Öz
II. Mahmut döneminin Osmanlı Devleti için her alanda buhranlı bir süreç olduğu bilinmektedir. Modernleşme adına köklü adımlar bu dönemde atılmaya başlanmış ve askerlik sisteminin yenilenmesi de bu dönemde gerçekleşmiştir. Bu araştırmanın amacı, ağır ceza uygulamalarının askeri personele nasıl, neden ve ne süre ile uygulandığı sorularına yanıtlar bulmaktır. Ayrıca askeri cezalarla sivillere uygulanan cezaların fark ve benzerlikleri irdelenmiştir. Modernleşmeye engel teşkil eden Yeniçeri Ocağı’nın kaldırılma sürecinde (1823-1826 yılları arası) 37 Numaralı Kalebent Defteri’ne konu olan askeri personele uygulanan ağır ceza hükümleri tasniflenmiştir. Askeri personelin işlediği suç türleri, aldıkları ağır ceza çeşitleri, cezalandırılma mahalleri ve cezaların sona erdirilme süreçlerine dair meselelerin aydınlatılması hedeflenmiştir. Askeri personele uygulanan ağır cezalar sürgün ve kalebent olmak üzere iki kategoride şekillenmiştir. 17 ayrı suç türü sürgün cezasına sebep olurken, 8 ayrı suç türü de kalebentlik cezalarına sebep olmuştur. Askeri personelin cezalandırılma süreçlerinde bağlı bulundukları ocak yetkilisi etkin rol üstlenmiştir. Bazı durumlarda cezalandırılmış olan askeri personelin ceza süresi bitiminde göreve dönmesine müsaade edildiği bulgularına da ulaşılmıştır.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- BOA (T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi); Divan-ı Hümayun Defterleri Kataloğu, A.DVNS.KLB.D (Kalebend Defterleri), nr. 37.
- ACEHAN, Abdullah; “Osmanlı Devleti'nin Sürgün Politikası ve Sürgün Yerleri”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, I/5, 2008.
- AKDAĞ, Mustafa; “Yeniçeri Ocak Nizamının Bozuluşu”, AÜDTCF Dergisi, V/3, 1947.
- AVCI, Mustafa; “Osmanlı Uygulamasında İnfazı Özellik Gösteren Hapis Türleri: Kalebent, Kürek ve Prangabentlik”, Yeni Türkiye Dergisi, III/45, 2002.
- BAŞ, Yaşar; “Merkez ve Taşrada Yerleşik Yeniçeri-Halk Çekişmesi,” Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, XIII/49, 2014.
- BAYTİMUR, Suha Oğuz; “Osmanlı Devleti’nde Kalabend ve Sürgün Cezalarının Uygulamaları ile Mahkumların Serbest Bırakılmaları (1789-1839)”, II. Türk Hukuk Tarihi Kongresi ( 13-14 Mayıs 2016), Onikilevha Yayınevi, İstanbul, 2016.
- DAŞÇIOĞLU, Kemal; İskân Suç ve Ceza Osmanlı’da Sürgün, Yeditepe Yayınevi, İstanbul, 2007.
- DAŞÇIOĞLU, Kemal; “Yeniçeri Ocağı ve Bektaşi Zaviyelerinin Kapatılması”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Aaştırma Dergisi, 34, 2005.
- DAVİSON, Roderic H.; Osmanlı İmparatorluğunda Reform, 1856-1876, Agora Yayınevi, İstanbul, 2005.
- DEMİR, Mustafa; 16. Yüzyılda Osmanlı Devleti'nde Suç ve Suçlular: İstanbul Örneği, (Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Doktara Tezi), Ankara, 2016.
- GÖKÇEN, Ahmet; Tanzimat Dönemi Osmanlı Ceza Kanunları ve Bu Kanunlardaki Ceza Müeyyideleri, (İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul, 1987.
- GÜLÇE, Münevver; Tanzimat Sonrası Osmanlı Devletinde Sürgün Cezası Uygulamaları, (Gazi Osmanpaşa Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Tokat, 2005.
- GÜNEŞ, Mehmet; “Osmanlı Devleti'nde Sürgün Cezası ve Karahisar-ı Sahib'e Yapılan”, History Studies, VIII/1, 2016.
- KAYNAR, Reşat; Mustafa Reşit Paşa ve Tanzimat, Türk Tarih Kurumu Yayınevi, Ankara, 2010.
- KÖKSAL, Osman; “Osmanlı Hukukunda Bir Ceza Olarak Sürgün ve İki Osmanlı Sultanının Sürgünle İlgili Hatt-ı Hümayunları”, Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, 19, 2006.
- KUNDAKÇI, Sibel K.; “Yeniçeri Ocağı'nın Kaldırılmasından Sonra Devam Eden Yeniçerilik Gayretkeşliği Üzerine Bazı Düşünceler”, ÇAKÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, VIII/1, 2017.
- MENEKŞE, Ömer; XVII Ve XVIII. Yüzyılda Osmanlı Devleti'nde Hırsızlık Suçu ve Cezası, (Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul, 1998.
- ÖYÜNÇ, Seyfettin; 37 Numaralı Kal'abend Defteri'nin Transkripsiyonu ve Değerlendirilmesi, (Kırşehir Ahi Evran Ünversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Kırşehir, 2020.
- PAKALIN, M. Zeki; Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, C. I, MEB Yayınları, İstanbul, 1993.
- PAKALIN, M. Zeki; Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, C. II, MEB Yayınları, İstanbul, 1993.
- PAKALIN, M. Zeki; Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, C. III, MEB Yayınları, İstanbul, 1993.
- POYRAZ, Özlem; “20. yüzyılda Osmanlı'da Kadın Mahkumlar” Geçmişten Günümüze Şehir ve Kadın (1-2 Nisan 2016), Canik Belediyesi Kültür Yayınları, Samsun, 2016.
- POYRAZ, Özlem; “Abdülmecid Dönemi Hürriyet Bağlayıcı ve Kısıtlayıcı Ceza Uygulamalarına Dair Bir İnceleme”, SEFAD, 43, 2020.
- SEZER, Hamiyet; “Yeniçeri Ocağı’nın Kaldırılışının Taşraya Yansıması 1826-1827”, Ankara Ünivresitesi Dil Tarih Coğrafya Fakültesi Tarih Araştırmaları Dergisi, XIX/30, 1997.
- TANER, Tahir; Tanzimat Devrinde Ceza Hukuku, Tanzimat I, Maarif Yayınevi, İstanbul, 1940.
- TAŞBAŞ, Erdal; “Osmanlı İmparatorluğu'nda Devlet Görevlilerinin Sürgün Edilmesi: 19. Yüzyıl Kıbrıs Örneği”, Akdeniz İnsani Bilimler Dergisi, II/1, 2012. TOROSER, Tayfun; Kavanin-i Yeniçeriyan, Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul, 2011.
- TÜRCAN, Talip; “Sürgün”, TDV İslam Ansiklopedisi, TDV Yayınları, XXXVIII, 2010.
- ULUÇAY, M. Çağatay; “Sürgünler, Yeni ve Yakın Çağlarda Manisa'ya ve Manisa'dan Sürülenler”, Belleten, XV/60, 1951.
- UZUNÇARŞILI, İsmail Hakkı; Kapıkulu Ocakları I, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1998.
- ÜÇOK, C. / MUMCU, A. / BOZKURT, G.; Türk Hukuk Tarihi, Turhan Kitabevi, Ankara, 2006.
- YURTSEVEN, Yılmaz; “Klasik Dönem Osmanlı Ceza Hukukunda Ta'zir Suç ve Cezaları” , Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, IX/3-4, 2001.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Araştırma Makaleleri |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 7 Aralık 2021 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2021 Cilt: 19 Sayı: 33 |
