AN ISLAMIC HISTORY BOOK PREPARED FOR PRIMARY EDUCATION IN THE SECOND CONSTITUTIONAL PERIOD: I AM READING ISLAMIC HISTORY

Yıl 2021, Sayı: 10, 75 - 119, 23.12.2021

Habibe Kazancıoğlu

Öz

Islamic History, consisting of the events that started with the period of the Prophet Muhammad (pbuh) and took place in the Islamic world, and the subjects of Islamic culture and civilization; was also included in the education system of the Ottoman Empire. However, in the instructions or regulations published from the Tanzimat period to 1891, there is no information about which Islamic History subjects were taught in primary education. In the curriculum of the Dersaâdet and Kasabât İbtidâi Schools dated 1891, which was the first comprehensive program of primary education, Islamic History subjects were included in the İlm-i Hâl and History courses during the Second Constitutional period, it was taught in Malumât-ı Diniyye and History courses.
With the establishment of the Târîh-i Osmânî Encümeni in the Constitutional period, historiography began to be addressed in a institutional sense. Significant developments have also been made in Islamic Historiography, which is a sub-branch of history, and many Islamic History books, including textbooks, have been written with the methods of modern historiography.
Information on Islamic History textbooks of the Constitutional period is limited. With the studies to be carried out in this field, it is possible to obtain concrete information on the content of the Islamic History course books of the period and the methods of teaching the Islamic History.
For this purpose, İbnü’n-Nüzhet Cevâd’s book titled I am reading Islamic History, which was published in R.1328 ( 1912-1913) and prepared to be taught in the second year of Mekâtib-i İbtidâiye-i Umûmî, was examined.

Anahtar Kelimeler

İbnü’n-Nüzhet Cevâd, Umûm Mekâtib-i İbtidâiye, Second Constitution, Islamic History coursebook.

II. MEŞRÛTİYET DÖNEMİNDE İLKÖĞRETİMLER İÇİN HAZIRLANMIŞ BİR İSLÂM TARİHİ KİTABI: TÂRÎH-İ İSLÂM OKUYORUM

Öz

Hz. Muhammed dönemiyle başlayan ve İslâm dünyasında vukû bulan hadiseler ile İslâm kültür ve medeniyeti konularından oluşan İslâm Tarihi’ne; Osmanlı Devleti’nin eğitim sisteminde yer verilmekteydi. Ancak Tanzimat döneminden 1891 yılına kadar yayımlanan talimâtnâme veya nizamnâmelerde ilköğretimde İslâm Tarihi konularının hangi ders altında okutulduğuna dair bir bilgi bulunmamaktadır. İlköğretimin ilk kapsamlı programı olan 1891 tarihli Dersaâdet ve Kasabât İbtidâî Mektepleri müfredatında İslâm Tarihi konularının İlm-i Hâl ve Tarih dersleri içinde; II. Meşrûtiyet döneminde ise Malumât-ı Diniyye ile Tarih dersleri içinde yer aldığı görülmektedir.
II. Meşrûtiyet döneminde Târîh-i Osmânî Encümeni’nin kurulmasıyla başlayan modern tarihçilik anlayış ve metotları İslâm Tarihçiliğinde de kullanılmış, içlerinde ders kitaplarının da olduğu çok sayıda İslâm Tarihi kitabı yazılmıştır. Bu dönemde yazılan İslâm Tarihi ders kitapları, dönemin İslâm Tarihi eğitim-öğretim metodolojisini ve uygulamalarını anlamak için önemli kaynaklardır.
II. Meşrûtiyet dönemi İslâm Tarihi ders kitapları hakkındaki bilgiler sınırlıdır. Bu alanda yapılacak çalışmalarla dönemin İslâm Tarihi ders kitaplarının içeriği ve İslâm Tarihi dersinin işleniş metodu gibi konularda somut bilgiler elde etmek mümkündür. Bu amaçla İbnü’n-Nüzhet Cevâd’ın R.1328 (1912-1913) yılında basılan Mekâtib-i İbtidâiye-i Umûmîlerin ikinci senesinde okutulmak üzere hazırladığı Târîh-i İslâm Okuyorum adlı kitabı incelenmiş ve kitabın latin harflerine çevirisi çalışmanın sonuna eklenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Târih-i İslâm Okuyorum, İbnü’n-Nüzhet Cevâd, Umûm Mekâtib-i İbtidâiye, II. Meşrûtiyet, İslam tarihi ders kitabı

Kaynakça

• Ağırman, Cemal (2005). “Tarih ve Tabakat Kitaplarında Üsküdarî, Nisbesiyle Anılıp Adından Söz Ettiren Üsküdarlı Bilginler”. Üsküdar Sempozyumu (12-14 Mart 2004) Bildiriler. (Ed. Zekeriya Kurşun vd.). İstanbul: Üsküdar Araştırmaları Merkezi Yayınları. C.2, s. 485-512.
• Akyüz, Yahya (1997). Türk Eğitim Tarihi. İstanbul: İstanbul Kültür Üniversitesi Yayınları.
• Ali Nüzhet (1227). Yeni Küçük Târîh-i İslâm. İstanbul: Hürriyet Matbaası.
• Ali Nüzhet (1327). Yeni Küçük Târîh-i İslâm. İstanbul: Kasbar Matbaası.
• Ali Nüzhet (1330). Yeni Küçük Târîh-i İslâm. İstanbul: Kasbar Matbaası.
• Ali Seydi (1326). Târîh-i İslâm. İstanbul: İkdam Matbaası.
• Baş, Eyüp (2011). “Bir Akademik Disiplin Olarak İslâm Tarihi”. Dini Araştırmalar. C.14, S.39, s. 20-49.
• Başar, Fahameddin (2009). “Üsküdar’da Medfun Tarihçiler”. Üsküdar Sempozyumu (6-9 Kasım 2008 Bildiriler. (Ed. Zekeriya Kurşun vd.). İstanbul: Üsküdar Araştırmaları Merkezi Yayınları. C. 6, s.249-275.
• BOA, Osmanlı Arşivi. Maârif Nezâreti, Tedrîsât-ı İbtidâiyye Kalemi [MF.İBT]. No.50, Gömlek No. 80.
• Bursalı Mehmed Tahir (1975). Osmanlı Müellifleri. (Haz. İsmail Özen). C.3, İstanbul: Meral Yayınevi.
• Gelişli, Yücel (2002). Osmanlı İlköğretim Kurumlarından Sıbyan Mektepleri. Türkler Ansiklopedisi. C.15. Ankara: Yeni Türkiye Yayınları. s. 35-43.
• Hızlı, Mefâil (2008). “Osmanlı Medreselerinde Okutulan Dersler ve Eserler”.Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. C. 17, S.1, s.25-46.
• Ceylan, Mehmet Akif (2018). “Ali Cevad’ın Hayatı ve Türkiye Coğrafyası’na Katkıları”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi. C.11, S.61, s.241-254.
• Çalışkan, Hamit (2019). Meşrutiyetten Cumhuriyete Geçiş Döneminde Kullanılan Coğrafya Ders Kitaplarının İncelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Çoğ, Mehmet (2004). II. Meşrûtiyet Dönemi İslam Tarihçiliği (1908-1918).Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara: Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Doğanay Kaya, Fatma (2010).Rüştiye Mekteplerinde Tarih Dersi. Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi. S. 25, s. 107-119.
• İbnü’n-Nüzhet Cevâd (1328a). Târîh-i İslâm Okuyorum. Dersaadet: Vezir hanında 48 Numaralı Matbaa.
• İbnü’n-Nüzhet Cevâd (1328b). Telhîs-i Târîh-i İslâm. Dersaadet: Vezir hanında 48 Numaralı Matbaa.
• İbnü’n-Nüzhet Cevâd (1329). Târîh-i İslâm’a Bir Nazar. İstanbul: Kasbar Matbaası,
• İhsanoğlu, Ekmeleddin vd. (2000) .Osmanlı Coğrafya Literatürü Tarihi. C.2, İstanbul: İslam Tarihi, Sanat ve Kültür araştırma Merkezi.
• İnal, İbnülemin Mahmud Kemal (t.y). Son Asır Türk Şairleri. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi. C. 3 /7.
• Kırmıt, Ömer Faruk (2020). Lise Tarih Ders Kitaplarında İslam Tarihi Konu Anlatımı (1923-1960),Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi, Türk Inkılâp Tarihi Enstitüsü.
• Koray, Enver (1952). Türkiye Tarih Yayınları Bibliyografyası. Ankara: Milli Eğitim Basımevi.
• Maârif-i Umûmiye Nezâreti (1329a). Tedrîsât-ı İbtidâiye Kânûn-ı Muvakkatı. İstanbul: Matbaa-i Âmire.
• Maârif-i Umûmiye Nezâreti (1329b). Mekâtib-i İbtidâiyyede Ders Müfredatı: Bir ve İki Dershane ve Muallimli Mekteblere Mahsus. İstanbul: Matbaa-i Âmire.
• Maârif-i Umûmiye Nezâreti (1329c). Mekâtib-i İbtidâiyyede Ders Müfredatı: 3,4,5,6 Dershane ve Muallimli Mekteblere Mahsus. İstanbul: Matbaa-i Âmire.
• Mahmud Cevâd (1338). Maârif-i Umûmiye Nezâreti Tarihçe-i Teşkilat ve İcraatı. Matbaa-i Âmire.