H. (1979). "The Significance of Cultural Property", The Conservation of Cultural Property, Unesco, Paris, 19-27.
• Dönmez, C., Yeşilbursa, C.C. (2014). Kültürel Miras Eğitiminin Öğrencilerin Somut Kültürel Mirasa Yönelik Tutumlarına Etkisi. İlköğretim Online, 13(2), 425‐442.
• Gümüşçü, O. (2017). Coğrafya’ya Davet. Yeditepe Yayınları, İstanbul.
• Halliday, M.A.K. (1978). Language as social semiotic: the social interpretation of language and meaning.Sydney: Edward Arnold.Hereduc. (2005). Heritage in the classroom: A practical manuel for teachers.
• Web: http://www.hereduc.net/hereduc/ adresinden 27 Aralık 2020 tarihinde alınmıştır. İzgi, C. (1997). Osmanlı Medreselerinde İlim, Tabii İlimler I-II. İz Yayıncılık, İstanbul.
• Kuban, D. (1994). "Türkiye'ye Özgü Bir Koruma Politikası Olabilir mi?", Kentsel Koruma ve Yenileme Uygulamalar Kolokyumu (ed. M. Çubuk), İstanbul, 52- 57.
• Oğuz, Ö. (2007). UNSECO, Kültür ve Türkiye. Milli Folklor, 73, 5-11.
• Öksüz Kuşçuoğlu, G., Taş, M. , 2017. Sürdürülebilir Kültürel Miras Yönetimi . Süleyman Demirel Üniversitesi Yalvaç Akademi Dergisi 2 (1), 58-67.
• Özey, R. (1996). Osmanlı Devleti’nde Orta Öğretimde Coğrafya. 2. Ulusal Eğitim Sempozyumu Dergisi, İstanbul.
• Rothacker, E. (1954). Tarihte Gelişme ve Krizler, çev. Hüseyin Batuhan ve Nermi Uygur, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Konferansları, İstanbul,52.
• Safran, M. (2006). Tarih Eğitimi, Makale ve Bildiriler. Ankara: Gazi Kitabevi.
• Ünlü, M. Ve Sekin S. (2002). Coğrafya Dersinin Temel Öğretim Sorunları. Marmara Coğrafya Dergisi, 5.
• Yazağlu , R. (2005). Dil-Kültür İlişkisi. Muhafazakar Düşünce Dergisi, 2 (5), 123-143.
• Yılmaz, E. (2020). Haluk Gökalp / Osmanlıca. [Osmanlıca adlı kitap tanıtımı]. Çukurova Üniversitesi Türkoloji Araştırmaları Dergisi. 5 (1), 210-216.
• Yılmaz, Ö.Ö. (2005). Türkiye’de kültürel mirasın yönetimi ve sorunları. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.