The Route of Grate Seljuk Army to Manzikert (1071)

Yıl 2021, Cilt: 9 Sayı: 1, 735 - 742, 22.01.2021

Hasan Yenidoğan

https://doi.org/10.17067/asm.739112

Öz

In the battle of Manzikert, which took place on 26 August 1071 under the leadership of Sultan Alparslan, the Great Seljuqs had achieved an unprecedented victory in the history of Islam by defeating the Byzantine army. While Sultan Alparslan was besieging Aleppo in May 1071, he learned about the news of the Byzantine Emperor Romanian Diogenes had taken action with his army of three hundred thousand people and sent his harem with his vizier Nizam al-Mulk to Tabriz (or Hemedan) and ordered his vizier to recruit soldiers immediately. The Sultan herself reached the Manzikert plain with as many soldiers as he could collect. Nizamü’l-Mulk, reached Manzikert with the troops he collected from Iran. In the study, it was discussed on which route Sultan Alparslan and the support troops from Iran reached the battlefield after giving information about road networks in Eastern Anatolia and Iran. In the introduction, after giving information about the road networks used by the Byzantines and Seljuks, the importance given to the maintenance, repair and renovation of these roads was mentioned. Afterwards, details about the use of river roads in transportation and logistics besides the highway were given. In the last section, the possible routes of Sultan Alparslan and support troops determined in the light of historical data. These routes were mapped to provide a better understanding of the roads.

Anahtar Kelimeler

Manzikert, Alparslan, Expedition, Route, Byzantine

Büyük Selçuklu Ordusunun Malazgirt’e (1071) Giden Güzergahı

Öz

Büyük Selçuklular Alparslan önderliğinde 26 Ağustos 1071 tarihinde meydana gelen Malazgirt meydan muharebesinde Bizans ordusunu yenerek o güne kadar İslam tarihinde eşine rastlanmayan bir zafer elde etmişti. Sultan Alparslan, 1071 yılının mayıs ayında Halep’i kuşatırken Bizans İmparatoru Romen Dioneges’ın üç yüz bin kişilik ordusu ile harekete geçtiği haberini öğrenince haremini veziri Nizamü’l-mülk ile Tebriz (ya da Hamedan)’a göndermiş ve vezirine buralardan asker toplaması emrini vermişti. Sultan’ın kendisi ise ihtiyaç duyduğu askeri toplayarak Malazgirt ovasına varmıştı. Nizamü’l-mülk’ün topladığı destek birlikler ise İran’dan yola çıkarak Malazgirt’e varmıştı. Çalışmada Sultan’ın ve İran’dan gelen destek birliklerin hangi güzergâh üzerinden savaş meydanına ulaştığı üzerinde durulmuştur. İlk bölümde, Bizanslıların ve Selçukluların kullandığı yolların ortaya çıkışından bahsedilmiş, ardından, Hükümdarların bu yolların bakım, onarım ve yenileme işine vermiş olduğu öneme değinilmiştir. Sonra, sefere çıkan Büyük Selçuklu ordusunun yollardan rahatça ilerleyebilmesi için yolların bakımından sorumlu görevlilerden bahsedilmiştir. Ardından, kara yolu dışında nehir yollarının hem taşımacılıkta hem de lojistikte kullanımı hakkında detaylar verilmiştir. Son bölümde ise tarihi veriler ışığında Sultan Alparslan’ın ve destek birliklerin ilerlediği muhtemel güzergahların tespiti yapılmıştır. Tespit edilen bu güzergâhlar haritalandırılarak yolların daha iyi anlaşılması sağlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Malazgirt, Alparslan, Sefer, Güzergâh, Bizans

Kaynakça

• ‘Atâ Melik Cuveynî. (1916). Târîh-i Cihânguşâ. II. (Mîrzâ Muhammed-i Kazvînî. Nşr.). Leyden.
• Ahmed bin Mahmûd. (1997). Selçuk-nâme. I-II. (E. Merçil, Haz.). İstanbul: 1001 Temel Eser.
• Başan, A., (2010). The Great Seljuqs, New York: Taylor and Francis Group.
• Bayındır, A., (2019). “Selçuklularda vuku bulan taht kavgaları üzerine bir değerlendirme (Melikşah dönemi taht kavgaları 1072-1092)”, Gaziantep University Journal of Social Sciences, 18(1), 399-412.
• Bayındır, A., (2020). Selçuklularda saltanat mücadeleleri, İstanbul: Hiperyayın.
• Carey, B. T., (2012). Road to Manzikert, Byzantine and Islamic Warfare 537-1071. South Yorkshire.
• Ebû İshak el-Farisi el-İstahri. (1927). Mesâlik el-Memâlik. Bibliotheca Geographorum Arabicorum, I. (Geoje M. J., Nşr.). Brill.
• Ebû Şâme el-Makdisî. (1870). Kitâbü’r-ravzateyn fi ehberiad devleteyn. I. (Z. K. Urgan, Çev.). Ankara. TTK Kütüp. No: T/0052’de yayınlanmamış Türkçe tercüme).
• Ebû’l-Fazl Muhammed Beyhakî. (1319/1940). Târîh-i Beyhakî. (Saîd-i Nefîsî. Nşr.). Tahran.
• Ebû’l-Fazl Muhammed Beyhakî. (2019). Târîh-i Beyhakî. (N. Lügal, Çev.). Ankara: TTK.
• el-Hüseyin b. Muhammed b. Ali el-Ca’feri er-Rugadi (İbn Bîbî).(2014). el-evâmirü’l ‘Alâ’iy fi’l-umûri’l-‘Alâ’iye. (M. Öztürk, Çev.). Ankara: TTK.
• Fahr-i Müdebbîr. (1346/1967). Âdâbu’l-harb ve’s-seca‘a. (Ahmed Süheyli-i Hânsârî, Nşr.) Tahran.
• Friendly, A., (1981). The dreadful day: The battle of manzikert 1071. London: Hutchinson.
• Haldon, J., Gaffney, V., Theodoropoulos, G. ve Murgatroyd, P. (2011-2012). Marching across Anatolia: Medieval Logistics and Modeling the Mantzikert Campaign. Dumbarton Oaks Papers. (65-66), ss. 1-27).
• Hamîdu‘d-dîn Muhammed Mîrhând. (1385/2006). Ravzatu’s-safâ fî sîreti’l-enbiyâ ve’l mulûk ve’l-hulefâ. IV. (Cemşid Keyanfer. Nşr.). Tahran.
• Hamîdu‘d-dîn Muhammed Mîrhând. (2015). Ravzatu’s-safâ fî sîreti’l-enbiyâ ve’l-mulûk ve’l-hulefâ. (Selçuklular kısmı). (E. Göksu, Çev.). Ankara: TTK.
• Herodotus. (1994). The history of Herodotus. (G. C. Macaulay, Çev.). Nev York: Macmillan and Co.
• Herodotus. (1973). The history of Herodotus. (M. Ökmen, Çev.). İstanbul: Remzi Kitap Evi.
• İbn Havkal. (1996). Kitâb-ı sûretü’l-arz. Beyrut: Menşûrât-i Dâr-i Mektebeti‘l-Hayât.
• İbn Havkal. (2017). 10. asırda İslam coğrafyası. (R. Şeşen, Çev.). İstanbul: Yeditepe.
• İbn Hurdazbih, (1988). el-mesâlik ve’l-memâlik, (M. Mahzum, Nşr.). Beyrut.
• İbnü’l Cevzi. (2014). El-muntazam fi tarihi’l-ümem’de Selcuklular (H.430-485=1038-1092). (A. Sevim, Çev.). Ankara: TTK.
• İbnü’l-Esîr. (1987). el-Kâmil fi’t-târîh. VIII. (M. Yûsuf ed-Dekâk, Nşr). Beyrut-Lübnan.
• İbnü’l-Esîr. (1987). el-Kâmil fi’t-Târîh. IX-X. (Abdulkerim Özaydın, Çev.) İstanbul: Bahar.
• Kesik, M. (2013). 1072 Malazgirt; zafere giden yol. İstanbul: Timaş.
• Kıvâmu’d-dîn Ebû İbrâhîm el-Feth b. ‘Alî b. Muhammed el-Bündârî el-İsfahânî. (1306/1889). Zubdetü’n-nusra ve nuhbetü’l-‘usra. (M. Th. Houtsman. Nşr.). Leiden.
• Kıvâmu’d-dîn Ebû İbrâhîm el-Feth b. ‘Alî b. Muhammed el-Bündârî el-İsfahânî. (1943). Zubdetü’n- nusra ve nuhbetü’l-‘usra. (K. Burslan, Çev.). İstanbul: Maarif Matbaası.
• Kıvâmu’d-dîn el-Bündârî. (1306/1889). Zubdetü’n-nusra ve nuhbetü’l-‘usra. (M. Th. Houtsma, Nşr.). Leiden.
• Kıvâmu’d-dîn el-Bündârî. (1943). Zubdetü’n-nusra ve nuhbetü’l-‘usra. (K. Burslan, Çev.). Ankara: TTK.
• Kemalüddin İbnü’l Adim. (1989). Biyografilerle Selçuklular tarihi. (A. Sevim, Çev.). Ankara: TTK.
• Kemalüddin İbnü’l Adim. (2014). Zübdetü’l Haleb min târîhi Haleb’de Selçuklular. (A. Sevim, Çev.). Ankara: TTK.
• Mazaheri, A., (1972). Ortaçağda Müslümanların yaşayışları. (B. Üçok, Çev.). İstanbul: Varlık.
• Minhâc-i Sirâc-i Cûzcânî. (1342/1963). Tabakât-i nâsirî. (Abdu’l-Hayy Habîbî, Nşr.). Kâbil.
• Minhâc-i Sirâc-i Cûzcânî. (2015). Tabakât-i nâsirî. (E. Göksu, Çev.). Ankara: TTK.
• Nicolle, D., (2013). Malazgirt 1071. İstanbul: Türkiye İş Bankası.
• Ömer İbn İbrahim el-Avsî el-Ensarî. (1961). Tefrîj al-kurûb fî tadbîr al-hurûb (A Muslim Manual of War). (G. T. Scanlon, Çev.). Cairo: American University at Cairo.
• Resîdü’d-dîn Fazlullâh. (1362/1983). Câmi’ü’t-tevârîh. I-II. Tahran: Dünya Kitap.
• Sadru’d-dîn Ebu’l-Hasan ‘Alî İbn Nâsir İbn ‘Alî el-Huseynî. (1351/1933). Ahbâru’d devleti’s- Selcûkiyye. (Muhammed İkbâl. Nşr.). Lahor.
• Sadru’d-dîn Ebu’l-Hasan ‘Alî İbn Nâsir İbn ‘Alî el-Huseynî. (1999). Ahbâru’d devleti’s- Selcûkiyye. (N. Lügal, Çev.). Ankara: TTK.
• Sevim, A. ve Merçil, E., (1995). Selçuklu Devletleri tarihi: Siyaset, teşkilat kültür. Ankara: TTK.
• Sıbt İbnu’l Cevzi. (2011). Mir’atüz zaman fi Tarihi’i ayan’da Selçuklular. (A. Sevim, Çev.). Ankara: TTK.
• Speros, V., (1971). The decline of medieval hellenism in Asia Minor and the process of Islamization from the eleventh through the fifteenth century. Berkeley. Los Angeles. London: University of California.
• Takmer, B. ve Tüner, Ö., (2007). Via Sebaste: Anadolu’nun en iyi korunmuş Roma yolu’nun Varsak’tan geçen güzergahı. II. Antalya: Varsak Belediyesi.
• Yakubi, (1892). Kitap el-Buldan, Bibliotheca Geographorum Arabicorum, (Geoje M. J., Nşr.). Brill.