SPİNOZA FELSEFESİNDE PARALELİZM, TEMSİL VE BİLGİ

Yıl 2023, Cilt: 10 Sayı: 4, 1113 - 1126, 18.10.2023

Naciye Atış

Öz

Paralelizm, Spinoza felsefesinde, Tanrı’nın varlığında düşünme ve yer kaplama sıfatının, insanda da zihin ve beden tavrının karşılıklı ilişki içerisinde nasıl bir arada olduğunu açıklayan bir kavramdır. Kavram Tanrı’nın varlığının özüne dayanarak açıklanır. Bunun nedeniyse varlığın özünün yasası olan zorunlu ve belirleyen nedenselliktir. Yasa, Tanrı’nın özünde sıfatların paralel olduğu kabulünün bilgi felsefesinde de geçerli olmasına neden olur. Spinoza buna dayanarak paralelizmden dolayı zihnin bilmeye bedenin etkilenimiyle başlamasının zorunlu olduğunu söyler. Paralelizm, zihin beden ilişkisi üzerinden, bilgide önemli bir konu olan idea ile cisim arasındaki ilişkinin biçimini de belirler. Aralarındaki ilişkide idea, cismin temsili olarak kabul edilir. Bilgi, ideanın bilgisi olduğu zaman doğru olan tam ve birebir bilgidir. Ancak, insan zihni bedeniyle paralel olarak bilmeye belirlendiği için sadece cismin ideasını değil imgesini de bilebilir. İdea cismin gerçekliği imge ise hayalidir. Spinoza’ya göre doğru bilgi için zihnin gerçek ve hayal olanı ayırmayı bilmesi gerekir. Zihnin beden ile paralel olarak bilme zorunluluğu, doğru bilgiye ulaşmayı güçleştirir. Spinoza’ya göre, bedeniyle paralel ilişki içerisindeki zihnin hangi düşünme yönteminin doğru hangisinin yanlış olduğunu bilmesi gerekir. Bu yazının amacı, Spinoza felsefesinde insan zihninin paraleli olan bedenle bilme zorunluluğunun ortaya çıkardığı güçlüğün, bilme yönteminin ne olduğunun belirlenmesiyle nasıl aşılabileceğini açıklamaktır.

Anahtar Kelimeler

Paralelizm, idea, temsil, bilgi, imge

Kaynakça

• Carr, S. (1978), Spinoza’s Distintion between Rational and İntuitive Knowledge, The Philosophical Review, Vol.87, No:2, pp.241-252.
• Deleuze, G. (2013), Spinoza ve İfade Problemi, (çev: Ulus Baker), Norgunk yayınları.
• Deleuze, G. (2011), Spinoza Pratik Felsefe. (çev: Ulus Baker ve Alber Nahum), Norgunk yayınları.
• Friedman, J.I. (1978), An Overwiew of Spinoza’s Ethics, Synthese, Vol.37, No:1, pp.67-106.
• GoodmannL.E. (2009), An İdea İs Not Something Mute Like A Picture On a Pad, The Review of metaphysics, Vol.62, No:3, pp. 591-631.
• Kashap, S.P. (1977), Spinoza’s Use of İdea, the Southwestern journal of Philosophy, Vol.8, No.3, pp.57-70.
• LeBuffe, M. (2010), Theories aboutConscious in spinoza’s Ethics, The Philosophical Review, Vol.119, No:4, pp:531-563.
• McAllister, B.A. (2014), Adaquate and inadequate ideas in Spinoza, History of Philosophy Quarterly, Vol.31, No:2, pp.119-136.
• Melamed, Y. (2013), Spinoza’s Metaphysics of Thought: Parallelisms and Multifaceted strcture Of Ideas, Philosophy and Phenomenological Research, Vol.86, No.3, pp.636-683
• Parkinson, G.H.R. (1977). Truth Is Its Own Standard: Aspect of Spinoza’s Theory Of Truth, Southestern Journal Of Philosophy, Vol.8, No.3, pp.35-55.
• Radner, D. (1978), Spinoza’s Theory of Ideas, The Philosophical Review, Vol.80, No.3, pp.338-359.
• Spinoza, B. (2011), Ethica, (çev: Çiğdem dürüşken), Kabalcı yayınları.
• Spinoza, B. (2014), Mektuplar, (çev: Emine Ayhan), Dost Yayınları.
• Spinoza, B. (2015), Kısa İnceleme, (çev: Emine Ayhan), Dost yayınları.