Türkiye’de Dünden Bugüne Hekim Dışı Anestezi Çalışanlarının Eğitimi

Yıl 2020, Cilt: 18 Sayı: 2, 73 - 88, 31.01.2020

Bedrettin Çinpolat

Öz

Toplumun sağlık düzeyinin yükseltilmesinde ve yaşamın sağlıklı şekilde devam ettirilmesinde hekim dışı sağlık çalışanlarının rolü büyük olup sağlık hizmetleri multidisipliner bir yaklaşımla sunulduğunda istenilen sonuçlara ulaşılabilmektedir. Türkiye’de sağlık eğitiminin verildiği tıp fakülteleri ve sağlık fakülteleri/yüksekokulları dışında, ön lisans düzeyinde sağlık eğitimi verilen sağlık hizmetleri meslek yüksekokulları (SHMYO) da bulunmaktadır. Anestezi uygulamalarının tehlikeli ve risk taşıyan girişimler olması, bu uygulamalarda komplike araç-gereç ve farmakolojiklerin kullanılması, cerrahi girişim öncesi, cerrahi girişim sırası ve cerrahi girişim sonrasında ekip halinde çalışma gerekliliği gibi ihtiyaçlar neticesinde anestezi hekimine anestezi uygulamaları sürecinde teknik destek sağlayacak sağlık profesyonellerine gereksinim duyulmuştur. Anestezi programı da bu ihtiyaçlar doğrultusunda gerekli mesleki yeterliliğin kazandırılması amacıyla SHMYO bünyesinde bulunan bir ön lisans programıdır. Ülkemizde anestezi ön lisans eğitiminin öncülüğünü 1984 yılında Hacettepe Üniversitesi yapmıştır. Sonraki yıllarda Trakya Üniversitesi (1986), Ankara Üniversitesi (1988), Ege Üniversitesi (1989) bünyesinde anestezi ön lisans eğitimi verilmeye başlanılmıştır. Vakıf üniversitesi olarak 1999 yılında Kadir Has Üniversitesinde ilk anestezi programı açılmış olup bunu İstanbul Bilim Üniversitesi (2006), Ufuk Üniversitesi (2007) ve Başkent Üniversitesi (2008) takip etmiştir. 2010 yılında 28 üniversitede bulunan anestezi programı 2019-2020 eğitim-öğretim yılı itibariyle 36’sı devlet, 45’i vakıf olmak üzere toplam 81 üniversite/meslek yüksekokulda bulunmaktadır. Son yıllarda anestezi ön lisans eğitimi verilen birimler, hem devlet hem de vakıf üniversitelerinde olmak üzere eğitimi tamamlanan sağlık personeli bakımından arz-talep dengesini bozacak şekilde artmıştır. Alanında uzman öğretim elemanı eksikliğinin ve bazı eğitim kurumlarının alt yapı ve mesleki uygulamalar için yetersizliğinin eşlik ettiği bu kontrolsüz artış; yeterli düzeyde becerinin kazandırılamamasını, eğitim kalitesinin olumsuz etkilenmesini ve mezun olanlar için ciddi istihdam sıkıntısını da beraberinde getirmiştir.
Bu derlemede hekim dışı anestezi çalışanlarının eğitiminin tarihsel süreci, yıllara göre anestezi ön lisans eğitimi verilen okul sayıları ve mezun öğrenci sayılarına ait veriler ve bu veriler kapsamında ülkemizdeki mezun-istihdam ilişkisinin gözetilmesine, yeterli ve kaliteli anestezi eğitiminin verilmesine yönelik öneriler sunulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Anestezi, Anestezi Teknikeri, Anestezi Eğitimi, Anestezi Tarihi, Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulları

Kaynakça

• K. Akpir, “Türk Anestezi Tarihi”, Türk Anest Rean Der Dergisi, no. 40(Ek sayı 1), pp. 1-25, 2012.
• S. Tuncer, “Anestezi Teknikerleri Tarihçesi ve Röportajlar”, Anestezi Tek Bülten, no. 3, pp. 40-45, 2013.
• A. F. Üresin, “Anestezi Teknikerleri Tarihçesi ve Röportajlar”, Anestezi Tek Bülten, no. 3, pp. 40-45, 2013.
• İ. Özyurt, “Kişisel Söyleşi”, İstanbul, Mart 2019.
• H. Kavak, “Meslek Yüksekokulları İş Hayatı İlişkileri”, H. Ü. Eğitim Fakültesi Dergisi no. 7, pp. 95-115, 1992.
• Yükseköğretim Kurulu, “Yükseköğretim Kurulu 2016-2020 Stratejik Planı”, Ankara: Yükseköğretim Kurulu Yayınları, Ekim 2015.
• D. Günay, “Türkiye’de Meslek Yüksekokullarının 2000’li Yıllardaki Gelişimi ve Mevcut Zorluklar”, Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, no. 6(1), pp. 1-12, 2016.
• A. Özcan ve R. Yiğit, “Sağlık Yüksekokulları ve İlk Yıllarındaki Nicel Durumları”, Cumhuriyet Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, no. 4(2), pp. 14-21, 2000.
• C. Özcan, “Türkiye’de Sağlık Teknikerliği Ön Lisans Eğitiminin Standardizasyonu”, Sağlık ve Toplum Dergisi, no. 2, pp. 3-8, 2011.
• Türk Kızılay Derneği Genel Merkezi, “Kızılay Hemşireleri insanlık Hizmetinde 50’nci Yıl: Kızılay Özel Hemşirelik Koleji 1925-1975”, Ankara: Doğuş Matbaası, 1975.
• Ş. Ökdem,A. Abbasoğlu ve N. Doğan, “Hemşirelik Tarihi, Eğitimi ve Gelişimi”, Ankara Üniversitesi Dikimevi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu Yıllığı, no. 1(1), pp. 5-11, 2000.
• Ş. Ergöl, Ş, “Türkiye'de Yükseköğretimde Hemşirelik Eğitimi”, Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, no. 1(3), pp. 152-155, 2011.
• S. Sipahioğlu, “Meslek Yüksekokullarında Sağlık Programlarının Tercih Nedenleri”, Journal of Medical Education and Informatics, no. 1, pp. 2-10, 2016.
• F. Korkmaz, “Meslekleşme ve Ülkemizde Hemşirelik”, Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik Dergisi, no. 18, pp. 59-67, 2011.
• S. Hızel, “Neden Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulları Kuruldu”, Ankara Üniversitesi Dikimevi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu Yıllığı, no. 1(1), pp. 1-4, 2000.
• Yükseköğretim Bilgi Yönetim Sistemi Yükseköğretim istatistikleri. https://istatistik.yok.gov.tr/ (Erişim Tarihi:08.01.2019).
• Ölçme Seçme ve Yerleştirme Merkezi (ÖSYM), “Yükseköğretim Öğrenci Kontenjanları”, Ankara: ÖSYM Yayınları, 1985-2018.
• Ö. Açıkgöz, “Sağlık Meslek Liselerinin Geçmişi ve Mevcut Durumu”, Uluslararası Katılımlı Sağlık Eğitimi Kongresi Kongre Bildiri Kitabı, pp. 184-185. İstanbul: Sağlık Bakanlığı, Milli Eğitim Bakanlığı, Yükseköğretim Kurulu, 2012.
• Millî Eğitim Bakanlığı, “Yükseköğretim Kurulu, Mesleki ve Teknik Eğitimde Orta ve Yükseköğretim Kurumları Arasında Program Bütünlüğünün ve Devamlılığının Sağlanması (Sınavsız Geçiş) Bilgi Kılavuzu 2002”, http://www.osym.gov.tr/Eklenti/1214, sinavsizpdf.pdf (Erişim Tarihi: 10.02.2019).
• Türkiye Yükseköğretim Yeterlilikler Çerçevesi, http://tyyc.yok.gov.tr/?pid=20, (Erişim Tarihi: 10.06.2019).
• Altınbaş Üniversitesi SHMYO Anestezi Programı Müfredatı, http://ects.altinbas.edu.tr/DereceProgramlari /Detay/0/4171/932001, (ErişimTarihi:11.06.2019).
• Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı, Sağlık Bakanlığı, Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı, “Türkiye’de Sağlık Eğitimi ve Sağlık İnsangücü Durum Raporu”, YÖK Yayın No: 2010 / 1, 2010.
• Sağlık Bakanlığına yöneltilen 18.01.2001 tarih ve A.01.0.GNS.0.10.00.02-8494 sayılı yazılı soru önergesine verilen B100PER0100000 sayılı yazılı cevap, https://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/TBMM/d21/c054/ tbmm21054054.pdf (Erişim Tarihi: 03.03.2019).
• T.C. Sağlık Bakanlığı Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü, “2023 Yılı Sağlık İş Gücü Hedefleri ve Sağlık Eğitimi”, Ankara: Sağlık Bakanlığı Yayınları, 2014.
• Türkiye İstatistik Kurumu Yıllara Göre Nüfus Projeksiyonları, http://tuik.gov.tr/PreTablo.do?alt_ id= 1027 (Erişim Tarihi: 10.06.2019).
• Sağlık Meslek Mensupları ile Sağlık Hizmetlerinde Çalışan Diğer Meslek Mensuplarının İş ve Görev Tanımlarına Dair Yönetmelik, Resmî Gazete. Sayı: 29007, 22 Mayıs 2014.
• Ö. Topbaş, “Anestezi Teknikerlerinde ve Teknisyenlerinde İş Doyumu”, Yüksek Lisans Tezi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Beykent Üniversitesi, İstanbul, 2014.
• The IFNA country members have developped some pages of information about the nurse anesthesia practice and education within their country, http://ifna.site/ifna/page, (Erişim Tarihi: 09.05.2019).