MUCİZENİN KERAMETE DÖNÜŞÜMÜ VE SALTUK GAZİ’NİN KERAMETLERİNDE PEYGAMBER MUCİZELERİNİN İZLERİ

Yıl 2023, Cilt: 8 Sayı: 13, 29 - 58, 28.06.2023

Muhammet Nuri Ceylan

Öz

İslamiyet’in, Balkanlar’da yayılmasında önemli bir rol oynadığı
ifade edilen Saltuk, Türk düşünce dünyasının en önemli destan
kahramanlarından biridir. İdealize edilmiş bir kahraman özelliği
gösteren Saltuk’un efsanevi kişiliği etrafında önemli hikayeler
vücuda getirilmiştir. Bu anlatılarda Saltuk’un gazi ve veli tipi
kahraman özelliği gösterdiği görülmektedir. Kahramanın tip
özellikleri, onun verdiği mücadelenin destekleyici unsuru olarak
görülen kerametlerle desteklenmiştir. Bu kerametlerin başında
Saltuk’un ateşte yanmaması, ölüleri diriltmesi, kılıcın onu
kesmemesi, insan dışı varlıklara hükmetmesi, hayvanların dilini
bilmesi cinler ve meleklerle görüşmesi gelir. Anlatı kültürünün
etkisiyle ona atfedilen kerametler, peygamber mucizeleriyle iç içe
geçmiş, mucizeler Saltuk özelinde bir tür keramet olarak kendini
göstermiştir. Bu çalışmada Saltuk’a atfedilen kerametler
bağlamında peygamber mucizelerine yapılan göndermeler
irdelenecek, bu kerametlerle peygamberlere münhasır mucizeler
karşılaştırılacak, benzer ve ortak yönler ortaya çıkarılacaktır.
Böylece iki olağanüstü durum arasındaki ilişki, değişim ve
dönüşüm safhaları, destan kahramanın serüveni bağlamında
değerlendirilecek, Saltuk’un hayatında vuku bulan olay ve
durumlarda, peygamber mucizelerinin iz sürümü yapılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Saltuk, mucize, keramet, gazi tipi, veli tipi.

Kaynakça

• AKALIN, Ş. H. (1994). Ebülhayr Rûmî. TDV İslam Ansiklopedisi, 10, Ankara: TDV Yayınları. 360-362.
• AKALIN, Ş. H. (1994). Ebülhayr Rûmî. TDV İslam Ansiklopedisi, 10, Ankara: TDV Yayınları. 360-362.
• BEKKİ, S. (2014). Arkaik Kahramanlık Destanları ile Saltuk-Nâme’nin Benzerlikleri Üzerine. Edirne: Balkanlara Gidişinin 750. Yılında Uluslararası Sarı Saltuk Gazi Sempozyumu.
• BEKKİ, S. (2014). Arkaik Kahramanlık Destanları ile Saltuk-Nâme’nin Benzerlikleri Üzerine. Edirne: Balkanlara Gidişinin 750. Yılında Uluslararası Sarı Saltuk Gazi Sempozyumu.
• BULUT, H. İ. (2020). Mûcize. TDV İslam Ansiklopedisi 30, Ankara: TDV Yayınları. 348-351.
• BULUT, H. İ. (2020). Mûcize. TDV İslam Ansiklopedisi 30, Ankara: TDV Yayınları. 348-351.
• ÇAKIR, M. (2015). Mu’cizeler Kitabı/Klasik Türk Edebiyatında Müstakil Mu'cizat Metinleri. İstanbul: Büyüyenay Yayınları.
• ÇAKIR, M. (2015). Mu’cizeler Kitabı/Klasik Türk Edebiyatında Müstakil Mu'cizat Metinleri. İstanbul: Büyüyenay Yayınları.
• DEMİR, N., & Erdem, M. D. (2007). Saltık Gazi Destanı. Ankara: Destan Yayınları.
• DEMİR, N., & Erdem, M. D. (2007). Saltık Gazi Destanı. Ankara: Destan Yayınları.
• EFENDİ, M. (2009). Peygamberler Tarihi. İstanbul: Huzur Yayınevi.
• EFENDİ, M. (2009). Peygamberler Tarihi. İstanbul: Huzur Yayınevi.
• ES-SERRÂC, M. b. A. b. (2015). Tuffâhul’l-Ervâh ve Miftâhu’l-İrbâh. İstanbul: Kitap Yayınları.
• ES-SERRÂC, M. b. A. b. (2015). Tuffâhul’l-Ervâh ve Miftâhu’l-İrbâh. İstanbul: Kitap Yayınları.
• KAPLAN, M. (1996). Türk Edebiyatı Üzerinde Araştırmalar / Tip Tahlilleri. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• KAPLAN, M. (1996). Türk Edebiyatı Üzerinde Araştırmalar / Tip Tahlilleri. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• KAPUSUZOĞLU, B., & ÇAM, M. (2018). Balkanlarda İlk Müslüman Türk İskanının Öncüsü Sarı Saltık’ın Makamları. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• KAPUSUZOĞLU, B., & ÇAM, M. (2018). Balkanlarda İlk Müslüman Türk İskanının Öncüsü Sarı Saltık’ın Makamları. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• KARAKAYA, H. (2016). Peygambere İman/Mucize ve Keramet. İstanbul: Nebevi Hayat Yayınları.
• KARAKAYA, H. (2016). Peygambere İman/Mucize ve Keramet. İstanbul: Nebevi Hayat Yayınları.
• KARAMUSTAFA, A.T. (2020). Saltuk-Nâme’nin Merceğinden İslamlaşma Süreci. (Çev. K. Yavuz). Gazi Türkiyat, 27. 219-237,
• KARAMUSTAFA, A.T. (2020). Saltuk-Nâme’nin Merceğinden İslamlaşma Süreci. (Çev. K. Yavuz). Gazi Türkiyat, 27. 219-237,
• KARLIĞA, H. B. (1991). Anâsır-I Erbaa. Tdv İslam Ansiklopedisi. 3. Ankara: TDV Yayınları: 149-151
• KARLIĞA, H. B. (1991). Anâsır-I Erbaa. Tdv İslam Ansiklopedisi. 3. Ankara: TDV Yayınları: 149-151
• KÖKSAL, M. A. (1995). Peygamberler Tarihi. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• KÖKSAL, M. A. (1995). Peygamberler Tarihi. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• KÖPRÜLÜ, M. F. (1943). Anadolu Selçukluları Tarihi’nin Yerli Kaynakları (Vol. VII/27): Belleten
• KÖPRÜLÜ, M. F. (1943). Anadolu Selçukluları Tarihi’nin Yerli Kaynakları (Vol. VII/27): Belleten
• KUR'AN-I KERİM MEÂLİ. (2009). (Çev. H. ALTUNTAŞ & M. ŞAHİN,). Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 3. Baskı.
• KUR'AN-I KERİM MEÂLİ. (2009). (Çev. H. ALTUNTAŞ & M. ŞAHİN,). Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 3. Baskı.
• KUŞEYRİ, A. (2009). Kuşeyri Risalesi (çev. D. SELVİ). İstanbul: Semerkand Yayınları.
• KUŞEYRİ, A. (2009). Kuşeyri Risalesi (çev. D. SELVİ). İstanbul: Semerkand Yayınları.
• OCAK, A. Y. (2020). Sarı Saltık-Popüler İslam’ın Balkanlar’daki Destanî Öncüsü. İstanbul: Kitap Yayınları.
• OCAK, A. Y. (2020). Sarı Saltık-Popüler İslam’ın Balkanlar’daki Destanî Öncüsü. İstanbul: Kitap Yayınları.
• OKİÇ, T. (1952). Sarı Saltuk'a Ait Bir Fetva. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1, 48-58.
• OKİÇ, T. (1952). Sarı Saltuk'a Ait Bir Fetva. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1, 48-58.
• POLAT, K. (2019). Katolik Hristiyanlıkta Azizlik. Ankara: Berikan Yayınevi.
• POLAT, K. (2019). Katolik Hristiyanlıkta Azizlik. Ankara: Berikan Yayınevi.
• SELVİ, D. (1990). İslam'da Velayet Ve Keramet. İstanbul: Umran Yayınları.
• SELVİ, D. (1990). İslam'da Velayet Ve Keramet. İstanbul: Umran Yayınları.
• TURİNAY, N. (2014). Balkanlarda Türk Tarihi Açısından Özgün Bir Deneme: Sarı Saltuk, Bogomiller ve Bogomilizm. Balkanlara Gidişinin 750. Yılında Uluslararası Sarı Saltuk Sempozyumu, Köstence-Romanya.
• TURİNAY, N. (2014). Balkanlarda Türk Tarihi Açısından Özgün Bir Deneme: Sarı Saltuk, Bogomiller ve Bogomilizm. Balkanlara Gidişinin 750. Yılında Uluslararası Sarı Saltuk Sempozyumu, Köstence-Romanya.
• UÇKUN, R. (2014). Saltuknâme’de Sarı Saltuk Gazi’ye Atfedilen Kerametler. Türk Dünyası Bilgeler Zirvesi: Gönül Sultanları Buluşması. 26-28 Mayıs. Eskişehir: Türk Dünyası Kültür Başkenti Ajansı (Tdkb).131-144
• UÇKUN, R. (2014). Saltuknâme’de Sarı Saltuk Gazi’ye Atfedilen Kerametler. Türk Dünyası Bilgeler Zirvesi: Gönül Sultanları Buluşması. 26-28 Mayıs. Eskişehir: Türk Dünyası Kültür Başkenti Ajansı (Tdkb).131-144
• ULUDAĞ, S. (2008). Tasavvuf Kültüründe Keşif Ve Kerâmet. İstanbul: Sufi Kitap
• ULUDAĞ, S. (2008). Tasavvuf Kültüründe Keşif Ve Kerâmet. İstanbul: Sufi Kitap
• YÜCE, K. (1987). Saltuk-Nâme’de Tarihi, Dini ve Efsanevi Unsurlar. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• YÜCE, K. (1987). Saltuk-Nâme’de Tarihi, Dini ve Efsanevi Unsurlar. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.