KUR’ÂN'A GÖRE ÜSTÜNLÜK VE ORTAK YÖNLER BAĞLAMINDA ÜLÜ’L-AZM PEYGAMBERLER

Yıl 2024, Cilt: 11 Sayı: 4, 41 - 61, 30.10.2024

Yavuz Koldaş

Öz

Yüce Allah insana yaratılış gayesini hatırlatmak için peygamberler göndermiştir. Hz. Peygamber’in dünyaya gelip yaşadığı toplumda peygamber oluncaya kadar ahlâk ve erdemiyle; emaneti, adaleti, doğruluğu ve dürüstlüğü ile tanınıyor olduğu tarihi bir gerçektir. Bu sebeple inkarcılar, elçilerin hayatlarına yönelik içtimaî, ahlaki veya amelî bir itirazda bulunamamışlardır. Topluma rol model olan bu peygamberlerin ortak yönleri olduğu kadar farklı nebevi tecrübeleri ve yaşadıkları çeşitli zorlukları Kur’ân kıssalarında sıkça geçmektedir. Bu çerçevedeki âyetlerin tefsirlerinde, peygamberlerin ortak tarafları anlatıldığı gibi farklılıkları da üstünlük meselesi üzerinden değerlendirilmiştir. Bu çalışmamızda konumuzun alanına giren kelimelerin kavramsal çerçevesini Arapça sözlüklerden belirlemeye çalıştık. Daha sonra ülü’l-azm peygamberlerin kimler olduğu hakkında müfessirlerin yaklaşımlarını aktarmaya gayret gösterdik. Nihâyetinde ana konumuzu oluşturan ve ulemaca ülü’l-azm peygamberleri olarak kabul görmüş Hz. Nûh, Hz. İbrâhim, Hz. Mûsâ, Hz. Îsâ ve Hz. Muhammed’in Kur’ân âyetleri bağlamında ortak yönleri ve fazilet dereceleri meselesine çeşitli tefsirlerden bir inceleme yapmayı hedefledik.

Anahtar Kelimeler

Ülü’l-azm, Nebî, Nübüvvet, Resûl, Risâlet

Kaynakça

• İbrahim Mustafa vd. (ed.). el-Muʿcemü’l-vasîṭ. Beyrut: Mektebetü’l Şurûku-d Devliyye, ts.
• Aslan, Nasi. “Risâlet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 35/125-126. TDV İslam Ansiklopedisi, 2008.
• Cevherî, İsmâil b. Hammâd el-. es-Sıhâh. thk. Ahmed Abdulgafur Attar. Beyrut: Daru’l-İlm li’l-Melayin, 1990.
• Cürcânî, Seyyid Şerîf el-. Kitâbü’t-Ta‘rîfât. Kâhire: Dârul-Beyân lit-Türâs, 816.
• Derveze, Muhammed İzzet. et-Tefsîrü’l-ḥadîs̱. Beyrut: Daru’l-Garbi’l-İslâmî, 3. Baskı., 2000.
• Ferâhîdî, Ebû Abdirrahmân el-Halîl b. Ahmed b. Amr b. Temîm el-. Kitâbü’l-Ayn. thk. Abdulhamid Hindavi. Beyrut: Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1. Baskı., 2003.
• Habip Kalaç. Kur’an’a Göre Müşriklerin Ulu’l-Azm Peygamberlerden Talepleri. Şırnak, 2018.
• Hamidullah, Muhammed. İslam Peygamberi. Istanbul: Beyan, 2015.
• İbn Âşûr, Muhammed Tâhir. et-Taḥrîr ve’t-tenvîr. Tunus: Daru’t-Tunusiyye, 1984.
• İbn Fâris. Mu’cemü Mekâyîsi’l-Luga. Lübnan: Dârü’l-Fikr, 1979.
• İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ. Tefsîrü’l-Ḳurʾâni’l-ʿaẓîm. thk. Sami b. Muhammed Seleme. Riyad: Daru’t-Tayyibe, 1999.
• İbn Manzûr, Ebû’l-Fazl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem b. Alî b. Ahmed el-Ensârî er-Rüveyfiî. Lisânü’l-Arab. Beyrut: Dârü’s-Sadır, 1. Basım, 1882.
• İsfahânî, Ebû’l-Kāsım Hüseyn b. Muhammed b. el-Mufaddal er-Râgıb el-. el-Müfredât fi Garibi’l-Kur’an. thk. Muhammed Halil Aytani. Beyrut: Dârü’l-Marife, 6. Basım, 2010.
• İsfahânî, Râgıb el- vd. Müfredât / Kur’an Kavramları Sözlüğü. Istanbul: Çıra yayınları, 2010.
• Karaman, Hayreddin. Kur’an yolu: Türkçe meâl ve tefsir. 3. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı, 4. baskı., 2012.
• Karamanlı, Durmuş Ali. Kur’an-ı Kerim’de Ulu’l-azm Peygamberlerin Ortak Özellikleri. Sakarya, 2002.
• Koparal, Musab. Nesih ve Tedricilik Bağlamında Ahkâm Ayetlerinde Tahfif Ve Teşdid. Nida Yayıncılık, 2. Baskı., 2024.
• Kurtubî, Muhammed b. Ahmed el-. el-Câmiʿ li-aḥkâmi’l-Ḳurʾân. thk. Abdulmuhsin et-Türkî. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2006.
• Kutub, Seyyid. Fî Ẓılâli’l-Ḳurʾân. Kâhire: Dâru’ş-Şurûk, 1968.
• Mâtürîdî, Ebû Mansûr el-. Teʾvîlâtü’l-Ḳurʾân. thk. Ahmet Vanlıoğlu. Istanbul: Darü’l-Mizân, 2005.
• Râzî, Fahreddin er-. Mefâtîḥu’l-ġayb. 32 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1. Basım, 1981.
• Sâbûnî, Muhammed Ali es-. Safvetü’t-Tefâsîr. Beyrut: Dâru’l-Kur’an’il Kerim, 4. Baskı., 1981.
• Sâhib, İsmâîl b. Abbâd es-. el-Muḥîṭ fi’l-luġa. ed. Şeyh Muhammed Hasan Âli Yasin. Beyrut: Âlemü’l Kutub, 1. Basım, 1994.
• Salih Karacabey. “Ülü’l-azm Peygamberlerin Ortak Yönleri” 7/7 (1998).
• Selim, Ebû Hilâl. el-Furûḳu’l-luġaviyye. thk. Muhammed İbrahim Selim. Kahire: Dâru’l-İlmi ve’s-Sekâfe, 1997.
• Sinanoğlu, Mustafa. “Nübüvvet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 33/279-285. TDV İslam Ansiklopedisi, 2007.
• Taberî, Muhammed b. Cerîr et-. Câmiʿu’l-beyân ʿan teʾvîli âyi’l-Ḳurʾân. ed. Abdulmuhsin et-Türkî. Kâhire: Hicr, trs.
• Tehânevî, Muhammed A’lâ b. Alî b. Muhammed Hâmîd el-Fârûkî et-. Keşşâfü Istılâhâti’l-Fünûn ve’l-Ulûm. Beyrut: Mektebetü Lübnân Naşirûn, 1. Basım, 1996.
• Yavuz, Yusuf Şevki. “Peygamber”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 34/257-262. TDV İslam Ansiklopedisi, 2007.
• Yazır, Muhammed Hamdi vd. Hak dini Kur’an dili: inceleme - tenkitli metin. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, 1. baskı., 2021.
• Zebîdî, Ebû’l-Feyz Muhammed el-Murtaza b. Muhammed b. Abdirrezâk el-Bilgrâmî ez-. Tâcu’l-Arûs min Cevâhiri’l-Kâmus. Kuveyt: Mektebetü Hükümeti’l-Kuveyt, 1. Baskı., 2000.
• Zemahşerî, Ebü’l-Kāsım Mahmûd b. Ömer b. Muhammed el-Hârizmî ez-. el-Keşşâf ʿan ḥaḳāʾiḳı ġavâmiżi’t-tenzîl ve ʿuyûni’l-eḳāvîl fî vücûhi’t-teʾvîl. 6 Cilt. Riyad: Mektebetü’l-ubeykan, 1998.