ÖĞRETMENLERİN STRES ALGI DÜZEYLERİNİN ÇEŞİTLİ DEĞİŞKENLER AÇISINDAN İNCELENMESİ

Yıl 2024, Cilt: 11 Sayı: 4, 128 - 140, 30.10.2024

Niyazi Ozan Akdenizli , Erdal Kesgin , Şükran Akkaya , Levent Aydin , Abdulkadir Yildiz

Öz

Araştırma ile ilkokul ve ortaokullarda çalışan öğretmenlerin stres algı düzeylerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Öğretmenlerin stres algı düzeylerinin demografik özelliklere (cinsiyet, medeni durum, çalıştığı kurum türü, branş ve mesleki kıdeme) göre farklılık gösterip göstermediğinin incelenmesi araştırmanın alt amaçları olarak belirlenerek, öğretmen görüşleri yukarıda belirtilen demografik özelliklere göre değerlendirilmeye ve yorumlanmaya çalışılmıştır. Bu araştırmada nicel araştırma yöntemi kullanılmış olup, genel tarama modeli uygulanmıştır. Araştırmanın örneklemini ilkokul ve ortaokullarda görev yapan orantısız küme örnekleme metoduyla belirlenen 325 öğretmen oluşturmaktadır. Veriler “Algılanan Stres Ölçeği” (ASÖ) ile toplanmıştır. Araştırma sonucunda, öğretmenlerin algılanan stres düzeylerinin yetersiz öz yeterlik algısı boyutu için orta düzeyinde; stres/rahatsızlık algısı boyutu için orta düzeyinde; tüm ölçek için ise orta düzeyinde olduğu görülmektedir. Öğretmenlerin cinsiyet, mesleki kıdem ve medeni durum değişkenlerine göre algılanan stres düzeyleri tüm alt boyutlar ve tüm ölçek için istatistiksel olarak farklılık göstermediği sonucuna ulaşılmıştır. Öğretmenlerin görev yaptıkları okul türüne göre algılanan stres düzeyleri stres/rahatsızlık algısı boyutu için ortaokulda görev yapan öğretmenler aleyhine istatistiksel olarak farklılık gösterdiği; yetersiz öz yeterlik algısı boyutu ve tüm ölçek için ise istatistiksel olarak farklılık göstermediği sonucuna ulaşılmıştır. Öğretmenlerin branşlarına göre algılanan stres düzeyleri stres/rahatsızlık algısı boyutu için branş öğretmenleri aleyhine istatistiksel olarak farklılık gösterdiği yetersiz öz yeterlik algısı boyutu ve tüm ölçek için ise istatistiksel olarak farklılık göstermediği sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

öğretmen, stres, Mesleki Kıdem, Okul Türü, Örgütsel Stres

Kaynakça

• Akdoğan, F. E. (2009). Zihin engelliler öğretmenlerinin öz yeterlik algıları ve stres düzeyleri arasındaki ilişki. Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi, Eskişehir.
• Akgündüz, S. (2006). Örgütsel stres kaynaklarının çalışanların iş tatmini üzerindeki etkisi ve banka çalışanları için yapılan bir araştırma. Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Altan, S. (2018). Örgütsel yapıya bağlı stres kaynakları ve örgütsel stresin neden olduğu başlıca sorunlar. Stratejik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2(3), 153-154.
• Arikewuyo, M. O. (2004). Stress management strategies of secondary school teachers in Nigeria.Educational Research, 46(2), 195-207.
• Artıran, M., Er, A. C. ve Artıran, H. M. (2019). Özel eğitim öğretmenlerinde negatif düşüncelerin tükenmişlik düzeyi ve iş doyumu ile ilişkisi. Elementary Education Online, 18(4), 2027-2040.
• Arslan, G. ve Aslan, G. (2014). Zihin engelli bireylere eğitim veren öğretmenlerin tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi (Tokat ili örneği). Eğitim Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 4(2), 49-66.
• Aslan, M., (1995). Öğretmenlerin örgütsel stres kaynakları. Doktora Tezi, İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Malatya.
• Aslantaş, M.B. (2022). Sözleşmeli öğretmenlerin stres düzeyleri ile özgüvenleri arasındaki ilişki.Yüksek Lisans Tezi. Adnan Menderes Üniversitesi, Aydın.
• Balcı, S., Yılmaz, M. (2002). İyimserlik ölçeğinin geçerlilik ve güvenilirlik çalışması. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 14, 54-60.
• Bilge Y., Zümrütkal E., Arslan Y. ve Kıraslan E. (2023). Öğretmenlerin algılanan stres düzeylerinin incelenmesi. Socrates Journal of Interdisciplinary Social Studies, 2023, 9(28).
• Cemaloğlu, N., ve Şahin, D. E. (2007). Öğretmenlerin mesleki tükenmişlik düzeylerinin farklı değişkenlere göre incelenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 15(2), 463-484
• Chan, D. W. (2003). Hardiness and its role in the stress–burnout relationship among prospective Chinese teachers in Hong Kong. Teaching and teacher education, 19(4), 381-395.
• Cooper, C. L., ve Marshall, J. (1976). Occupational sources of stress: A review of the literature relating to coronary heart disease and mental ill health. Journal of Occupational Psychology, 49(1), 11-28.
• Çargan, O. (2018). Stresin çalışanların performansı üzerine etkileri: öğretmenler üzerine bir araştırma. Yüksek Lisans Tezi, Kırklareli Üniversitesi, Kırklareli.
• Fore, C., Martin, C. ve Bender W. N. (2002). Teacher burnout in special education: The causes and the recommended solutions. The High School Journal, 86(1), 36-44.
• Friedman, I.A. (1991). High- and low-burnout schools: School culture aspects of teacher burnout. Journal of Educational Research. 84 (6), 325-333.
• Göçer, V., Bayat, S., Dayan, G. ve Dayan, K. (2020). Özel eğitim okullarında çalışan öğretmenlerin algılanan stres ve iş tatminleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Anadolu Türk Eğitim Dergisi, 2(2), 33-51.
• Hindle, T.:Reducing Stress. London: Dorling Kindersley, s.10.1998
• Karadavut, Y. (2005). İlköğretim okulu öğretmenlerinin örgütsel stres kaynakları, stres belirtileri ve stresle başa çıkma yolları. Yüksek Lisans Tezi. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Kayabaşı, Y. (2008). Bazı değişkenler açısından öğretmenlerin mesleki tükenmişlik düzeyleri. Manas Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(20), 191-212.
• Kayum, A. (2002). İlköğretim okul yöneticilerinin örgütsel stres kaynakları. Yüksek lisans tezi, İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi, Malatya.
• Kyriacou, C. ve Chien, P. Y. (2004). Teacher stress in Taiwanese primary schools. The Journal of Educational Enquiry, 5(2), 86-104.
• Öğülmüş, C. ve Avşaroğlu, S. (2015). Okul öncesi ve zihin engelliler sınıf öğretmenlerinin iş doyumlarının incelenmesi. Uluslararası Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 2015(5), 57-70.
• Özkalp, E. (2003). Örgütsel Davranış. Anadolu Üniversitesi Yayını: 1468.
• Palmer, S. ve Cooper, C. (2022). Stres Yönetimi başarıya ulaşmak için etkili stratejiler. Ömer Anlatan (çev.), İstanbul: Nova Kitap Yayınları.
• Robbins, S. P. ve Judge, T. A. (2019). Örgütsel davranış (İ. Erdem, Çev.). Nobel Yayıncılık.
• Stoeber, J., ve Rennert, D. (2008). Perfectionism in school teachers: Relations with stress appraisals, coping styles, and burnout. Anxiety, stress, and coping, 21(1), 37-53.
• Van Der Linde, C. H. (2000). The teacher's stress and its implications for the school as an organization: How can TQM help?. Education, 121(2), 375-375.
• Yiğit, A. (2007). Özel eğitim kurumlarında çalışan öğretmenlerin iş doyumu, tükenmişlik ve ruh sağlık düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Niğde Üniversitesi, Niğde.
• Warrack, D.D. (1981). Managing the stress of organization development. Training 1981 and Development Journal, April 37–41.
• Ward, C. Douglas. (2000). The impacts of quality improvement training on fear-anxiety in organizations. Journal of Industrial Technology, 16 (4).