XIX. YÜZYILIN İKİNCİ YARISINDA KASTEN CİNAYET VAKALARI: TAŞKÖPRÜ KAZÂSI ÖRNEĞİ

Yıl 2020, Sayı: 7, 107 - 128, 26.06.2020

Çiğdem Önemli Gedik Songül Keçeci Kurt

Öz

İnsanlık tarihi kadar eski bir suç olan cinayet; İslam hukukuna göre doğrudan şahısların hayat hakkını ve vücut bütünlüğünü hedef alan bir fiil olarak değerlendirilmektedir. Bu çalışmada XIX. yüzyılın ikinci yarısında Kastamonu Vilayetine bağlı Taşköprü Kazâsı’nda Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivleri kayıtlarına geçen kasten adam öldürme suçu örnekleri incelenmiştir. Çalışmada arşiv kayıtlarından elde edilen veriler neticesinde cinayetlerin sebepleri, suçluların durumları, cinayet vakalarının nasıl oluştuğu ve sonuçları üzerinde durulmuştur. XIX. yüzyılın ikinci yarısında Taşköprü Kazâsı’nda gündelik yaşamda meydana gelen cinayet suçları yoğun olarak kazâya tabi olan muhtelif karyelerde gerçekleşmiştir. Arşiv vesikalarından elde edilen bilgiler doğrultusunda Taşköprü’deki cinayet vakalarının, aile içi geçimsizlik, öfke problemleri, namus ve onurlarının rencide edilmesi gibi nedenlerle gerçekleştiği görülmüştür. Cinayet aletlerinden olan bıçak, vakalarda yoğun olarak kullanılmıştır. İncelenen dönemde cinayet suçları, toplumsal düzeni sağlamak ve adaleti tesis etmek için cezasız kalmamıştır. Bu cezalar arasında kürek cezası, pranga cezası, tard ve sürgüne yollamak, kısas hakkından düşürülerek diyete çevirmek gibi cezalar bulunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Taşköprü, suç, cinayet, Osmanlı

WILLFUL MURDER CASES IN THE SECOND HALF OF THE XIXth CENTURY: EXAMPLE OF TAŞKÖPRÜ DISTRICT

Öz

Murder, which is a crime as old as human history, falls under the scope of ta’ zir crimes according to Islamic law and it is considered as an act that directly targets the right to life and the integrity of the body. In this study it was examined the crime examples of intentional manslaughter in the Taşköprü district in Kastamonu province using the Presidential State Archives of the Ottoman Archives records in the second half of the nineteenth century. As a result of the data obtained from the archive records, the reasons for the murders, the circumstances of the offenders, how the cases of murder occurred and the results of the study were discussed. Murder crimes that occurred in daily life in the Taşköprü district occurred in various villages that belong intensely to the regions in second half of the XIXth century. According to the information obtained from the archive documents, it has been observed that the murders in Taşköprü may had been committed due to domestic incompatibility, anger problems, and disgrace of their honor and dignity. The knife, which is one of the murder tools, was used extensively in cases. In the period under review, murder crimes did not go unpunished to restore social order and establish justice. Among these penalties include rowing penalty, shackling or giving up blood feud and converting into fines and being sent into exile.

Anahtar Kelimeler

Taşköprü, crime, murder, Ottoman

Kaynakça

• BOA, Sadaret Mektubu Kalemi Meclis-i Vâlâ Evrakı (A. MKT. MVL), 30.56.1; 30.56.4; 30.88.1; 55.65.1; 80.5.1; 80.5.3. ve 80.43.1.
• BOA, Sadaret Mektubu Kalemi Nezaret ve Deva’ir Evrakı (A. MKT. NZD), 14.21.1.
• BOA, Meclis-i Vâlâ Evrakı (MVL), 207.53.1; 207.53.4; 217.38.1 ve 217.38.3
• BOA, Sadaret Mektubu Kalemi Umum Vilayet Evrakı (A. MKT. UM), 126.67.1; 237.3.1.
• Kastamonu Vilayet Salnâmesi, (1897). H. 1314/M. 1897 Tarihli Vilayet Matbaası-Kastamonu. Millî Kütüphane-1960 SA 139. s. 398-416.
• Akyıldız, Ali (2003). Meclis-i Vâlâ-yı Ahkâm-ı Adliyye. İslam Ansiklopedisi. C. 28. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. s.250-251.
• Akgündüz, Ahmet- Halil Cin, (2011). Türk Hukuk Tarihi. İstanbul: Osmanlı Araştırmaları Vakfı Yayınları.
• Aktaş, Esat (2015). “18 Eylül 1880 Tarihli Bir Layihaya Göre Kastamonu Vilayeti”. Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi. S. (54). Haziran. s. 223-240.
• Alp, Erdoğan (1997). Kastamonu-1. Kastamonu: Alp Yayınları.
• Aslıyüce, Erdoğan (2003). Türkiye’nin Yüreği Kastamonu. İstanbul: Yesevi Yayıncılık.
• Avcı, Cemal (2012). “19. Yüzyıl sonlarında Kastamonu Vilayeti”. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C. 24. S. 1, s. 17-34.
• Bardakoğlu, Ali (1994). “Diyet”. İslam Ansiklopedisi. C. 9. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. s. 473-479.
• Başoğlu, Tuncay (2011). “Ta‘zir”. İslam Ansiklopedisi. C.40. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. s. 198-202.
• Boynukalın, Mehmet (2009). “Suç”. İslam Ansiklopedisi. C. 37. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. s. 453-457.
• Çoban, Faruk (2006). H. 1288 (M. 1899) Tarihli Kastamonu Vilayeti Salnâmelerinin Transkıripsiyon ve Değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi. Kayseri: Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Dağcı, Şamil (2002). “Kısas”. İslam Ansiklopedisi. C. 25. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. s. 488-495.
• Ergin, Sami (2007). İslam Hukuku’nda Ta ‘zir Suçları. Yüksek Lisans Tezi. Sakarya: Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• eş-Şazeli, Hasan Ali (1993). “Cinayet”. İslam Ansiklopedisi. C. 8. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. s.14-15.
• Fendoğlu, H. Tahsin (2000). Türk Hukuk Tarihi. İstanbul: Filiz Kitabevi.
• İmamoğlu, Hüseyin Vehbi (2019). Osmanlı Adliye Teşkilatı’nın Modernleşmesi(1800-1850). İstanbul: İdeal Kültür Yayıncılık.
• İnalcık, Halil (2018). Tanzimat Nedir? Tanzimat Değişim Süresinde Osmanlı İmparatorluğu. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. s. 31-56.
• Karakök, Tunay (2010). H. 1288 (M. 1871) “Tarihli Kastamonu Vilayet Salnâmesine Göre Kastamonu Vilayeti”. ZKÜ Sosyal Bilimler Dergisi, C. VI, S. (11) s. 267-276.
• Kavaklı Kundakçı (2019). Osmanlı Klasik Döneminde Taşköprü Kazâsının Sosyal ve Ekonomik Tarihi. İstanbul: Hiper Yayıncılık.
• Kavaklı Kundakçı, Sibel ve Mustafa Eğilmez (2017). “Kastamonu Şer’iyye Sicillerine Göre 17. yüzyılın sonları ve 18. yüzyılın başlarında Taşköprü”. Uluslararası Taşköprü Pompeiopolis Bilim, Kültür ve Sanat Araştırmaları Sempozyumu, (10-12 Nisan) s. 1220-1234.
• Kenanoğlu, Mustafa Macit (2007). “Nizamiye Mahkemeleri”. İslam Ansiklopedisi. C. 33. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. s.185-188.
• Koç, Mehmet (2017). Osmanlı Hukuku’nda Ta ‘zir Suç ve Cezaları. Doktora Tezi, Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Maydani, Riyad-Şamil Dağcı (1990). “İslam Ceza Hukukunun Genel Prensipleri”. Journal Of Islamıc Research. Vol: 4 Num: 1, January (Ocak) İslam Araştırmaları Dergisi, C. 4, S. (1) s. 61-70.
• Öztürk, Sevcan (2014). XIX. Yüzyıl Osmanlı Ceza Sisteminde Dönüşüm: Zindandan Hapishaneye Geçiş. Yüksek Lisans Tezi, Aydın: Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Sevim, Ali-Yaşar Yücel (1984). Türkiye Tarihi, Fetih Selçuklu ve Beylikler Dönemi. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Şahin, İlhan (2001). “Kastamonu”. İslam Ansiklopedisi. C. 24. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. s. 585-588.
• Şakiroğlu, H. Mahmut, (1993). “Cem Sultan”. İslam Ansiklopedisi. C. 7. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. s. 283.
• Tuncay, Ertuğrul Gazi (2017). İslam Hukukunda Sınırı Belirlenmemiş Cezalar, İslam Bilimleri Araştırmaları Dergisi, S. 3, s. 82-99.
• Turan, Ezgi (2019). Osmanlı Hukukunda Cezaların İnfazı. Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Başkent Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kamu Hukuku Anabilim Dalı.
• Uslu, Rifat (2015). “İslam Hukukunda Suç ve Ceza Kavramı”. Uluslararası Sosyal Araştırmaları Dergisi, C. 8, S. 37 (Nisan). s. 1049-1063.
• Vatansever, Öztürk Müge (2018). “Nizamiye Mahkemeleri Üzerine Bir Değerlendirme”. Bahçeşehir Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. C. 13 S. 171-172 (Kasım-Aralık), s. 155-171.
• Yakut, Esra (2006). “Tanzimat Dönemine Kadar Osmanlı Hukukunda Ta‘ziri Gerektiren Suçlar ve Cezaları”. Türk Hukuk Tarihi Araştırmaları, S. 2 (Güz), s. 25-40.
• Yaman, Talat Mümtaz (1935). Kastamonu Tarihi (XV. inci Asrın Sonlarına Kadar). Kastamonu.
• Yavuz, Nuri (2003). Anadolu’da Beylikler Dönemi. Çobanoğulları Beyliği Bölümü. Siyasi Tarih ve Kültür. Ankara: Gündüz Yayıncılık s. 55-60.
• Yavuz, Nuri (2003). Anadolu’da Beylikler Dönemi. Candaroğulları Beyliği Bölümü. Siyasi Tarih ve Kültür Ankara: Gündüz Yayıncılık s. 61-69.
• Yücel, Yaşar (1993). “Candaroğulları”. İslam Ansiklopedisi, C. 7. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. s. 146-149.
• (www.tdk.gov.tr) E.T. 13.06.2020