İskit, Asur ve Perslerin Siyasi ve Kültürel Farklılıkları Üzerine Bir Değerlendirme

Yıl 2019, Cilt: 7 Sayı: 2, 244 - 258, 06.08.2019

Suzan Akkuş Mutlu

https://doi.org/10.17067/asm.569515

Öz

İskitlerin
Anadolu ve Mezopotamya’daki siyasi, askeri, kültürel faaliyetleri hakkındaki
bilgilerimizi Asur, Urartu ve Pers kaynaklarından öğrenmekteyiz. M.Ö VIII.
yüzyılda yaşanan şiddetli kuraklık
sonucu ortaya çıkan kargaşadan dolayı Massagetlerle yaptıkları savaşı
kaybeden İskitler, Kimmerlerin ülkesine gelmişlerdir. İçerde isyanlarla uğraşan
Kimmerlerin bir kısmı İskitlerin de saldırısı sonucunda göç etmek zorunda
kalmışlardır. İskitler bir süre onlarla birlikte yaşadıktan sonra göç eden
Kimmerleri takip ederken yollarını şaşırarak Pers topraklarına ulaşmışlardır.
Bu iki kavim önce Anadolu daha sonra Mezopotamya toplumlarının siyasî ve
kültürel hayatlarını önemli ölçüde etkilemişlerdir. Biz bu makalemizde,
İskitler’e ait yazılı belgeler elimize geçmediği için ilişki içerisine
girdikleri kavimlerin yazılı belgelerinden ve arkeolojik bulgulardan yola
çıkarak, İskit, Asur ve Perslerin kültürel etkileşimlerini, farklılıklarını
araştırarak, mukayese edeceğiz.

Anahtar Kelimeler

İskit, Mezopotamya, Asur, Pers, Kültür

An Evaluation on the Political and Cultural Differences of Scythian, Assyrian and Persians

Öz

We learn about the political, military and cultural
activities of the Scythians in Anatolia and Mesopotamia from the Assyrian,
Urartian and Persian sources. The Scythians who lost their war with the Massagets
because of the turmoil caused by the severe drought in the VIII th century,
came to the country of Cimmerians. Some of the Cimmerians who had engaged in
insurrections had to migrate because of the attack of the Scythians. Scythians
lived with them for a while after migrating to the Cimmerians who reached the
Persian territory by surprise their way. These two tribes have influenced the political and
cultural life of Anatolia and later Mesopotamian societies. In
this article, we will compare the cultural interactions of Scythia, Assyria and
Persians, based on the written documents and archaeological findings of the
tribes that they have interact because we have not received written documents
from the Scythians

Anahtar Kelimeler

Scythians, Mesopotamia, Assyrian, Persian, Culture

Kaynakça

• Arslan, Y. (2010). Perslerin yönetim politikası. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi), Konya: Selçuk üniversitesi SBE.
• Ayata, E. (2011). Zerdüşt Avesta bölümler. 3. Baskı, İstanbul: Kora yayınları.
• Balcer, J. M. (1993). A prospographical study of the ancient Persians Royal and Noble 550-450 B.C., New York: Lewiston.
• Bayram, S. (2017). Ortadoğu’daki en eski uluslararası ticaret ve esasları. Ortadoğu’ya bakış, Editörler: Victoria Bilge Yılmaz - Dr. Sayim Türkman. Ankara: Nobel Akademik yayıncılık, 21-36.
• Brosius, M. (2006). The Persians. London and New York: Routledge.
• Can, C. (1968). Zerdüştçülük, zerdüşt ve hukuk (avesta). Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. 1(25), 273-288.
• Cancik-Kırschbaum, E. (2004). Asurlular (tarih, toplum, kültür). Çev. Aslı Yarbay, İzmir: İlya yayınları.
• Casabonne, O. (2007). “Akamenid İmparatorluğu büyük kral ve Persler”, Arkeoatlas, 6, 20-35.
• Çilingiroğlu, A. (1997). Urartu Krallığı tarihi ve sanatı. İzmir: Yaşar eğitim ve kültür vakfı.
• Dandamaev, M. A. (1989). A political history of the Achaemenid Empire. (Translated into English by W. J. Vogelsang). The Netherlands, Leiden: E. J. Brill.
• Daryaee, T. (2013). Cyros the Great. Santa Monica: Afshar publishing.
• Diakov, V. ve Kovalev, S. (2010). İlk çağ tarihi. Çev. Özdemir İnce, İstanbul: Yordam kitap.
• Dönmez, Ş. (2002). Önasya’da İskitler. Türkler IV, Ankara: Yeni Türkiye yayınları, 42- 63.
• Duran, M. (2015). Satraplık sisteminin Pers yönetim teşkilatındaki yeri. SDÜ Fen Edebiyat fakültesi sosyal bilimler dergisi, 34, 61-86.
• Durmuş, İ. (1997). Anadolu’da Kimmerler ve İskitler. Belleten. LXI/231, 273-286.
• Durmuş, İ. (2008a). İskitler. Ankara: Genel Kurmay basımevi.
• Durmuş, İ. (2008b). İskit İmparatorluğu’nun yıkılış nedenleri. Akademik bakış. 1(2), 199-214.
• Durmuş, İ. (2013). Türk tarihinin öncüleri Bilge Kağan, Alp Er Tonga, Tomris, Mo-tun, Attila. Ankara: Akçağ yayınları.
• Eliade, M. (2003). Dinsel inançlar ve düşünceler tarihi: taş devrinden Eleusis Mysteria'larına. Çeviren: Ali Berktay. İstanbul: Kabalcı yayınevi.
• Eroğlu, E. (2016). Sosyo-ekonomik açıdan eski Türklerde kadının konumu. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi. 9(45). 443-447.
• Erzen, A. (1992). Doğu Anadolu ve Urartular. Ankara: TTK yayınları.
• Günaltay, Ş. (1987). Yakın Şark II Anadolu-Ahamenişler istilasına kadar. Ankara: TTK yayınları.
• Günbattı, C. (1994). Kültepe tabletlerine göre kadınların ticari faaliyetleri hakkında bazı gözlemler. XI. TTKB, 191-200.
• Hasanov, Z. (2009). Çar İskitler. (çev. İlyas Topsakal). İstanbul: Türk dünyası araştırmaları vakfı.
• Herodotos (2002). Tarih. Çev. Mümtekin Ökmen, İstanbul: Türkiye İş Bankası yayınları.
• Hrozny, B. (1953). Ancient history of Western Asia, India and Crete. Berlin: Published by Artia, Prag.
• İznik, E. (1999). Anadolu’da Mithra Kültü. Ankara Üniversitesi, SBE., (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi), Ankara.
• Kaya, M. A. (2018). Anadolu’da Pers Satraplıkları: Kuruluş, Yönetim ve etnik yapı. Cedrus VI, 159-179.
• Kınal, F. (1998). Eski Anadolu tarihi. IV. Baskı, Ankara: TTK.
• Köroğlu, K. (2010). Eski Mezopotamya tarihi. İstanbul: İletişim yayınları.
• Ksenophon (1974). Anabasis onbinlerin dönüşü. Çev. Tanju Gökçöl, İstanbul: Hürriyet yayınları.
• Ksenophon (1999). Yunan tarihi. Çev. Oktay Sinanoğlu. Ankara: TTK Yayınları.
• Kuhrt, A. (2007). Eski Çağ’da Yakındoğu yaklaşık M.Ö. 3000-330. C. II, Çev. Dilek Şendil, İstanbu: Türkiye İş Bankası Kültür yayınları.
• Kuhrt, A. (2012). “Pers İmparatorluğu, Anadolu’da Persler”. Aktüel arkeoloji dergisi, Şubat 5 (25), 22-38.
• Luckenbill D. D. (1926). Ancient records of Assyria and Babiylonia (ARAB I), I. Chicago: The University of Chicago Press.
• Luckenbill D. D. (1927). Ancient records of Assyria and Babylonia (ARAB II), II. Chicago: The University of Chicago press.
• Memiş, E. (1987). İskitler’in uyguladıkları harp taktikleri’nin diğer milletler üzerindeki etkileri ve günümüzdeki belirtileri. Türk Kültürü, S. 293, Ankara.
• Memiş, E. (1999). Asur Devleti’nin Anadolu politikası. XII. Türk Tarih Kongresi, TTK. 65-73.
• Memiş, E. (2005). İskitler’in tarihi. Konya: Çizgi kitabevi.
• Memiş, E. (2012). Eskiçağ medeniyetleri tarihi. III. Baskı, Bursa: Ekin kitabevi.
• Memiş, E. (2013). Eskiçağ Türkiye tarihi. XII. Baskı, Bursa: Ekin kitabevi.
• Olmstead, A. (1964). History Of Assyria. Chicago.
• Palaz Erdemir, H. ve Erdemir, H. (2010). Güneybatı Asya ve Avrasya’da İskit askeri izleri. Tarih okulu, VII, 25-37.
• P’yankov, I. V. (2002). “ Sakalar”. Türkler, Yeni Türkiye, Ankara, 922-939.
• Radner, K. (2011). “Mass deportation: the Assyrian resettlement policy”, Assyrian Empire Builders,(http://www.ucl.ac.uk/sargon/essentials/governors/massdeportation). Erişim:18.02.2019
• Radner, K. (2018). “Assur Kenti ve Assur Krallığı tarihine genel bir bakış”,.Assurlular: Dicle’den Toroslar’a Tanrı Assur’un Krallığı. K. Köroğlu, S.F. Adalı (ed.), Tüpraş Anadolu Uygarlıkları Serisi No.7, İstanbul: Yapı kredi yayınları.
• Sevin, V. (2013). Anadolu’nun tarihi coğrafyası. Ankara: TTK Yayınları.
• Sever, E. (2008). Asur tarihi. III. Baskı, İstanbul: Kaynak yayınları.
• Smith, A. T. (1999). The Making Of An Urartian Landscape İn Southern Transcaucasia: A Study of Political Architectonics. America Journal of Archeology, 103(1), 45-71.
• Snell, D. C. (1997). Life in the Ancient Near East (3100-332 B.C.E.). New Heaven and London: Yale University Press.
• Strabo (1854). The Geography of Strabo Vol I. Çev. H. C. Hamilton- W. Falconer, Henry G. Bohn: Londra.
• Sulimirski, T.ve Taylor, T. (1991). The Scythians. CAH, 3(2), John Boardman, I. E. S. Edward, N. G. L. Hammond (Edits.). Cambridge Universty Press. 547-590.
• Sweeney, E. J. (2008). The Ramessides, Medes, and Persians. New York: Algora Publishing.
• Tarhan, T. (1984). “Eski Anadolu tarihinde Kimmerler”. Araştırma sonuçları toplantısı bildirleri. Ankara.
• Tarhan, T. (2002). Ön Asya dünyasında ilk Türkler Kimmerler ve İskitler. Türkler Ansiklopedisi. IV, 597-610.
• Taşkın, E. (1992). Eski Anadolu tarihinde Persler. Selçuk Üniversitesi, SBE., (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi), Konya.
• Tellioğlu, İ. (2005). Kimmer ve İskit göçlerinin Doğu Anadolu Bölgesi’ndeki etkileri. A. Ü. Türkiyat araştırmaları enstitüsü dergisi. 27, 237-245.
• Van de Mieroop, M. (2006). Antik Yakındoğu’nun tarihi. Çev. Sinem Gül, Ankara: Dost kitabevi.
• Yıldırım, R. (2004). Uygarlık tarihine giriş. Ankara: Asil yayın dağıtım.