EXAMINING THE ACCESSIBILITY OF PUBLIC GREEN SPACES WITHIN THE SCOPE OF URBAN RIGHTS: CASE OF AMASYA

Yıl 2023, Cilt: 8 Sayı: 14, 329 - 375, 30.12.2023

Zeynep Özdemir , Merve Özkaynak Yolcu

Öz

The accessibility of open green spaces plays a significant role in the pursuit of health, well-being, and a high-quality life for individuals residing in modern cities. With urbanization and population growth, the need for green spaces has become even more pronounced. Consequently, facilitating access to open green spaces and ensuring their accessibility for all segments of society holds great importance within the urban planning process. This endeavor is integral to the concept of urban rights. It is widely recognized that enhancing accessibility to open green spaces can yield a range of benefits, including improved physical health, enhanced psychological well-being, and the strengthening of social connections. Therefore, the aim of this study is to investigate the accessibility to urban green spaces designed for everyone, such as children's parks, recreational areas, and city parks. In this context, the study seeks to answer the question of whether equal access is ensured to the green spaces in the case of Amasya city center, within the framework of urban rights. In the research method, buffer analysis, network service area analysis, OD cost matrix, and new location allocation analysis, were used to measure accessibility. Using these spatial analysis methods, the accessibility opportunities of urban open green spaces were evaluated from both spatial and temporal perspectives, based on variables such as parks, city parks, and children's parks. As a result, it was determined that many neighborhoods in the city center of Amasya did not have access to children's parks, recreational areas, and city parks within the standard distances and durations. Particularly, recommendations were made regarding the necessity of designing urban green spaces in the developing areas located in the north and south of the city, as well as in the neighborhoods of the old settlement in the city center.

Anahtar Kelimeler

urban open green spaces, urban right, accessibility, spatial analysis, accessibility analysis techniques

KENTLİ HAKKI KAPSAMINDA KAMUSAL YEŞİL ALANLARIN ERİŞİLEBİLİRLİĞİNİN İNCELENMESİ: AMASYA KENTİ ÖRNEKLEMİ

Öz

Açık yeşil alanlara erişilebilirlik, modern kentlerde yaşayan insanların sağlık, refah ve kaliteli yaşam arayışında önemli bir rol oynamaktadır. Kentleşme ve yoğun nüfus artışıyla birlikte, yeşil alanlara olan ihtiyaç gün geçtikçe daha da belirgin hale gelmiştir. Bu nedenle, kentlerin planlama süreçlerinde açık yeşil alanlara erişimi kolaylaştırmak ve bu alanların toplumun her kesimi için erişilebilir olmasını sağlamak kentli hakkı kapsamında büyük bir önem taşımaktadır. Bu sebeple çalışmada çocuk parkları, park alanları ve kent parkları gibi herkes için tasarlanan kentsel yeşil alanlara olan erişilebilirliğin araştırılması amaçlanmıştır. Bu bağlamda çalışmada Amasya kent merkezi örnekleminde bulunan yeşil alanlara kentli hakkı kapsamında eşit erişimin sağlanıp sağlanmadığı sorusuna cevap aranmaktadır. Araştırmada yöntem olarak erişilebilirliği ölçmek için tampon (buffer) analizi, ağ analizi türlerinden servis alanı analizi (network service area), OD maliyet matrisi (OD cos matrix) ve konum tahsisi analizi (new location-allocation) kullanılmıştır. Bu mekansal analiz yöntemleri kullanılarak kentsel açık yeşil alanların erişilebilirlik olanaklarını, parklar, kent parkları ve çocuk parklarının erişim mesafeleri değişkenleri üzerinden hem mekansal hem de zamansal açıdan değerlendirilmiştir. Sonuç olarak Amasya kent merkezinde bulunan çocuk parkları, park alanları ve kent park alanlarına standartlara uygun mesafelerde ve sürelerde erişemeyen pek çok mahalle olduğu tespit edilmiştir. Özellikle kentin kuzeyinde ve güneyinde bulunan gelişme alanlarında ve kent merkezinde bulunan eski yerleşimin olduğu mahallelerde kentsel yeşil alanların tasarlanması gerekliliği ile ilgili önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

kentsel açık yeşil alanlar, kentli hakkı, erişilebilirlik, mekansal analiz yöntemleri, erişilebilirlik analiz teknikleri

Kaynakça

• Alexis, C.; Chris, B.; Edmund, G. (2008) Using a GIS-based network analysis to determine urban green space accessibility for different ethnic and religious groups. Landsc. Urban Plan, 86, s. 103–114.
• Amasya Valiliği (2023). Amasya ili coğrafi konumu. http://www.amasya.gov.tr/cografi-konum (03.05.2023). Anonim, (2014). Mekânsal planlar yapım yönetmeliği, 29030 sayılı Resmi Gazete.
• Batty, M. (2013). The new science of cities. The MIT Press.
• Berkmen Yakar H. Ve Hamamcıoğlu C. (2011) Planlama stüdyoları eğitim süreci Silifke örneği, İstanbul: Yıldız Teknik Üniversitesi Yayınları
• Bulut, Zöhre, Kılıçaslan, Çiğdem, Deniz, Bülent ve Kara, Barış (2010). Kentsel ekosistemlerde sürdürülebilirlik ve açık-yeşil alanlar. 3. Ulusal Karadeniz Ormancılık Kongresi, 4 s. 1484-1493.
• Chen, W., Huang, H., Dong, J., Zhang, Y., Tian, Y. ve Yang, Z. (2018). Uzaktan algılama ve sosyal algılama verilerini kullanarak kentsel yeşil alanın sosyal işlevsel haritalaması. ISPRS Fotogrametri ve Uzaktan Algılama Dergisi, 146, s. 436-452.
• Chen, W.Y., Hu, F.Y. ve Xun, L. (2017) Strategic interaction in municipal governments’ provision of public green spaces: A dynamic spatial panel data analysis in transitional China. Cities 2017, 71, s. 1–10 Chiesura, A. (2004). “The role of urban parks for the sustainable city”. Landscape and Urban Planning, (68), s. 129-138.
• Cüce, B. ve Ortaçeşme, V. (2020). Kentsel yeşil alanlara erişilebilirlik. Peyzaj, 2(2), s. 65-77.
• Çınar Özdil, N., ve Vejre, H. (2022). Evaluation of socio-economic status (SES) differences of ethnically Turkish citizens as an explaining factor behind the segregation in public open spaces of copenhagen, International Journal Of Architecture, Art And Theory, 1, s. 1-21 Eminağaoğlu, Zehra ve Yavuz Ayşe (2010). Kentsel . yeşil alanların planlanması ve tasarımını etkileyen faktörler: Artvin ili örneği. III. Ulusal Karadeniz Ormancılık Kongresi, Cilt: IV s. 1536-1547.
• Ersoy M. (2015). Kentsel planlamada standartlar, (1. Baskı), İstanbul: Ninova Yayıncılık.
• ESRİ, (2023a) Service area analysis, https://desktop.arcgis.com/en/arcmap/latest/extensions/network-analyst/service-area.htm (31.05.2023).
• ESRİ, (2023b) OD Cost Matrix. https://desktop.arcgis.com/en/arcmap/latest/extensions/network-analyst/od-cost-matrix.htm (02.06.2023).
• ESRİ, (2023c) New Locatipn allocation, https://desktop.arcgis.com/en/arcmap/latest/extensions/network-analyst/location-allocation.htm (02.06.2023).
• Geurs K T (2001). Ritsema van Eck JR. Accessibility measures: review and applications.
• Gezer, A. ve Gül, A. (2009). Kent ormancılığı-kavramsal-teknik ve kültürel boyutu. Isparta: SDU Basım Evi.
• Grahn, P. ve Stigsdotter, U. A. (2003). Landscape planning and stress. Urban forestry ve urban greening, 2(1), s. 1-18.
• Gül, A., Dinç, G., Akın, T. ve Koçak, A. İ. (2020). Kentsel açık ve yeşil alanların mevcut yasal durumu ve uygulamadaki sorunlar. İdealkent, Kentleşme ve Ekonomi Özel Sayısı, s. 1281-1312 .
• Hansen, W.J. (1959) How accessibility shapes land use. Journal of The American Planning Association, 25, s. 73-76.
• Harvey, D. (2018). Asi şehirler, (Çev. Ayşe Deniz Temiz), İstanbul: Metis Yayınları.
• Hassamancıoğlu, V. M. (2021). Türkiye’de yerel yönetimlerin kentsel açık-yeşil alan yönetimi stratejilerinin değerlendirilmesi. OPUS International Journal of Society Researches, 18 (39) , s. 627-656 .
• Huang, B. X., Li, W. Y., Ma, W. J., & Xiao, H. (2023). Space accessibility and equity of urban green space. Land, 12(4).
• Keleş R (1998). Kentbilim terimleri sözlüğü. İmge Kitabevi, Ankara.
• Kısar Koramaz, E., Türkoğlu, H. (2014). İstanbul’da kentsel yeşil alan kullanımı ve kentsel yeşil alanlardan memnuniyet. Planlama Dergisi, 24(1), s. 26-34.
• Koçyiğit, S. E., Dost Günay, F. S., & Aydın, A. E. (2020). yaşlı bireylerde düşük yürüme hızını etkileyen faktörler, Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi, 13(2), s. 108–114.
• Lefebvre, H. (2017). Şehir hakkı. (Çev. Işık Ergüden), (2. Baskı), İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Luo, M. (2014). Strategies for urban green space system plan based on the eco-oriented development mode. BioTechnology an Indian Journal, 10 (19), s. 11447-11451.
• Marcuse, P. (2010). Rights in cities and the right to the city, cities for all, (ed.), A. Sugranyes, Charlotte Mathivet, Habitat International Coalition, Chile, s. 87-98.
• Mekânsal Planlar Yapım Yönetmeliği, (MPYY), (2014). Resmi Gazete (29030 Md5.9 (10.12.2019).
• Nykiforuk, C. (2021). Understanding urban accessibility: a community-engaged pilot study of entrance features. Social Science & Medicine, (273) Oh, K., Jeong, S. (2007). Assessing the spatial distribution of urban parks using GIS. Landscape and Urban Planning, 82(1-2), s. 25-32.
• Ökmen, M. (2013). Bir İnsan Hakkı Olarak Kentli Haklarının Geliştirilmesi ve Yerel Yönetimler. İçinde Kentsel Dönüşüm ve İnsan Hakları, s. 17-45.
• Önder, S. ve Polat, A. T. (2012), Kentsel açık-yeşil alanların kent yaşamındaki yeri ve önemi, Kentsel Peyzaj Alanlarının Oluşumu ve Bakım Esasları Semineri, Konya, s. 73-96.
• Özdede, S., Hazar Kalonya, D., ve Aygün, A. (2021). Pandemi sonrası dönemde kişi başına düşen kentsel yeşil alan ihtiyacını yeniden düşünmek. İdealkent, 12, s. 362–388.
• Özdemir, Z. ve Özkaynak, M. (2023). Kentsel yeşil alanları sürdürülebilir kentleşme üzerinden okumak: Amasya kenti Örneği. Çevre, Şehir ve İklim Dergisi. 2(3), s. 270-292.
• Öztürk, B. (2004). Kentsel açık ve yeşil alan sistemi oluşturulması: Kayseri kenti örneği. Doktora Tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Öztürk, S. ve Özdemir Z. (2013). Kentsel açık ve yeşil alanların yaşam kalitesine etkisi Kastamonu örneği. Kastamonu University Journal of Forestry Faculty, 13 (1), s. 109-116.
• Paez, A. Scott, D. M. ve Morency, C. (2012). Measuring accessibility: positive and normative implementations of various accessibility indicators. Journal of Transport Geography, (25), s. 141-153.
• Pamay, B., (1978). Kentsel peyzaj planlaması. İstanbul Üniversitesi, Orman Fakültesi Yayın No: 2486, İstanbul.
• Stanners D, Bourdeau P (1995). The urban environment. in: Europe’s environment: the dobris assessment copenhagen, european environment agency, s. 261–296.
• Şişman A. (2019) Coğrafi bilgi sistemleri uygulamaları 6. ders konumsal analizler, ders notları.https://docplayer.biz.tr/185555602-Cografi-bilgi-sistemleri-uygulamalari-6-ders-konumsal-analizler-doc-dr-aziz-sisman.html (29.12.2023)
• Tango, U., ve Topçu, M. (2021). Kentsel donatı alanlarının erişilebilirlik analizi: Mardin Kızıltepe örneği. Türkiye Coğrafi Bilgi Sistemleri Dergisi, 3(2), 104-115.
• Tokuş, M. (2012). Kentsel yeşil ağlar: İstanbul Sarıyer örneği. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
• TÜİK (2023) Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi, Amasya. URL:https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?locale=tr (03.05.2023).
• Ulrich, R.S. (1981). “Natural versus urban sciences: Some psycho-physiological effects”. Environment and Behavior, 13 (5), s. 523-556.
• UNESCO-UN-HABITAT-ISS, 2005, Urban Policies and The Right to the City, Paris, http://www.hic-mena.org/documents/UN%20Habitat%20discussion.pdf [Erişim tarihi: 02.03.2022].
• UNESCO, UN-HABITAT, ISSC, Montreal charter of rights and responsibilities, ınternational public debates urban policies and the right to the city, UNESCO, Paris, 2006, s. 187-198.
• UNESCO, UN-HABITAT, ISSC., World charter on the right to the city, urban policies and the right to the city public debate, UNESCO, Paris, 2005, s. 9-16.
• Vural, H. (2020). Bingöl halkının yeşil alan kullanımı ve kent parkları yeterliliklerinin değerlendirilmesi. Bartın Orman Fakültesi Dergisi, 22(1), s. 79-90.
• WHO (2010). Urban planning, environment and health: from evidence to policy action-meeting report-world heal organ reg off eur: 119.
• WHO (2019). Global strategy on diet, physical activity and health URL: https://www.who.int/dietphysicalactivity/pa/en/ (02 Haziran 2023).
• Yaman, G. ve Doygun, H. (2014). Yeşil alanların kent ekosistemine katkılarının Kahramanmaraş kenti örneğinde incelenmesi. II. Ulusal Akdeniz Orman ve Çevre Sempozyumu, Isparta, s. 252-260.
• Yaşlı Dostu Kent Amasya Raporu (2011) Yaşlı Dostu Kent Amasya, Kalkınma Bakanlığı-Orta Karadeniz Kalkınma Ajansı (OKA), Amasya
• Yavuz, A. ve Eminağaoğlu, Z. (2007). Artvin kentinde yeşil alanların yeterlilik bakımından irdelenmesi, TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası Ulusal Coğrafi Bilgi Sistemleri Kongresi, KTÜ, Trabzon.
• Zeybekoğlu Sadri, S. (2013). Kentsel dönüşüm ve kentte insan hakları. Kentsel dönüşüm ve insan hakları (ed.) Kalem Berk, S., Uyan Semerci, P., İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, s. 2-16.