Prof. Dr. M. Şemsettin Günaltay’ın Milletvekili Olarak TBMM’deki Faaliyetleri

Yıl 2022, Sayı: 12, 161 - 172, 22.12.2022

Mehmet Evsile

Öz

Türkiye’de çok partili demokrasiye geçiş döneminde başbakan olarak görev yapan Şemsettin GÜNALTAY, Osmanlı ve Türkiye Cumhuriyeti dönemlerinin önde gelen aydın, ilim ve siyaset adamlarından biridir. Tarih ve İlâhiyat alanlarında pek çok eser yazarak akademik alanda önemli bir noktaya ulaşmıştır. 1915 yılında Osmanlı Meclis-Meb’usânı; Türkiye Cumhuriyeti döneminde yedi dönem Sivas, bir dönem Erzincan milletvekili olarak 1923-1954 yılları arasında yasama görevinde bulunmuştur. 16-Ocak 1949-22 Mayıs 1950 tarihleri arasında başbakanlık görevini yürütmüştür. Şemsettin GÜNALTAY hakkında tarihçiler ve ilâhiyatçılar tarafından pek çok tez ve makale yayınlanmıştır. Bu makalemizde Şemsettin GÜNALTAY’ın başbakan olmadan önce ve başbakanlık görevinden sonraki dönemlerde Türkiye Büyük Millet Meclisi genel kurulunda yaptığı konuşmaları inceleyerek sadece başbakan olarak değil; bir milletvekili olarak Türkiye’nin siyasî tarihine yaptığı katkıları ortaya koymaya çalıştık. Çalışmamızda ağırlıklı olarak Türkiye Büyük Millet meclisi Zabıt Cerîdesi’nden aldığımız bilgiler kullanılarak bu konudaki literatüre katkı sağlanmıştır. Aynı zamanda bir tarihçi olarak siyasete katkıları da dikkate değer bir husus olmuştur.

Anahtar Kelimeler

M.Şemsettin GÜNALTAY, Türkiye’de Demokrasinin Gelişmesi, Çok Partili Hayata Geçiş, Tek Parti Dönemi, Demokrat Parti Dönemi.

THE ACTIVITIES OF PROF. DR. M. ŞEMSETTIN GUNALTAY IN TURKISH GRAND ASSEMBLY AS A MEMBER OF PARLIAMENT

Öz

Şemsettin Gunaltay, Prime Minister in Turkey during the transition period to the multi-political party system is an intellectual, science and political person of Ottoman and Turkish Republic period. He published many books about history and theology and he reached and important point in the World of
Academy. He served as a member of Ottoman Assembly in 1915 and he became a member of Turkish Parliament for seven terms from Sivas and a single term from Erzincan between the years 1923-1954. He served as a Prime Minister of Turkey between 16th January,1949 and 22nd, May 1950. Many thesis and articles were published about Şemsettin Gunaltay by historians and theologists. In this article, it is tried to expose his contributions to the Turkish political history before he became a Prime Minister and after he fulfilled his duty investigating his speeches he made in Turkish Grand Assembly not only as a Prime Minister but also as a member of Parliament as well. The knowledge obtained from the Turkish Grand Assembly records was used in the article and it is tried to contribute to the literature in this field. In addition, his contributions to the politics as a historian is a notable point as well.

Anahtar Kelimeler

M.Şemsettin Gunaltay, The Development of Democracy in Turkey, Transition to Life with Multi Party, Single Party Period, Democrat Party Period.

Kaynakça

• 1-Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Cerîdesi ve Tutanak Dergisi
• Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Cerîdesi (3.Dönem), Cilt:17, Ankara.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Cerîdesi (5.Dönem), Cilt:16, Ankara, 1937.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Cerîdesi (5.Dönem), Cilt:18, Ankara, 1937.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi Tutanak Dergisi (7.Dönem), Cilt:15, Ankara, 1945.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi Tutanak Dergisi (9.Dönem), Cilt:5, Ankara, 1951.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi Tutanak Dergisi (9.Dönem), Cilt:13, Ankara, 1952.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi Tutanak Dergisi (9.Dönem), Cilt:24, Ankara, 1953.
• 2- Diğer Eserler
• Çetinkaya, Bayram Ali; “Tek Parti Döneminin İslâmcı Başbakanı: M. Şemsettin Günaltay”, Cumhuriyet Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, 1998, Sayı:2, s.437-444.
• Gürkan, Menderes; “Şemsettin Günaltay’ın (1883-1961) İctihada İlişkin Görüşleri Üzerine Bir Değerlendirme”, İslâm Hukuku Araştırmaları Dergisi, Cilt:3, Sayı:6, Ekim 2005, s. 347-368.
• Özüçetin, Yaşar; “M. Şemsettin Günaltay’ın Hayatı, İlmî, İdarî ve Siyasî Faaliyetleri”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi,Cilt:8, Haziran 2015, s.413-449.
• Şahin, Kâmil; “Günaltay, Mehmet Şemsettin” maddesi, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, Cilt:14, İstanbul, 1996, s. 286-288.
• Uyanık, Necmi; “Modernist İslâmcı Bir Aydın Olarak M. Şemsettin (Günaltay) ve Eğitim Kurumlarına Bakışı”, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1999, Sayı:4, s.213-235