UKRAYNA, RUSYA VE TÜRKİYE BAĞLAMINDA KIRIM'IN GELECEĞİ

Yıl 2023, Cilt: 10 Sayı: 4, 1081 - 1099, 18.10.2023

Fatih Ulaşan

Öz

Ukrayna ve Rusya arasındaki siyasi kriz Rusya’nın Kırım’ı işgaline neden olmuş ve sonrasında iki ülke arasında savaş çıkmıştır. Kırımın işgaliyle başlayan süreç, Ukrayna, Rusya ve Türkiye açısından önemi siyasi, tarihsel, sosyal ve ekonomik açıdan ele alınacaktır. Günümüzde Kırım'ın statüsü Karadeniz'in güvenlik ve istikrarının anahtarı haline gelmiştir. Ukrayna, Rusya ve Türkiye'nin Kırım'a ilişkin planları bu ülkelerin birbirleriyle ilişkilerini etkilemeye başlamıştır. Türkiye tarihi ve stratejik olarak bu bölgeyle bağlantılıdır. Ayrıca bu bölgenin Kırım Tatarlarının yaşaması gerektiğini ve Kırım Tatarlarının bu bölgeden zorla uzaklaştırıldığını düşünmektedir. Türkiye, Osmanlı İmparatorluğunun bakiyesi olan Kırım Tatarlarının korumasını üstlenmiş ve bu insanların kendi vatanlarında özgürce yaşamalarına destek olmuştur. Rusya, iskân politikasıyla Kırım'a girmiş ve Kırım'ı Karadeniz'e ulaşabilecek son nokta olarak görmüştür. Bu bölgenin Rusya için büyük stratejik ve ekonomik değeri vardır. Ukrayna ise bu bölgeyi stratejik açıdan önemli bulunmakta ve bölgesel güç olma ve ekonomisini geliştirme açısından kilit nokta olarak görmektedir. Bu çalışmada temel olarak Kırım sorunu üzerine Ukrayna, Türkiye ve Rusya'nın tezleri incelenecek ve Kırım sorunu Kırım halkının tarihsel, sosyal ve kültürel açıdan pozisyonu ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

Kırım, Kendi Kaderini Tayin Hakkı, Türkiye, İnsan Hakları, Rusya, Ukrayna

THE FUTURE OF CRIMEA IN THE CONTEXT OF UKRAINE, RUSSIA AND TÜRKİYE

Öz

The political crisis between Ukraine and Russia led to Russia's invasion of Crimea, and then a war broke out between the two countries. The process that started with the occupation of Crimea and its importance for Ukraine, Russia, and Türkiye will be discussed from a political, historical, social, and economic perspective. Today, the status of Crimea has become a key for the security and stability of the Black Sea, and the plans of Ukraine, Russia, and Türkiye on Crimea have begun to affect the relations of these countries with each other. Türkiye is historically and strategically related to this region. It also thinks that this region should be given to Crimean Tatars and that Crimean Tatars were forcibly removed from this region. Türkiye has undertaken the protection of the Crimean Tatars, the Ottoman remnant, and supports these people in living freely in their own homeland. Russia penetrated into Crimea with its settlement policy and considered Crimea as the final point that could reach the Black Sea. This region has great strategic and economic value for Russia. Ukraine, on the other hand, finds this region strategically important and sees it as a key point to becoming a regional power and developing its economy. In this study, the stance of Ukraine, Türkiye, and Russia on the Crimean issue will be examined, and the Crimean issue, the historical, social, and cultural position of the Crimean people will be discussed.

Anahtar Kelimeler

Crimea, Türkiye, Illegal Annexation, Russia, Human Rights, Ukraine.

Kaynakça

• Abdullahzade, C. (2014). Self-Determinasyon ve Ayrılma Açısından Kırım Sorunu. Türkiye Adalet Akademisi Dergisi(19).
• Albion, A. S. (1995). Crimean Diary. The institute of Current World Affairs. ASA-9. Alexandrova-Arbatova, N. (2008). Regional cooperation in the Black Sea area in the context of EU-Russia Relations. Athens: The International Centre for Black Sea Studies.
• All-Ukrainian Population Census. (2001). Share of population by native language, Autonomous Republic of Crimea (% of all population). Retrieved from http://database.ukrcensus.gov.ua/
• Allworth, E. (1998). The Tatars of Crimea: Return to the Homeland: Studies and Documents . Durham: Duke University Press.
• Anlar, A. (2017). International Hierarchy and Regional Security in the Post Soviet Region: Crises in Ukraine and Georgia. Marmara Üniversitesi Siyasal Bilimler Dergisi, 5(2), 193-217 .
• Arbaç, İ. (2017). Taksim Cumhuriyet Anıtı’nda Rus – Türk Yakınlaşmasının Sembol Figürü. Yeditepe Üniversitesi Tarih Bölümü Araştırma Dergisi, 1(1), 138-161.
• Asanova, D., & Chubarov, E. (2005). ‘Deportation’. in Ocherki istorii i kul'tury krymskih tatar. ed. Chubarov, E. Simferopol. Krymuchpedgiz.
• Asker, A. (2014). Kırım: Zorla Statü Değişikliği. Ekoavrasya Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi(27), 4-15.
• Aydın, F. T. (2004). Crimean Tatars and Russia’s annexation of Crimea. Turkish policy Quarterly, 13(3).
• Aydın, Y. (2021). Rusya Federasyonu ve Türkiye Arasında Dış Ticaretin Yapısı ve Gelişimi. RUSAD , 154-176.
• Bakan, S., & Güven, M. E. (2021). Karadeniz Ekonomik İşbirliği Örgütü (KEİ) Örneğinde Bölgesel İşbirliği Örgütlerinin Etkileri ve Akdeniz Üzerine Değerlendirme. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 18(1), 528-557.
• Balacan, S. (2021). 2014 Rusya-Ukrayna Krizi: Kırım’in Bölgesel Önemi, Kırım Halkının ve Bölgedeki Kırım Türklerinin Mevcut Durumu (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Bandırma: T.C. Bandirma Onyedi Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• BBC. (2022, July 22). Food crisis: Ukraine grain export deal reached with Russia, says Turkey. Retrieved from https://www.bbc.com/news/world-europe-62254597
• Bekir, A. (2011). Pro-Russian activists celebrated 228th anniversary of Crimea annexation. Retrieved from http://qha.com.ua/en/society/prorussian-activists-celebrated-228th-anniversary-of-crimea-annexation-photo/91538/
• Ben, B. (2023, August 19). The 1994 secret operation that saved Crimea, and perhaps Ukraine, from Russian occupation. Retrieved from https://euromaidanpress.com/2023/08/19/the-1994-secret-operation-that-saved-crimea-and-perhaps-ukraine-from-russian-occupation/
• Beybulayeva, L. (2015). The “Crimean Question” in Russo-Ukrainian Relations 1991-2014 (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul: T.C. Atılım University Graduate School of Social Sciences Department .
• Bilener, T. (2007). Ukrayna Dış Politikasını Etkileyen Unsurlar. Karadeniz Araştırmaları, 13, 115-132.
• Bohomolov, O., Danylov, S., & Semyvolos, I. (2011). The Crimean political space: between the Russian and Islamic world. National Security & Defence Ukraine: Ukrainian Centre for Economic & political studies named after Olexander Razumko, 121-123.
• Brenner, A. (2014, March 16). Referendum day in Crimea’s Simferopol. Retrieved from Deutsche Welle : http://www.dw.com/en/referendum-day-in-crimeas-simferopol/a-17500378
• Canar, B. (2012). Soğuk Savaş Sonrasında Karadeniz (1991-2011) (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Ankara: T.C. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Cavandoli, S., & Wilson, G. (2022). Distorting Fundamental Norms of International Law to Resurrect the Soviet Union: The International Law Context of Russia’s Invasion of Ukraine. Netherlands International Law Review, 69, 383–410.
• Chubarov, E. (2005). Anneksiia Krymskogo Hanstva. in Ocherki istorii i kul'tury krymskih tatar. ed. Chubarov, E. Simferopol: Krymuchpedgiz.
• Çalışkan, B. (2020). Kırım raporu: Jeopolitik Rekabette Düğüm Noktası. İNSAMER (İnsani Yardım Vakfı Araştırma Merkezi).
• Çeven, M. (2019). Uluslararası Hukuk Ve Rusya’nın Kırım Müdahalesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). T.C. Milli Savunma Üniversitesi Atatürk Stratejik Araştırmalar Enstitüsü. İstanbul
• Dannue MVS Ukrainu. (2009). Crimean Inform Agency.
• Davydov, I. (2008). The Crimean Tatars and Their Influence on the ‘Triangle of Conflict’ Russia- Crimea-Ukraine (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi)). Monterey: Naval Postgraduate School.
• Fisher, A. (1978). The Crimean Tatars. Stanford: Hoover Institution Press.
• Gafarlı, O. (2015). Avrasya Çıkmazı- Yeni Büyük Oyunu Kim Kazanacak? Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Görgen, İ. (2022). Kırım’ın Jeopolitik Önemi ve Kırım Türkleri. ODÜ Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 12(1), 283-300.
• Gözaydın, E. F. (1948). Kırım Türklerinin Yerleşme ve Göçmeleri. İstanbul: Vakıf Matbaası.
• Gürseler, C. (2014). Kırım’ın Self-Determinasyonu Nasıl Yorumlanabilir? Karadeniz Araştırmaları.
• Hedenskog, J., & Larsson, L. R. (2007). Russian leverage on the CIS and the Baltic States. Swedish Defence Research Agency (FOI), User Report.
• Inalcik, H. (1994). Struggle for East-European Empire: 1400-1700 The Crimean Khanate, Ottomans and the Rise of the Russian Empire. The international conference on "The Crimea: Past and Present. Kiev: The Turkish Yearbook.
• Institute for Religious Freedom. (2014, April 8 ). Religious map of Crimea – infographics. Retrieved from http://www.irf.in.ua/eng/index.php?option=com_content&view=article&id=407:1&catid=36:com&Itemid=55
• İzmirli, İ. P. (2008). Return to the Golden Cradle: Post Return Dynamics and Resettlement Amongst the Crimean Tatars” in Buckley, Cynthia J., Ruble Blair A., Hoffman, Erin T. (eds.). Migration, Homeland and Belonging in Eurasia. . Baltimore, Maryland: The John Hopkins University Press.
• Karpat, K. H. (1984). Ottoman Urbanism: The Crimean Emigration to Dobruca and the founding of Mecidiye, 1856-1878. International journal of Turkish Studies, 3(1), 1- 25.
• Kaya, K. (2014). The Crimean Crisis: Turkey’s Priorities Differ from the Western Powers. The Turkey Analyst, 7(6).
• Kınıklıoğlu, S. (1996). Türkiye - Ukrayna İlişkileri Ve Kırım Tatar Meselesi. Bilig(3), 33-38.
• Kırımlı, H. (1996). National Movements and National Identity among the Crimean Tatars, 1905-1916. New York: E. J. Brill Leiden.
• Koçak, M. (2017). Türkiye-Rusya İlişkileri. SETA.
• Konak, A. (2019). Kırım’in İlhakı İle Sonuçlanan Ukrayna Krizi ve Ekonomik Etkileri. Uluslararası Afro-Avrasya Araştırmaları Dergisi , 4(8).
• Korologou, M. (2013, July 6). Chersonesus, Crimea, 2300-Year-Old Massacre. Retrieved from https://greekreporter.com/2013/07/06/chersonesus-crimea-2300-year-old-massacre/
• Ortaylı, İ. (2014, March 07). İlber Ortaylı - Kırım Tarihi; Suna Vidinli İle Panorama. Televizyon Programı (NTV).
• Ozdal, H., & Demydova, V. (2011). Turkey-Ukrainian Relations: high potential, low voltage” . Ankara: International Strategic Research Organization USAK Policy Brief No: 3.
• Özenbaşlı, A. (1997). Kırım Faciası. Saylama Eserler.
• Pazarcı, H. (2005). Uluslararası Hukuk Dersleri (8. ed.). Ankara : Turhan Kitabevi.
• Putin, V. (2014, May 18). Address by President of the Russian Federation. Retrieved from http://en.kremlin.ru/events/president/news/20603
• Sarı, G. (2015). AB Yolunda Ukrayna: Avrupa Komşuluk Politikası AB-Ukrayna İlişkileri (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara: Atılım Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Sayan, H. R. (2022). Kırım’in İlhakı ve Statü Dönüşümü (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Karabük: T.C. Karabük Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü.
• Shapovalova, N., & Burlyuk, O. (2016). The situation of national minorities in Crimea following its annexation by Russia. Policy Department, Directorate-General for External Policies. . European Union.
• Smith, B., & Harari, D. (2014). Ukraine, Crimea and Russia Research paper 14/16 House of Commons. Library, issuing body Great Britain.
• Sneider, N. (2014, March 14). 2 Choices in Crimea Referendum, but Neither Is ‘No’. Retrieved from The New York Times: https://www.nytimes.com/2014/03/15/world/europe/crimea-vote-does-not-offer-choice-of-status-quo.html
• Sönmez, A. S., Bıçakçı, H., & Yıldırım, C. (2015). Kırım sorunu bağlamında Rusya-Ukrayna ilişkilerinin analizi. International Journal of Social Sciences and Education Research, 1(3), 656-670.
• State Statistics Committee of Ukraine. (2001, September 14). About number and composition population of Autonomous Republic of Crimea. Retrieved from http://2001.ukrcensus.gov.ua/eng/results/general/nationality/Crimea/
• Synovitz, R. (2014, February 28). Explainer: The Budapest Memorandum and Its Relevance to Crimea. . Retrieved from https://www.rferl.org/a/ukraine-explainer-budapest-memorandum/25280502.html
• Şöhret, M. (2017). Kırım Sorununun Uluslararası Hukukta Devletlerin Kurulma ve Sona Erme Şekilleri Bakımından İncelenmesi. Karadeniz Araştırmaları , 14 (53) , 1-27.
• The New York Times. (1994, January 31). Separatist Winning Crimea Presidency. Retrieved from https://www.nytimes.com/1994/01/31/world/separatist-winning-crimea-presidency.html
• Togrul, I. (2011). Politika po otnosheniyu k Krymu:most drujby mejdu Turtsiey I Ukrainoy” (1991- 2011) Analiticheskiy doklad Crimea policy dialogue Ankara.
• Tüysüzoğlu, G. (2011). Ukrayna’da turuncu devrimin sonu. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Elektronik Dergisi, 3, 62-79.
• Uehling, G. L. (2004). Beyond Memory: The Crimean Tatars' Deportation and Return New York. Palgrave Macmillan.
• Umerov, E. (2012). The Crimean Autonomous Region and Ukraine’s Relations with Russia in The Post-Soviet Era (Yayımlanmamış Yüksek Lisans). the Graduate School of Social Sciences of Middle East Technical University.
• Williams, B. G. (1998). The Crimean Tatar Exile in Central Asia: A Case Study in Group Destruction and Survival. Central Asian Survey, 17(2), 285-317.
• Yıldırım, Y. (2020). Putin Dönemi Rus Dış Politikasinda Bir Müdahalecilik Örneği Olarak Kırım’ın İlhakı (Yayımlanmamış Doktora Tezi). T.C. Bursa Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Bursa.
• Zengin, E. (2019). Uluslararası Hukukta Kendi Kaderini Tayin İlkesi Ve Kırım’in İlhakı’nin Bu Çerçevede Değerlendirmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). T.C. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. İstanbul.