KUR’AN TEMELLİ PEYGAMBER KISSALARINDA HÜZÜN VE DİNÎ BAŞA ÇIKMA: HZ. ÂDEM, HZ. NUH VE HZ. MUHAMMED ÖRNEKLERİ

Yıl 2023, Cilt: 10 Sayı: 2, 407 - 432, 30.04.2023

Önder Uslu , Nurten Kımter

Öz

Hüzün sevilen birinin veya nesnelerin kaybından veya sevilen birinin veya nesnenin yokluğundan kaynaklanan bir duygudur. Her insanın günlük hayatında gözlemlenebilen bu duygunun etkisi kişiden kişiye farklılık gösterebilmektedir. Bir insanın istenmeyen yaşam durumları karşısında hüzünlenmesi normaldir. Ancak bu duygu istenmez. Kişinin bu tür duygularla baş edebilmesi ruh sağlığı için gereklidir. Bu bağlamda insanlar bazı başa çıkma faaliyetlerine başvururlar. Bu faaliyetlerin en önemlileri dini ritüeller ve dini değerlerdir. Dini başa çıkma etkinlikleri bağlamında peygamberlerin yaşadığı olaylardan ibret alabilmesi ve bu yolla kişinin kendi hüzünleriyle baş edebilmesi ya da onları dindirebilmesi ruh sağlığı açısından önemli bir husustur. Bu çalışmada ise tüm bu olguların ortaya konulması amaçlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Hüzün, Dini Başa Çıkma, Peygamber Kıssaları

Kaynakça

• Adler, A. (2003). İnsan Tabiatını Tanıma, Çev. Dr. Ayda Yörükân, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 6. Baskı, İstanbul.
• Akalın, Ş. H. (2011). Türkçe Sözlük, TDK Yayınları, 11. Baskı, Ankara. Attar, F. (1983). Tezkiret’ül-Evliya, Seha Neşriyat, İstanbul.
• Aydemir, A. (2022). İslâm Kaynaklarına Göre Peygamberler Tarihi, TDV Yayınları, 11. Baskı, Ankara.
• Aydın, M. Ş. (2017). Dinim İslâm, DİB Yayınları, 4. Baskı, İstanbul.
• Ayten, A. (2012). Tanrıya Sığınmak, İz Yayıncılık, İstanbul.
• Bektaş, S. (2019). Ergenlerde Benlik Saygısı ve Dini Başa Çıkma, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Bolay, S. H. (1988). “Âdem”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, TDV Yayınları, İstanbul.
• Borgna, E. (2015). Ruhun Yalnızlığı, Çev. Meryem Mine Çilingiroğlu, Yapı Kredi Yayınları,3. Baskı, İstanbul.
• Budak, S. (2021). Psikoloji Sözlüğü, Bilim ve Sanat Yayınları, 6. Baskı, Ankara.
• Cebecioğlu, E. (2014). Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü, Otto Yayınları, Ankara.
• Cengil, M. (2003). “Depresyonu Önlemede Dini İnancın Koruyucu Rolü”, Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 3(2), 129-152.
• Cirhinlioğlu, Z., Cirhinlioğlu, F.G.& Ok, Ü. (2013). Dindarlık Ruh Sağlığı ve Modernite, Nobel Yayınları, Ankara.
• Cüceloğlu, D. (2021). Var mısın? Güçlü Bir Yaşam İçin Öneriler, Kronik Kitap, 14. Baskı, İstanbul.
• Çağrıcı, M. (1999). “Hüzün”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, TDV Yayınları, Ankara.
• Çağrıcı, M. (2015). Üzüntüden Kurtulma Yolları, Ya’kub b. İshak el-Kindî, TDV Yayınları, 2. Baskı, Ankara.
• Çağrıcı, M. (2020). “Musibet”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, TDV Yayınları, Ankara.
• Ebû Dâvûd, S. E. İ. S. (1987). Süneni Ebî Dâvûd Terceme ve Şerhi, Çev. Necati Yeniel, Hüseyin Kayapınar, Şamil Yayınları, İstanbul.
• Ekberî, S. D. (2006). Metinlerle Tasavvuf Terimleri Sözlüğü, Çev. Zafer Erginli, Kalem Yayınları, İstanbul.
• Ekşi, H. (2001). Başa Çıkma, Dini Başa Çıkma ve Ruh Sağlığı Arasındaki İlişki Üzerine Bir Araştırma: Eğitim, İlahiyat, ve Mühendislik Fakültesi Öğrencilerinin Karşılaştırılması, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa.
• El-Belhî, E. Z. (2019). Beden ve Ruh Sağlığı, Çev. Muhammet Uysal, Endülüs Yayınları, İstanbul.
• El-Buhârî, E. A. M. B. İ. B. İ. (1999). El-Camiu’s-Sahih, Mektebetü Dârü’s-Selâm, Riyad.
• El-Cevziyye, İ. K. (1988). Zâdü’l-Me’ad, Çev. Şükrü Özen, İklim Yayınları, İstanbul.
• El-Cürcânî, S. Ş. (1997). Et-Tâ’rifât, Çev. Arif Erkan, Bahar Yayınları, İstanbul.
• El-İsfahânî, R. (2019). Erdemli Yol, Çev. Muharrem Tan, İz Yayıncılık, 4. Baskı, İstanbul.
• El-İsfahânî, R. (2022). Müfredât, Kur’ân Kavramları Sözlüğü, Çev. Mustafa Yıldız, Çıra Yayınları, İstanbul.
• El-Kaşânî, A. (2004). Tasavvuf Sözlüğü, Çev. Ekrem Demirli, İz Yayıncılık, İstanbul.
• El-Kindî, Ya‘kûb b. İ. (2015). Üzüntüden Kurtulma Yolları, Çev. Mustafa Çağrıcı, TDV, Yayınları, 2. Baskı, Ankara.
• El-Kuşeyrî, A. (1980). Risâle-i Kuşeyri, Çev. Ali Arslan, Arslan Yayınları, İstanbul.
• Er-Râzî, E. (2021). Ruh Sağlığı, et-Tıbbu’r-Rûhânî, Çev. Hüseyin Karaman, İz Yayıncılık, 6. Baskı, İstanbul.
• Et-Taberî, M. C. (1995). Taberî Tefsiri, Çev. Mehmet Keskin, Ümit Yayınları, İstanbul.
• Et-Taberî, M. C. (2018). Tarih-i Taberî, Çev. M. Faruk Gürtunca, 3. Baskı, Sağlam Yayınevi, İstanbul.
• Eryücel, S. (2013). Yaşam Olayları ve Dini Başa Çıkma, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Et-Tirmizî, E. İ. M. (1992). Sünenü’t-Tirmizî, Çağrı Yayınları, İstanbul.
• Feldmann, H. (1994). Melancholie als Daseinverfassung, Nervenarzt.
• Frankl, V. E. (2020). İnsanın Anlam Arayışı, Çev. Selçuk Budak, Okuyanus Yayınları, 70. Baskı, İstanbul.
• Freud, S. (2006), Psikanaliz Üzerine, Çev. Kâmuran Şipal, Cem Yayınevi, 3. Baskı, İstanbul.
• Freud, S. (2018), Uygarlığın Huzursuzluğu, Çev. Haluk Barışcan, Metis Yayınları, 6. Baskı, İstanbul.
• Folkman, S. & Moskowitz, J.T. (2004). “Coping: Pitfalls and Promise”. Annual Review of Psychology 55, 745-774. Fromm, E. (1994). Kendini Savunan İnsan, Çev. Necla Arat, Say Yayınları, 4. Baskı, İstanbul.
• Fromm, E. (2020). Sevme Sanatı, Çev. Işıtan Gündüz, Say Yayınları, 3. Baskı, İstanbul.
• Gazâlî, E. H. (2003). Amellerde İlâhî Terazi, Çev. Abdullah Aydın, Sena Yayınları, 2. Baskı, İstanbul.
• Gökcan, M. M. (2004). “Tasavvufta Allah Korkusu (Havf)”, ÇÜİFD, 4 (2), Adana.
• Güney, S. (1998). Davranış Bilimleri ve Yönetim Psikolojisi Terimler Sözlüğü, Ocak Yayınları, Ankara.
• Güler Aydın, Ö. (2010). “Dini İnanç ve Psikolojik Sağlık İlişkisine Dair Bir Değerlendirme”, Toplum Bilimleri Dergisi, 4(8), 95-105.
• Hall, C., Nordby, V. (2006). Jung Psikolojisinin Ana Çizgileri, Çev. Ender Gürol, Cem Yayınevi, İstanbul.
• Harman, Ö. F. (1996). “Hâbil ve Kâbil”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, TDV Yayınları, İstanbul.
• Harman, Ö. F. (1997). “Havvâ”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, TDV Yayınları, İstanbul.
• Harman, Ö. F. (2007). “Nûh”, TDV İslam Ansiklopedisi, TDV İslam Araştırmaları Merkezi, İstanbul.
• Hökelekli, H. (1999). “İbadet”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, TDV İslâm Araştırmaları Merkezi, C.19, Ankara.
• Hökelekli, H. (2020). Din Psikolojisine Giriş, DEM Yayınları, 7. Baskı, İstanbul.
• İbn Kesîr, İ. Ö. (2020). Ed-Dürrü’n-Nesîr fi’htisâri Tefsîri’l-Hâfız İbn Kesîr, Muhtasar İbn-i Kesîr Âyet Âyet Meal-Tefsir, Çev. M. Beşir Eryarsoy, Burhan Yayıncılık, İstanbul.
• İbn Hanbel, A. (2003). El-Müsned, Çev. Rıfat Oral, Süleyman Sarı, Ensar Neşriyat, Konya.
• İbn Manzur, (1994). Lisânü’l-Arab, Dâru Sâdır, Beyrut.
• İbn Mâce, E. A. M. (1992). Sünenü İbn Mâce, Çağrı Yayınları, İstanbul.
• İbn Sînâ, (1937). Hüzünün Mahiyet ve Sebepleri, Çev. Mehmet Hazmi Tuna, Türk Tıp Tarihi Arşivi, 2(6), 33-35. İmam Mâlik, E. A. M. (1985). El-Muvatta, Çev. Muhammed Fuad Abdulbaki, Dâr-ı İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, Beyrut.
• Kaya, M. (2017). İslâm Filozoflarından Felsefe Metinleri, Klasik Yayınları, 11. Baskı, İstanbul.
• Kısa, M. (2012). Kısa Açıklamalı Kuran-ı Kerim Meali, Armağan Kitaplar Yayınevi, İstanbul.
• Koç, M. (2005). “Ruh Sağlığı ile Dini Başa Çıkma Metodu Olarak Dua ve İbadet Fenomeni Arasındaki İlişki Üzerine Psikolojik Bir Yaklaşım”, EKEV Akademi Dergisi, 9(24), 11-32.
• Koç, M. (2009). “Dinsel Pratiklerin Sıklık Düzeyleri ile Dini Başa Çıkma Arasındaki İlişki: Ergenler Üzerine Ampirik Bir Araştırma”, Bilimname Dergisi, XVI, 2009/1, Kayseri.
• Köknel, Ö. (1986). Kaygıdan Mutluluğa Kişilik, Altın Kitaplar Yayınevi, 6. Baskı, İstanbul.
• Köksal, M. A. (2022). Peygamberler Tarihi, TDV Yayınları, 29. Baskı, Ankara.
• Kula, N. (2002). “Deprem ve Dini Başa Çıkma”, Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 1 / 1 (Haziran), 234-255, Çorum.
• Kula, N. (2005). Bedensel Engellilik ve Dini Başa Çıkma, Dem Yayınları, İstanbul.
• Kuzâî, M. B. S. (1999). Hadîs Kıvılcımları Şihâbü’l-Ahbâr Tercümesi, Çev. Prof. Dr. Ali Yardım, Damla Yayınevi, İstanbul.
• Küçükaşçı, M. S. (2009). “Senetü’l-Hüzün”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, TDV Yayınları, C. Ankara. Mehmedoğlu, A. U. (2011). Tanrıyı Tasavvur Etmek, Çamlıca Yayınları, İstanbul.
• Müslim, İ. H. K. (1978). Sahih-i Müslim Tercümesi ve Şerhi, Çev. Ahmed Davudoğlu, Sönmez Yayıncılık, İstanbul. Nesâi, E. A. A. (2014). Süneni’n-Nesâî, Müessestü’r-Risâletü’n-Nâşirûn, Beyrut.
• Pargament, K. I. (2003). “Tanrım Bana Yardım Et” Din Psikolojisi Açısından Başa Çıkmanın Teorik Çatısına Doğru, Çev. Ahmet Albayrak, Tabula Rasa Akademik Dergi, 9, Isparta.
• Pargament, K. I. (1997). The Psychology of Religion and Coping: Theory, Research, Practice. New York: The Guilford Press.
• Pargament, K. I. (2005). “Acı ve Tatlı: Dindarlığın Bedelleri ve Faydaları Üzerine Bir Değerlendirme”, Çev. Doç. Dr. Ali Ulvi Mehmedoğlu, ÇÜİFD, 5(1), Ocak-Haziran, Adana.
• Pargament, K.I., Smith, B.W., Koenig, H.G. and Perez (1998). “Patterns of Positive and Negative Religious Coping with Major Life Stressors”, Journal for The Scientific Study of Religion, 37, pp. 710-728).
• Pearce, M. J. (2005). A critical review of the forms and values of religious coping among informal caregivers. Journal of religion and health. 44 (1), 81-118).
• Pusmaz, D. (1999). Kur’an’a Göre Şükür Kavramı, Diyanet İlmi Dergi, 35(3), 65-78, Ankara.
• Redhouse, (2003). Yeni Elsözlüğü, Sev Yayıncılık, 12. Baskı, İstanbul.
• Sarıçam, İ. (2013). “Hz. Peygamber Dönemi”, Ed. Eyüp Baş, İslam Tarihi (içinde), Grafiker Yayınları, 2. Baskı, Ankara.
• Sayar, K. (2015). Hüzün Hastalığı, Timaş Yayınları, 7. Baskı, İstanbul.
• Schimmel, A. (1982). Tasavvufun Boyutları, Çev. Ender Gürol, Adam Yayıncılık, İstanbul.
• Sevinçgül, Ö. (2006). Hz. Muhammed’in Sözleri ve Halleri, Timaş Yayınları, İstanbul.
• Sıddıkî, C. (2021). “Ebu Zeyd Ahmet El Belhî Düşüncesinde Birey ve Riyazet / Eğitim”, ÇÜİFD, 21(1), 82-97. Şentürk, H. (2010). İslami Hayatın Psikolojik Temelleri, İz Yayıncılık, İstanbul.
• Toz, R. (2020). Hadislerde Sevinç ve Hüzün, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kahramanmaraş.
• Uludağ, S. (1988). “Hüzün”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, TDV Yayınları, İstanbul.
• Yazıcı, S. (2002). Temel Dini Bilgiler, DİB Yayınları, 27. Baskı, İstanbul.
• Yılmaz, H. K. (2015). Ana Hatlarıyla Tasavvuf ve Tarîkatlar, Ensar Neşriyat, 19. Baskı, İstanbul.
• Yüksel, Y. (2006). Tasavvufta Sabır ve Şükür Anlayışı, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), OMÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü, Samsun.