MARDİN YEŞİLLİ’DE (RİŞMİL) KONUŞULAN ARAPÇA LEHÇEDE İKİLEME TÜRLERİ VE ANLAMLARI

Yıl 2023, Cilt: 10 Sayı: 4, 369 - 383, 18.10.2023

Mehmet Şayır

Öz

Bu araştırma, Mardin'in Yeşilli (Rişmil) ilçesinde konuşulmakta olan Arapça lehçedeki ikilemelerin anlambilimsel ve biçimbilimsel özellikleri açısından incelenmesini ve ikilemelerin dildeki durumunu ortaya koymayı amaçlamaktadır. Araştırma sonucunda elde edilen veriler, araştırma konusu lehçenin, öteden beri iç içe yaşayıp etkileşim içinde olduğu Kürtçenin yanı sıra ülkenin resmi dili olan ve ikilemeler açısından oldukça zengin bir dil sayılan Türkçeden etkilenen bir lehçe olması nedeniyle ikilemeler bağlamında anlambilimsel ve biçimbilimsel yapılar açısından farklı örnekler içerdiğini göstermektedir. Araştırmanın özellikle bu lehçede kullanılmakta olan farklı türlerdeki ikileme çeşitleri nedeniyle Arapçanın lehçelerini konu alan lehçe çalışmalarına kendi çapında yeni bir koyut katabileceği düşünülmektedir. Araştırmada ayrıca, söz konusu lehçede kullanılan ve lehçeye özgü örnekler olması nedeniyle özgün olduğu düşünülen ikileme türlerine göre ele alınmış, örnek ikilemeler Modern Standart Arapça kullanılarak anlamlandırılıp açıklanmaya ve türüne göre kategorilere ayrılarak ele alınmaya çalışılmıştır. Bu bağlamda kendine özgü sesleri, yapıları ve kelime dağarcığının yanı sıra Kürtçe ve Türkçe gibi etkileşim içinde olduğu dillerden alınmış Arapça olmayan ikilemelere ek olarak atasözleri, zıt anlamlılar, vurgu ve benzeri farklı türlerden oluşan çok sayıda ikileme ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

İkilemeler, Arapçanın Lehçeleri, Rişmil (Yeşilli), Mardin, Mezopotamya Lehçesi.

Kaynakça

• ابن فارس أحمد، الصاحبي في فقه اللغة العربية ومسائلها وسنن العرب في كلامهم، تعليق أحمد حسن بسج، دار الكتب العلمية، بيروت، ط ١، ١٩٩٧.
• ابن فارس أحمد، الإتباع والمزاوجة، تحقيق: كمال مصطفى، مطبعة السعادة بجوار محافظة مصر، ١٩٤٧.
• السيوطي، عبد الرحمن بن أبي بكر، جلال الدين، المزهر في علوم اللغة وأنواعها، دار الكتب العلمية، ط ١، بيروت، ١٩٩٨.
• اللغوي، أبو الطيب، كتاب الإتباع، تحقيق عز الدين التنوخي، مطبوعات مجمع اللغة العربية بدمشق، دمشق، ١٩٦١.
• أنيس إبراهيم، دلالة الألفاظ، مكتبة الأنجلو المصرية، ط ٢، ١٩٧٦، ص. ٢٠٤.
• إبراهيم مصطفى وآخرون، المعجم الوسيط، دار الدعوة، إسطنبول، ١٩٨٦.
• Gorgis, D.T., al-Tamimi, Yaser, Binomials in Iraqi and Jordanian Arabic, Journal of Language and Linguistics Vol. 4 No. 2, 2005
• Grigore, George, L'arabe parlé à Mardin, Monographie d'un parler arabe périphérique, Editura Universităţii din Bucureşti, Bucureşti, 2007.
• Şayır, Mehmet, Mardin Arapça Diyalekti, Akdem Yayınları, 1. bs., İstanbul, 2017
• https://www.almaany.com/ar/dict/ar-ar
• https://www.luggat.com/index.php#ceviri
• https://kalamejou.com/words/jvf3