OKUR OLARAK KADINA YÖNELİK FEMİNİST EDEBİYAT ELEŞTİRİSİ BAĞLAMINDA OYUNCU ROMANI

Yıl 2024, Cilt: 11 Sayı: 2, 274 - 289, 01.05.2024

Muhammet Ali Bulut

Öz

İnsan, yaşamı boyunca pek çok mensubiyetler edinir. Irk, din, dil, ten rengi, sosyal grup, eğitim durumu, meslek, ülke gibi vb. alanlarda bunların örnekleri görülebilir. Bunlardan bazıları sonradan değiştirebilir, bazıları da değiştirilemez. Cinsiyet, insanın temel mensubiyetlerinden birisidir. İnsanları kadın ve erkek olmak üzere ayıran husus, biyolojik farklılıktır. Bireyler ve toplumlar, bu biyolojik farklılıklardan hareket ederek kadına ve erkeğe toplumsal kimlikler ve roller atfeder. Devlet, toplum, cemiyet gibi insanların oluşturduğu organizasyonlardaki bütün kritik pozisyonlar erkeklerin eline geçtiğinde o yapı, erkek egemen bir topluluğa dönüşmektedir. Kadın ile erkek arasındaki biyolojik fark, cinsiyet ayrımını aşarak bir tarafın diğerini gölgeleyen bir yapıya dönüşmesi; “kadının” erkek bakış açısına göre “tanımlanmasına” kadar uzanan süreç, feminist harekete zemin hazırlamıştır. Edebiyat yönünde de benzer bir durum söz konusu olup erkek egemen üst kültürün doğal bir sonucu olarak geçmişte bazı kadın yazar ve şairler takma isimlerle eser üretmek zorunda kaldığı görülmüştür. Feminizmle birlikte kadının toplumdaki rolü sorgulanırken feminist edebiyat eleştirisi de aynı sorgulamaları edebiyat metinleri için yapar. Çalışmamızın amacı Bener’in Oyuncu romanını feminist edebiyat eleştirisi yöntemiyle çözümleyerek romandaki kadına bakış açısını irdelemektir. Bu çalışmada çözümleme yöntemi olarak da okur olarak kadına yönelik feminist eleştiri yöntemi kullanılmıştır. Romanda; erkek egemen anlayışın hegemonyası vardır. Bu yapı, kadınlara duygu ve düşüncelerini özgürce ifade etme fırsatı vermemiş, onları kendi bakış göre yansıtmış ve kadınların sosyal varlığını gölgelemiştir. Romanda kadına yaklaşım tarzı olarak yerleşik alışkanlıkların(erkek egemen anlayış) kırılamadığı; bundan dolayı feminizm ile yerleşik alışkanlıklar arasında derin bir çatışma devam etmektedir. Çözümlenen romandan hareketle kadın ve erkek arasındaki sosyal rol eşitliğinin sağlanabilmesi için feminist hareketin aşması gereken mesafeler olduğu görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Erhan Bener, Oyuncu, Feminist Edebiyat Eleştirisi, Çözümleme

Etik Beyan

Çıkar çatışması yoktur.

Destekleyen Kurum

yok

Teşekkür

Teşekkür ediyorum

Kaynakça

• Aktaş, G. (2013). “Feminist Söylemler Bağlamında Kadın Kimliği: Erkek Egemen Bir Toplumda Kadın Olmak”. Edebiyat Fakültesi Dergisi, C.30, S.1, s.53-72.
• Aytaç, G. (2016). Çağdaş Türk Romanı Üzerine İncelemeler. 4. Baskı, İstanbul: Doğu Batı Yayınları
• Bener, E. (2000). Oyuncu. İstanbul: Remzi Kitapevi.
• Budak, S. (2000). Psikoloji Sözlüğü. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
• Çaha, Ö. (2019). Siyasi Düşüncelere Giriş. İstanbul: Dem Yayınları.
• Erhat, A. (2021). Mitoloji Sözlüğü. İstanbul: Remzi Kitapevi,
• Erdal, D. (2019). “Nazan Bekiroğlu’nun Mücellâ Romanının Feminist Eleştiri Kuramı Açısından İncelenmesi”. Bartın Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, C.2, S.1, s.145-172.
• Eagleton, T.(2011). Edebiyat Kuramı Giriş. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Hooks, B. (2000). Feminizm Herkes İçindir. (Çev. Ece Aydın vd.) İstanbul: Çitlembik Yayınları.
• Humm, M. (1994). Feminist Edebiyat Eleştirisi, İstanbul: Say Yayınları.
• Karadeniz, H. (2019). “Feminist Edebiyat Eleştirisi ve Hatice Bilen Buğra’nın Mal Sahibi Adlı Hikâyesinin İncelenmesi”. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C.5, S.2, s.286-298.
• Kolcu, A. İ. (2015). Edebiyat Kuramları, Tanım-Tenkit-Tahlil. Erzurum: Salkım Söğüt Yayınları.
• Michel, A. (1993). Feminizm. İstanbul: İsim Yayınları.
• Moran, B. (2014). Edebiyat Kuramları ve Eleştiri. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Özbudun, S. (1994). Türkiye’de Kadın Olmak. İstanbul: Yazın Yayınları.
• Sevim, A.(2005). Feminizm. İstanbul: İnsan Yayınları.
• Taş, G. (2016). “Feminizm Üzerine Genel Bir Değerlendirme: Kavramsal Analizi, Tarihsel Süreçleri ve Dönüşümleri. Akademik Hassasiyetler. Volume:3, Issue:5, s. 163-175.
• Timur, K. ve Topcu, Ö. (2021). “Hikâye ve Roman Yazarı Esma Ocak’ta Feminizm”, Hikmet”. Akademik Edebiyat Dergisi, S.14, s. 298-314.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2013). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayınları, Online Kaynakça
• Türk Dil Kurumu, Türkçe Sözlük, Dul, https://sozluk.gov.tr/ Erişim Tarihi, 16/08/2023, saat, 16:35.
• Türk Dil Kurumu, Türkçe Sözlük, Feminizm, https://sozluk.gov.tr/ Erişim Tarihi, 14/08/2023, saat, 19:14.