ORTAÇAĞ TÜRK-İSLÂM DEVLETLERİNDE NEVBET

Yıl 2020, Sayı: 8, 107 - 144, 28.12.2020

Emre Aslan , Mustafa Şahin

Öz

Türk mûsikî tarihinin kökeni ilk Türk kavimlerine kadar dayanmaktadır. Mûsikî âletlerinden davul, İslâmiyet’ten önceki Türk devletleri tarafından kullanıldı. Türk-İslâm devletlerinde ise davulun yanına zurna, bando ve nefir eklenerek nevbet takımı oluşturuldu.
Nevbet takımını oluşturan âletlerin başında gelen davul İslâmiyet’ten önceki Türk devletlerindeki Gök Tanrı ve Şamanizm inanç ritüellerinde kullanıldı. Türk-İslâm devletlerinde ise İslâmî inanç için gerçekleştirilen vazifelerin yanında kullanıldı.
İslamiyet’ten önceki ve sonraki Türk devletleri nevbetten askerleri motive etmek ve düşmana korku vermek amacıyla faydalandılar.
Nevbet, İslamiyet’ten sonraki Türk devletlerinde karşılama, uğurlama, kutlama ve elçi kabulü başta olmak üzere daha birçok alanda kullanıldı. İslamiyet’ten sonraki dönemde çok çeşitli alanlarda kullanılan nevbetin asıl önemi hâkimiyet alâmeti olarak kullanılmasındandır. Hükümdarlar Namaz vakitlerinde günde beş defa, şehzâdeler, emîrler ve bağlı devletler de hükümdarın verdiği imtiyaza göre günde iki veya üç defa nevbet çaldırabilirlerdi. Hükümdarın verdiği imtiyazdan daha fazla nevbet çaldıranlar isyan etmiş sayılırdı.
Nevbete, Orta Çağ Türk-İslâm tarihi ve hükümdarlık alâmetleri ile ilgili yapılan araştırmalarda değinilmiştir. Ancak bu konuda yapılmış müstakil çalışmalar çok azdır. Bu makalenin amacı nevbet konusunda müstakil bir çalışma orta koymaktır. Makalede nevbetin kökeni, Türk-İslâm devletlerinde kullanılış amacı ve çeşitleri anlatılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Türk-İslam Devletleri, Hâkimiyet, Davul, nevbet

NAUBAT TRADITION IN THE MEDIEVAL TURKISH-ISLAMIC STATES

Öz

History of Turkish music dates back to the first Turkish tribes. One of the musical instruments, drum was played by pre-Islamic Turkish states. During the Turkish-Islamic states, a naubat band was formed by adding zurna (a wind instrument) and nefir (horn) to drum.
In terms of religious belief, drum which is the leading instrument among others in the naubat band was used in the religious rituals of Tengrism and Shamanism. During the Turkish-Islamic states period, was used as part of the duties dedicated to Islamic belief.
Pre-Islamic and During the Turkish-Islamic states used naubat in the military for the purpose of motivating soldiers and causing fear among the enemy.
Naubat was used in many other occasions especially for greeting, farewell ceremony, celebration, weddings, festivities, welcoming an envoy in Turkish States after İslam.
The main importance of naubat, used in many areas in the post-Islamic period stems from its use as a sign of sovereignty. Rulers could have naubat played five times a day in prayer times while princes, amirs and affiliated states could also do so two or three times a day upon the ruler’ grant. Those who played more seizures than the privilege given by the monarch were considered to have rebelled.
Naubat has been mentioned in studies on Medieval Turkish-Islamic history and in studies on signs of sovereignty. However, there are very few studies on this subject. The purpose of this article is to establish an independent study on naubatt. In the article, the origin of naubat, its purpose and types of use in Turkish-Islamic states will be explained.

Anahtar Kelimeler

Turkish-Islamic States, Sovereignty, Drum, Naubat

Kaynakça

• Afanisiy Nikitin (2019). Üç Deniz Ötesine Seyahat. (Çev. Serkan Acar). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Ahmed b. Mahmud. Selçuk Nâme (1977). 1-2. (Haz. Erdoğan Merçil). İstanbul: Tercüman Gazetesi Yayınları.
• Ahmet Eflâkî (1973). Âriflerin Menkıbeleri. 2. (Çev. Tahsin Yazıcı). İstanbul: Hürriyet Yayınları.
• Alaaddin Ata Melik Cüveynî (2013). Tarih-i Cihan Güşa. (Çev. Mürsel Öztürk). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Anonim Osmanlı Kroniği (Osmanlı Tarihi) (2015). (Haz. Necdet Öztürk). İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yayınları.
• Âşıkpaşaoğlu (1992). Âşıkpaşaoğlu Tarihi. (Haz. Hüseyin Nihal Atsız). İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Aziz b. Erdeşir-i Esterebâdî (1990). Bezm U Rezm. (Çev. Mürsel Öztürk). Ankara: Başbakanlık Yayınları.
• Celâleddîn Suyûtî (2014). Halifeler Tarihi. (Çev. Onur Özatağ). İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Dede Korkut Hikâyeleri (2011). (Haz. Zehra Ünüvar). İstanbul: Pırıltı Yayınları.
• Dede Korkut Kitabı. I. (1989). (Haz. Muharrem Ergin). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Devletşah (1977). Devletşah Tezkiresi. 4. (Çev. Necati Lugal). İstanbul: Tercüman Gazetesi Yayınları.
• Ebu Bekr-i Tihranî (2001). Kitab-ı Diyarbekriyye. (Çev. Mürsel Öztürk). Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Ebu’l-Fazl Muhammed b. Hüseyin-i Beyhakî (2019). Târîh-i Beyhakî. (Çev. Necati Lugal, Haz. Hicabi Kırlangıç). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• El-Azimî (1988). Azimî Tarihi. (Çev. Ali Sevim). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Hadîdî Tarihi (Manzum Osmanlı Tarihi) (2015). (Haz. Necdet Öztürk). İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yayınları.
• Hamdullâh Müstevfî-yi Kazvînî (2018). Târîh-i Güzîde. (Çev. Mürsel Öztürk). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Hândmîr (1362). Târîh-i Habîbu’s-Siyer fî Ahbârî Efrâdi’l-Beşer. 3. (Neşr. M. N. Debir Siyâkî). Tahran: Kitâbfurûşi-yi Hayyam.
• Hasan-ı Rumlu (2006). Ahsenü’t-Tevârîh. (Çev. Mürsel Öztürk). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• İbn Battûta et-Tancî (2000). İbn Battûta Seyahatnâmesi. 1. (Çev. A. Sait Aykut). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• İbn Bibi (1996). El Evamirü’l-Ala’iye Fi’l-Umuri’l-Ala’iye. 1-2. (Çev. Mürsel Öztürk). Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• İbn Haldun (1996). Mukaddime. 2. (Çev. Zakir Kadri Ugan). İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• İbn Kesîr (1994). El-Bidâye ve’n-Nihâye. 12. (Çev. Mehmet Keskin). İstanbul: Çağrı Yayınları.
• İbni Tagrıberdi (2013). En-Nücûmu’z-Zâhire. (Çev. Ahsen Batur). İstanbul: Selenge Yayınları.
• İbnü’l Adim (1982). Bugyetü't-taleb fi Tarihi Haleb. (Çev. Ali Sevim). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• İbnü’l-Cezvî (2014). El-Muntazam Fî Târîhi’l-Ümem’de Selçuklular. (Çev. Ali Sevim). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• İbnü’l-Esîr (1987). El-Kâmil fî't-târîh. 10. (Çev. Abdülkerim Özaydın). İstanbul: Bahar Yayınları.
• İbnü’t-Tıktakâ (2017). Siyaset Âdâbı. (Çev. Harun Yılmaz). İstanbul: Klasik Yayınları.
• İmad Ad-Dîn Al-Kâtib Al-Isfahânî (Al-Bondârî Tarafından İhtisar Edilen) (1999). Irak ve Horasan Selçukluları. (Çev. Kıvameddin Burslan). (2. Baskı). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Johann de Plano Carpini (2001). Moğol Tarihi ve Seyahatnâme. (Çev. Ergin Ayan). Trabzon: Derya Yayınları.
• Kâşgarlı Mahmud (2005). Dîvânü Lügâti’t-Türk. (Çev. Seçkin Erdi-Tuğba Yurtsever). İstanbul: Kabalcı Yayınları.
• Kerîmüddin Mahmud-i Aksarayî (2000). Müsâmeretü’l-Âhbâr. (Çev. Mürsel Öztürk). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Mevlânâ Mehmed Neşrî (2018). Cihânnümâ (Osmanlı Tarihi). (Haz. Necdet Öztürk). İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yayınları.
• Minhac-i Sirâc el-Cüzcânî (2010). “Tabakat-ı Nasırî On İkinci Tabaka: Selçuklular”. (Çev. A. A. Aghdam). Tarih Okulu. 8/111-140.
• Minhâc-i Sirâc el-Cûzcânî (2015). Tabakât-ı Nâsırî. (Çev. Erkan Göksu). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Moğolların Gizli Tarihi (1986). (Çev. Ahmet Temir). (2. Baskı). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Muhammed b. Ali b. Süleyman er-Râvendî (1999). Râhat-Üs-Sudûr ve Âyet- Üs-Sürûr 1. (Çev. Ahmet Ateş). (2. Baskı). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Müneccimbaşı (1935). Anadolu Selçukîleri (Neşr. H. Fehmi Turgal). İstanbul: Türkiye Yay.
• Nesevî (1934). Celâlüttin Harzemşâh. (Çev. Necip Asım). İstanbul: İstanbul Devlet Matbaası.
• Nizâmü’l-Mülk (2009). Siyasetname. (Çev. M. Taha Ayar). (14. Baskı). İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
• Nizamüddin Şâmî (1987). Zafernâme. (Çev. Necati Lugal). (2. Baskı). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Oğuz Kağan Destanı (1936). (Haz. Willy Bang- Reşit Rahmeti). İstanbul: Burhaneddin Matbaası.
• Orhon Yazıtları (1988). (Haz. Talat Tekin). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Oruç Beğ Tarihi (Osmanlı Tarihi) (2014). (Haz. Necdet Öztürk). İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yayınları.
• Reşîdü’d-dîn Fazlullah (2010). Cami’ü’t-Tevârih-Selçuklu Devleti. (Çev. Erkan Göksu-H. Hüseyin Güneş). İstanbul: Selenge Yayınları.
• Reşîdü’d-dîn Fazlullah (2013). Cami’ü’t-Tevârih (İlhanlılar Kısmı). (Çev. İsmail Aka vd.). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Sahibkıran Emîr Timur Muhammed Tarağay Bahadıroğlu (2010). Timur’un Günlüğü-Tüzükât-ı Timur. (Haz. Kutlukhan Şakirov-Adnan Aslan). (2. Baskı). İstanbul: İnsan Yayınları.
• Sıbt İbnu’l-Cezvî (2011). Mir’âtü’z-Zaman Fî Târîhi’l-Âyân’da Selçuklular. (Çev. Ali Sevim). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Sadruddîn Ebu’l-Hasan Ali İbn Nâşır İbn Ali el-Hüseynî (1999). Ahbârü’d-Devleti’s-Selçukiyye. (Çev. Necati Lügal). (2. Baskı). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Şerefüddin Ali Yezdî (2013). Emîr Timur (Zafernâme). (Çev. Ahsen Batur). İstanbul: Selenge Yayınları.
• Wilhelm Von Rubruk (2001). Moğolların Büyük Hanına Seyahat. (Çev. Ergin Ayan). İstanbul: Ayışığı Kitapları.
• Yusuf Has Hacib (1959). Kutadgu Bilig. 2. (Çev. R. Rahmeti Arat). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Zemahşerî (2017). Mukaddimetü’l-edeb, (Haz. N. N. Poppe, Çev. Mustafa S. Kaçalin). (2. Baskı). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Aka, İsmail (1991). Timur ve Devleti. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Arslan, İsmail (2012). “Türk-İslâm Devletlerinde Hükümdarlık ve Hâkimiyet Sembolleri”. Ekev Akademi Dergisi. 51/73-92.
• Ayan, Ergin (2007). Büyük Selçuklu İmparatorluğu’nda Oğuz İsyanı. İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• Başer, Suad (1995). Kutadgu Bilig’de Kut ve Töre’den Sevgi Toplumuna. İstanbul: Seyran Yayınları.
• Baykara, Tuncer (2001). Türk Kültür Tarihine Bakışlar. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.
• Bilgiç, A. Timur (2012). Tarih Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Toplumsal Dönüşüm Yayınları.
• Bozkurt, Nebi (1994). “Davul”. İslam Ansiklopedisi. C. 9. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. s. 53-55.
• Cahen, Claude (2012). Osmanlılardan Önce Anadolu. (Çev. E. Üyepazarcı). (4. Baskı). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Clauson, Sir Gerard (1981). An Etymological Dictionary of Pre-Thirteen-Century Turkish. 1. Szedeg: Studia Uralo-Altaica.
• Çandarlıoğlu, Gülçin (2003). İslam Öncesi Türk Tarihi ve Kültürü. İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayınları.
• D’ohsson, Abraham C. M. (2014). Moğol Tarihi. (Çev. Bahadır Apaydın). İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayınları.
• Drury, Nevili (1996). Şamanizm. (Çev. Erkan Şimşek). İstanbul: Okyanus Yayınları.
• Erkoç, H. İhsan (2015). “Anadolu’da Moğol Etkileri (13.-15. Yüzyıllar)”. Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı. 19/37-64.
• Erkoç, H. İhsan (2008). Eski Türklerde Devlet Teşkilâtı (Göktürk Dönemi). Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Ana Bilim Dalı.
• Farmer, H. G. (2000). “Tabl-Khana, Nakkar-Khana, Nakkara-Khana”. EI2, Leiden Brill, 10/34-38.
• Fidan, Ayşe Gül (2015). Hâce İmâm Zâhiru’d-Dîn Nîşâbûrî’nin Selçuknâme’si. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doğu Dilleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı Fars Dili ve Edebiyatı Bilim Dalı.
• Genç, Reşat (1981). Karahanlı Devlet Teşkilâtı. İstanbul: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Gordlevski, Viladimir (1988). Anadolu Selçuklu Devleti. (Çev. Azer Yaran). Ankara: Şahin Matbaası.
• Göher Vural, Feyzan (2016). İslamiyet’ten Önce Türklerde Kültür ve Müzik Hun, Göktürk ve Uygur Devletleri. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Gökalp, Ziya (1991). Türk Uygarlığı Tarihi. (Haz. Yusuf Çotuksöken). İstanbul: İnkılap Yayınları.
• Gök, Halil İbrahim (2013). Musul Atabeyliği: Zengiler (Musul Kolu 1146-1233). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Göksu, Erkan (2010). Türkiye Selçuklularında Ordu. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• İgnatiyeviç, Mihail (1953). Cengiz Han ve Timurlenk Devirlerinde Moğol-Tatar ve Orta Asya Milletlerinin Harb Sanatı ve Fütuhatları. (Çev. Bahattin Kuban-Salih-Fethi Gökçaylı). Ankara: E.U. Rs.
• İnalcık, Halil (2016). Akademik Ders Notları (1938-1986). İstanbul: Timaş Yayınları.
• Kafesoğlu, İbrahim (1972). Selçuklu Tarihi. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Kafesoğlu, İbrahim (1973). Büyük Selçuklu İmparatoru Sultan Melikşah. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Kafesoğlu, İbrahim (1980). Eski Türk Dini. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Kafesoğlu, İbrahim (1984). Harezmşahlar Devleti Tarihi. (2. Baskı). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Kaya, Emin Erdem (2012). “Türk Ordu Geleneğinde Askeri Müzik Olgusu”. İdil Dergisi. 1/3. 93-105.
• Kaya, Mustafa (2014). “Ozanlık Geleneğimizi XXI. Yüzyıla Taşıyanlardan Âşık Kul Sadık”. Folklor/Edebiyat. 20 (78). 253-259.
• Köymen, Mehmet Altay (1976). Tuğrul Bey ve Zamanı. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Köymen, Mehmet Altay (1979). Büyük Selçuklu İmparatorluğu Tarihi. I. Ankara: Güven Matbaası.
• Köymen, Mehmet Altay (1984). Büyük Selçuklu İmparatorluğu Tarihi. II. (2. Baskı). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Köymen, Mehmet Altay (1989). Selçuklu Devri Türk Tarihi. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Köymen, Mehmet Altay (2001). Büyük Selçuklu İmparatorluğu Tarihi. III. (4. Baskı). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Lamb, Harold A. (2020). Emir Timur. (Çev. A. Göke Bozkurt). İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yayınları.
• Marozzi, Justin (2006). Timurlenk. (Çev. Hülya Kocaoluk). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Merçil, Erdoğan (1987). Gazneli Mahmud. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Merçil, Erdoğan (2007). Selçuklular’da Hükümdarlık Alâmetleri. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Merçil, Erdoğan (2009). “Sipehsâlâr”. İslam Ansiklopedisi. C. 37. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. s. 259-260.
• Mıchaud, J. F. (2011). Haçlı Seferlerinin İlginç Olayları. (Haz. Güray Kırpık). İstanbul: Lotus Yayınları.
• Mimaroğlu, İlkhan (1995). Müzik Tarihi. (5. Baskı). İstanbul: Varlık Yayınları.
• Ocak, Ahmet (2002). Selçukluların Dinî Siyaseti. İstanbul: Tarih ve Tabiat Vakfı Tatav Yayınları.
• Ögel, Bahaeddin (2000). Türk Kültür Tarihine Giriş. 6, 8. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Özaydın, Abdülkerim (1990). Sultan Muhammed Tapar Devri Selçuklu Tarihi. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Özaydın, Abdülkerim (2007). “Nevbet”. İslam Ansiklopedisi. C. 33. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. s. 38-41.
• Özcan, Nuri (1994). “Dinî Mûsiki”. İslam Ansiklopedisi. C. 9. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. s. 359-360.
• Özcan, Nuri (2003). “Mehter”. İslam Ansiklopedisi. C. 28. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. s. 545-549.
• Özcan, Nuri (2006). “Muzıka-yi Hümâyun”. İslam Ansiklopedisi. C. 31. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. s. 422-423.
• Özcan, Nuri-Yalçın Çetinkaya (2006). “Mûsikî”. İslam Ansiklopedisi. C. 31. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. s. 257-261.
• Radloff, Wilhelm (1995). Manas Destanı. (Haz. Emine Gürsoy, Naskaji). Ankara: Türksoy Yayınları.
• Sanal, Haydar (2002). “Kös”. İslam Ansiklopedisi. C. 36. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. s. 270-272.
• Say, Ahmet (1997). Müzik Tarihi. (3. Baskı). Ankara: Müzik Ansiklopedisi.
• Schweigger, Salamon (2004). Sultanlar Kentine Yolculuk 1578-1581. (Çev. Türkiş Noyan). İstanbul: Kitap Yayınları.
• Sevim, Ali-Yaşar Yücel (1989). Türkiye Tarihi. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Sevim, Ali (2008). “İbnü’l-Kalânisî’nin Zeylü Tarih-i Dımaşk Adlı Eserinde Selçuklularla İlgili Bilgiler”. Türk Tarih Belgeleri Dergisi. 29 (33). 1-42.
• Sevim, Ali-Erdoğan Merçil (1995). Selçuklu Devletleri Tarihi. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Seyhan, Tanju Oral (2007). “Emir Timur’un Ölümü, Cenaze Merasimi ve Vasiyeti”. Ölümünün 600. Yılında Emir Timur ve Mirası Uluslararası Sempozyumu 26-27 Mayıs 2005 Bildiriler. (Ed. A. Kara-Ö. İşbilir). İstanbul. 65-87.
• Spuler, Bertold (1952). İran Moğolları. (Çev. Cemal Köprülü). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Şahin, Mustafa (2013). “Timur İmparatorluğu’nda Müzik-Eğlence Kültürü ve Yetişen Ünlü Müzisyenler”. History Studies. 5 (2). 429-441.
• Şen, Ülkü Sevim (2016). “İnsan ve Toplum Ekseninde Müzik Estetiği Kavramı”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi. 9 (45). 1110-1120.
• Taneri, Aydın (1993). Harezmşahlar. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Taşağıl, Ahmet (2003). Gök-Türkler. 1. (2. Baskı). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• TDK Türkçe Sözlük (1988). (Haz. İsmail Parlatır-vd.). 1-2. (8. Baskı). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Tekin, Erhan (21013). “Zurna”. İslam Ansiklopedisi. C. 44. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. s. 513-514.
• Tram-Sofi (2007). Atalarımız Hunlar. İstanbul: Kaynak Yayınları.
• Turan, Osman (1969). Selçuklular Tarihi ve Türk-İslâm Medeniyeti. (2. Baskı). İstanbul: Turan Neşriyat Yurdu.
• Turan, Osman (1958). Türkiye Selçukluları Hakkında Resmî Vesikalar. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Turan, Şerafettin. (2014). Türk Kültür Tarihi. (7. Baskı). Ankara: Bilgi Yayınları.
• Uyar, Mustafa (2020). İlhanlı (İran Moğolları) Devleti’nin Askerî Teşkilatı. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Vural, Timur (2012a). “Türkiye Selçukluları Döneminde Nevbet Geleneği”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi. 5 (23). 445-454.
• Vural, Timur (2012b). “Türk Askeri Müziğinin Savaşlarda Yeri ve Önemi”. Turan Stratejik Araştırmalar Merkezi Dergisi. 4 (13). 66-74.
• Vural, Timur (2016). “Mehter Geleneğinin Yaşanan Kimliği”. The Journal of Academic Social Science Studies. 46/29-40.
• Vural, Timur-Feyzan Göher Vural (2012). “Büyük Selçuklularda Nevbet Geleneği”. The Journal of Academic Social Science Studies. 5 (6). 563-576.
• Yazıcı, Nesimi (1992). İlk Türk-İslâm Devletleri Tarihi. Ankara: Ankara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Yayınları.
• Yinanç, Mükrimin Halil (1944). Türkiye Tarihi Selçuklular Devri. İstanbul: Bürhaneddin Matbaası.
• Yüce, Nuri-Günay Kut-Okay Orhan (1988). Osmanlı Devleti ve Medeniyeti Tarihi. 2. (Ed. Ekmeleddin İhsanoğlu). İstanbul: IRCICA.